Płazy w Polsce – podział

Płazy w Polsce można podzielić na dwa rodzaje – płazy ogoniaste i płazy bezogonowe.

Płazy ogoniaste

Płazy ogoniaste (Caudata) posiadają bardzo dobrze wykształcony ogon. Poza tym prowadzą one zarówno życie wodne jak i lądowe. Płazy w Polsce rzędu ogoniastych są w naszym kraju objęte całkowitą ochroną. W Polsce mamy 5 gatunków tego rzędu:

1. Salamandrę plamistą (Salamandra salamandra)
2. Traszkę górską (Triturus alpestris)
3. Traszkę karpacką (Triturus montadoni)
4. Traszkę zwyczajną (Triturus vulgaris)
5. Traszkę grzebieniastą (Triturus cristatus)

Płazy bezogonowe

Płazy bezogonowe (Anura) stanowią ok. 88% wszystkich płazów na świecie. Charakteryzują się tym, że nie posiadają ogona, a ich ciało jest krótkie i zwarte. Do tego zauważa się brak wyraźnego odcinka szyjnego. Płazy bezogonowe posiadają długie i silne kończyny tylne, które znacznie ułatwiają im przemieszczanie się, jak i skakanie nad wodą. Płazy te są aktywne głównie w nocy, natomiast w dzień z reguły szukają dobrej kryjówki. Do głównych przedstawicieli tej grupy płazów zalicza się żaby oraz ropuchy. Płazy w Polsce należące do rzędu bezogonowych to 14 gatunków:

1. Kumak nizinny (Bombina bombina)
2. Kumak górski (Bombina variegata)
3. Grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus)
4. Ropucha szara (Bufo bufo)
5. Ropucha paskówka (Epidalea calamita)
6. Ropucha zielona (Pseudepidalea viridis)
7. Rzekotka drzewna (Hyla arborea)
8. Rzekotka wschodnia (Hyla orientalis)
9. Żaba wodna (Rana esculenta)
10. Żaba jeziorkowa (Rana lessonae)
11. Żaba śmieszka (Rana ridibunda)
12. Żaba moczarowa (Rana arvalis)
13. Żaba zwinka (Rana dalmatina)
14. Żaba trawna (Rana temporaria)

Płazy w Polsce – charakterystyka poszczególnych gatunków

Salamandra plamista

Jej łacińska nazwa to Salamandra salamandra. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. W Polsce salamandry plamiste możemy spotkać w górach i na pogórzu – w Sudetach i Tatrach.

Za sprawą swojego ubarwienia uznawana jest za najładniejszego polskiego płaza. Czarne i błyszczące ciało salamandry plamistej pokryte jest jaskrawożółtymi, rzadziej pomarańczowymi plamami. Co więcej, każdy osobnik posiada inne ubarwianie – kształt plam. Skóra tego największego płaza ogoniastego w Polsce, zawiera liczne i silne gruczoły jadowe. Choć jest on niegroźny dla człowieka, to jednak może podrażniać np. oczy (w tym poście możesz przeczytać ciekawostki o truciznach ).

Salamandra plamista żywi się ślimakami, dżdżownicami, chrząszczami i owadami. Jest aktywna nocą, natomiast w dzień można w zasadzie ją zobaczyć tylko w dni deszczowe. Do tego prowadzi naziemny i lądowy tryb życia, a przy tym porusza się niezdarnie. Co ciekawe, od swojej kryjówki oddala się jedynie na kilka metrów.

Salamandra plamista jest płazem jajożyworodnym lub żyworodnym – zależnie od klimatu. Rodzi ona od 8 do nawet 70 młodych, w terminie od końca marca do czerwca. Larwy tuż po urodzeniu mają 23-32 mm długości, a gdy osiągną długość 50 mm, przeobrażają się i wówczas wychodzą z wody. Natomiast dojrzałość płciową osiągają po 2-5 latach.

Traszka górska

Jej łacińska nazwa to Triturus alpestris. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. W Polsce traszkę górską, jak sama nazwa wskazuje, możemy spotkać w górach. Choć zdarzają się populacje, które żyją też na nizinach. Zawsze jednak obszar jej występowania znajduje się w pobliżu wody – oddala się od zbiornika wodnego na odległość nie większą niż 600 m.

Traszka górska jest płazem ogoniastym z rodziny salamandrowatych. Jej grzbiet jest koloru popielatego lub czarnego, a strona brzuszna – pomarańczowa. Co ciekawe, w okresie godowym szata samicy przybiera nieco inny kolor – pojawia się jasny grzebień z jednym rzędem czarnych plam, a grzbiet pokrywa się niebieskimi plamami. A zatem szata godowa traszki górskiej jest znacznie bardziej kolorowa. Na jej ogonie mogą występować nieregularne, niebieskie plamy. Niebieska smuga znajduje się też po bokach ciała.

Głowa traszki górskiej jest wyraźnie wyodrębniona od reszty ciała. Do tego ona bocznie spłaszczony ogon. U samców da się zauważyć fałd skórny, biegnący wzdłuż tułowia i wokół ogona. Taki sam fałd u samicy występuje tylko wokół ogona, który, poza okresem godowym, jest zredukowany. Oczy traszki górskiej są złociste i dość duże.

Jest to płaz prowadzący lądowy tryb życia, choć niektóre osobniki spędzają w wodzie cały rok. Najbardziej aktywna jest w nocy. W dzień możemy ją spotkać jedynie podczas ulewnych deszczów. Traszka górska dobrze znosi niskie temperatury.

Ten gatunek płazów żywi się larwami owadów, skorupiaki oraz jaja innych płazów. Na lądzie jego pożywieniem staja się ślimaki, pajęczaki, dżdżownice oraz owady. Natomiast larwy traszki górskiej spożywają plankton zwierzęcy.

Jeśli chodzi o jej rozmnażanie to okres godowy w Polsce przypada na maj-czerwiec. Samica traszki górskiej składa od 100 do 250 jaj. Jej larwy wykluwają się po 8-20 dniach. Z kolei dojrzałość płciową traszki górskie osiągają dopiero po 10 latach.

Traszka karpacka

Jej łacińska nazwa to Triturus montandoni. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. W Polsce traszkę karpacką możemy oczywiście spotkać w Karpatach.

Traszka karpacka jest płazem ogoniastym o brązowym bądź oliwkowym grzbiecie z małymi, ciemnymi plamkami, natomiast strona brzuszna jest pomarańczowa. Co ciekawe, u samców w czasie godów pojawia się, na końcu ogona, nić o długości 8 mm. Do tego mają również na grzbiecie 3 fałdy skórne. Samice są jaśniejsze. Na głowie traszki karpackiej znajdują się trzy bruzdy, zbiegające się w okolicy nozdrzy.

Jest to płaz zimujący na lądzie, prowadzący nocny tryb życia, przy czym w zbiornikach wodnych jest również aktyna za dnia. Traszka karpacka żywi się larwami muchówek, skorupiaki oraz jaja płazów. Na lądzie zjada dżdżownice, ślimaki, gąsienice motyli, chrząszcze i wije.

Samica traszki karpackiej składa jaja w niewielkich zbiornikach wodnych – nawet w kałużach czy betonowanych zbiorniach – w ilości od 35 do 250. Larwy wykluwają się po ok. 10-30 dniach.

Traszka zwyczajna

Jej łacińska nazwa to Triturus vulgaris. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. W Polsce traszkę zwyczajną możemy spotkać na terenach nizinnych i górskich. Zasiedla lasy, ogrody, parki, uprawy, zarośla, najczęściej w odległości nie większej niż 500 m do zbiornika wodnego.

Traszka zwyczajna jest płazem ogoniastym z rodziny salamandrowatych. Ma brązowe lub oliwkowe ciała. Przez brzuch biegnie żółta, pomarańczowa, a czasem czerwona smuga. Do tego jest on pokryty ciemnymi plamami. Samce traszki zwyczajnej mają godowy grzebień, postrzępiony falisto.

Płaz ten zimuje gromadnie na lądzie, czasami w wodzie. Takie grupy mogą liczyć nawet setki okazów. Traszka zwyczajna, poza okresem rozrodczym, prowadzi lądowy tryb życia. W trakcie godów i deszczu jest aktywna zarówno w dzień, jak i w nocy. Poza tymi okresami jest aktywna w nocy.

Traszka zwyczajna w wodzie zjada larwy owadów, skorupiaki, również kijanki, skrzek, natomiast na lądzie – bezkręgowce.

Jeśli chodzi o jej rozmnażania, to samica traszki zwyczajnej składa od 200 do 400 jaj, z których larwy wykluwają się po 1-2 tygodniach. Co ciekawe, płaz ten zaczyna gody najwcześniej ze wszystkich rodzimych gatunków.

Traszka grzebieniasta

Jej łacińska nazwa to Triturus cristatus. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. W Polsce traszkę grzbietową możemy spotkać na terenach nizinnych na obszarach północnych i na terenach górskich na południu. Preferuje ona wilgotne środowisko, takie jak łąki czy lasy liściaste, znajdujące się w pobliżu zbiorników wodnych, od których nie oddala się na odległość większą nić 1000 m. do tego źle znosi zmiany w środowisku.

Traszka grzebieniasta to płaz ogoniasty z rodziny salamandrowatych. Jest grzbiet jest czarny, czasem brązowy z czarnymi plamkami. Od strony brzusznej jest pomarańczowa lub żółta. W okresie godowym u samców da się zauważyć wysoki, postrzępiony grzebień na grzbiecie, zaś na płetwie ogonowej – niebieską plamę. Grzebień z czasem zanika, choć nie całkiem.

Płazy te często po okresie godowym pozostają w zbiorniku wodnym aż do jesieni. Natomiast zima gromadzą się na lądzie, nierzadko w towarzyskie traszek zwyczajnych. Część osobników pozostaje w wodzie przez cały rok, część wychodzi na ląd. W ciągu dnia traszki grzbietowe ukrywają się pod liśćmi, gałęziami i kamieniami, na lądzie żerują o zmroku. Natomiast w wodzie są aktywne w dzień i w nocy.

Traszka grzbietowa żywi się owadami i ich larwami, skorupiakami, pająkami, małymi traszkami, pijawkami i dżdżownicami.

Jej gody odbywają się w porośniętych roślinnością zbiornikach wodnych, mogą to być zarówno duże stawy, jak i małe zbiorniki z wodą stojącą. Samiec traszki grzbietowej składa, w maju i na początku czerwca, od 70 do 600 sztuk jaj.

Co ciekawe, traszka grzebieniasta ma największy zasięg występowania, biorąc pod uwagę wszystkie traszki europejskie.

Kumak nizinny

Jej łacińska nazwa to Bombina bombina. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. W Polsce jest on pospolity i występuje na terenie całego kraju. Preferuje on płytkie stawy z czystą wodą, zarośnięte wodną roślinnością. Zdecydowanie unika terenów zurbanizowanych.

Kumak nizinny jest płazem bezogonowym, z rodziny kumakowatych. Charakteryzuje się plamistą brzusznością, przy czym plamy są różnej wielkości i mogą mieć czerwony, pomarańczowy lub żółty kolor. W czasie godów samiec kumaka nizinnego ma na pierwszym i drugim palcu kończyny przedniej, a także na przedramieniu modzele godowe. Poza tym samce nie posiadają typowych rezonatorów. W ich przypadku funkcję rezonatorów pełnią rozdęte płuca. Do tego błony bębenkowe nie są widoczne, zaś palce stóp są spięte błoną pławną. Na grzbiecie kumaka nizinnego znajdują się brodawki.

Płazy te mogą przybierać jaskrawe ubarwienie, które pojawia się na stornie brzusznej – jest to sygnał ostrzegawczy dla napastników. W wodzie są one aktywne przez całą dobę, szczególnie za dnia. Zdecydowanie preferują wodny tryb życia. Zimę spędzają na lądzie w gromadach. Po lądzie porusza się skokami. Jest to gatunek ciepłolubny. Optymalna temperatura dla nich wynosi 18-20 °C, całkiem nieźle znoszą zakres temperatur między 10 a 30 °C.

Kumak nizinny odżywia się zwierzętami żyjącymi w wodzie. Mogą to być drobne skorupiaki, larwy owadów lub pająki.

Okres godowy u tych płazów występuje od maja do lipca. Samica składa średnio ok. 300 jaj. Postać larwalna kumaka nizinnego to kijanka, która na płetwie ogonowej posiada czarną siatkę. Jej długość to nawet 5 cm. Po przeobrażeniu wielkość ta wynosi już 1-1,5 cm.

Kumak górski

Jego łacińska nazwa to Bombina variegata. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. Płazy w Polsce z gatunku kumaka górskiego występują w całym rejonie Karpat. Natomiast w Tatrach można go spotkać na wysokości nawet 1650 m n.p.m. w ogóle nie występują w Sudetach. Zdecydowanie najczęściej występują w Bieszczadach i Beskidzie Niskim.

Kumak górski to płaz bezogonowy z rodziny kumakowatych. Ma on popielatą, oliwkową lub brązową powierzchnię ciała na grzbiecie z ciemnymi plamkami oraz ciemną stronę brzuszną z żółtymi plamami różnej wielkości. Jego cechą gatunkową jest jedna plama podgardzielowa, a także połączone plamy miedniczne i udowe. W okresie gotowym u samców pojawiają się na grzebcie zrogowaciałe ostre kolce, a skóra produkuje toksyczny jad podobnie jak niektóre inne płazy w Polsce. Samica kumaka górskiego nie ma tak dobrze rozwiniętych błon pławnych stóp.

Kumaka górskiego bardzo łatwo można pomylić z kumakiem nizinnym. Co więcej, w Polsce tworzą one mieszańce z kumakiem nizinnym.

Kumaki górskie prowadzą wodny tryb życia. Chętnie zasiedlają wszelkie zbiorniki wodne, nawet te zanieczyszczone. Zimują natomiast na lądzie w norach.

Płaz ten jest aktywny w dzień, okresowo również nocą. Prowadzi zdecydowanie stadne życie.

Kumaki górskie odżywają się bezkręfowcami, takimi jak: ślimaki, pająki, dżdżownice, chrząszcze, mrówki czy pluskwiaki równoskrzydłe.

Okres godowy u tych płazów trwa od kwietnia do początku sierpnia. Samica kumaka górskie jest wstanie złożyć ok 300 jaj. Ich kijanki są duże i osiągają 5 cm długości, a na ogonie mają czarną siateczkę. Po przeobrażeniu małe kumaki mierzą 1-1,5 cm.

Grzebiuszka ziemna

Jej łacińska nazwa to Pelobates fuscus. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. W Polsce wybiera tereny nizinne, gdzie występują lekkie gleby. Poza tym można ją znaleźć na łąkach, polach uprawnych i w ogrodach. Zdecydowanie unika lasów i terenów podmokłych.

Grzebiuszka ziemna, zwana również huczkiem (Pelobates fuscus), jest to płaz bezogonowy z rodziny grzebiuszkowatych, posiadający krępe ciało i krótkie tylne kończyny. Jej skóra jest ubarwiona na popielato z czterema plamami ciemnobrązowymi. Choć zdarzają się również okazy bez plam lub też z ich większą liczbą. Plamy zazwyczaj są rozłożone symetryczne względem kręgosłupa. Czasami po bokach ciała występują czerwone kropki. Natomiast brzuch od spodu jest białawy, często z ciemnymi cętkami.

Na kończynach grzebiuszki ziemnej występują twarde i ostre modzele rogowe, które najczęściej służą do zagrzebywania się w ziemi. Co ciekawe, na jej ciele występują gruczoły, które wydzielają – przy mechanicznym pobudzeniu – substancję o zapachu czosnku. Dodatkowo u dojrzałych samców występują gruczoły zapachowe w okolicy ramion.

Kończyny grzebiuszki ziemnej są dość krótkie i przy tym wałeczkowate, zaś na ich końcach znajdują się jasnobrązowe, ostre i rogowe modzele. Między palcami tylnych kończyn da się zauważyć błonę pławną.

Płaz ten prowadzi wyłącznie nocny tryb życia, natomiast dni spędza w norkach w ziemi. Co ciekawe, za każdym razem zagrzebuje się w innym miejscu. Dorosłe grzebiuszki ziemne przed zimą zagrzebują się w glebie. Gdy występuję długotrwały okres suszy, zapadają w stan estywacji.

Grzebiuszki ziemne odżywiają się pająkami, dżdżownicami, wijami, chrząszczami, ślimakami i gąsienicami. Natomiast larwy zjadają plankton roślinny i zwierzęcy.

Okres godowy u tych płazów występuje w kwietniu i maju. Samice składa od 2300 do nawet 3400 jaj. Ich kijanki osiągają rozmiar 12-18 cm i najczęściej przebywają w wodzie do 3 miesięcy. Po przeobrażeniu młoda grzebiuszka ma 3-4 cm długości.

Co ciekawe, dorosły osobniki grzebiuszki ziemnej potrafią zagrzebać się w ziemi na głębokość nawet dwóch metrów. Do tego ich kijanki są nawet dwa razy większe od dorosłych osobników i są największymi kijankami w Europie.

Ropucha szara

Jej łacińska nazwa to Bufo bufo i reprezentuje płazy w Polsce, które są dość pospolite, ale jednocześnie podlegają całkowitej ochronie. W Polsce jest pospolita.

Ropucha szara jest przedstawicielem rodziny ropuchowatych. Jej ciało pokryte jest brązową skórą, na której wsypują liczne ciemne plamy i brodawki z gruczołami jadowymi. Przy czym najlepiej rozwinięte są gruczoły jadowe przyuszne. Ciało ropuchy szarej jest spłaszczone grzbietowo-brzusznie, zaś kończyny są krótkie i wałeczkowate.

Jej oczy mają wąskie i poziome źrenice, a tęczówki są koloru złocistego lub pomarańczowego.

Ropucha szara zdecydowanie preferuje wilgotne lasy liściaste i mieszane, a także łąki i pola uprawne. Zimuje na lądzie i, poza okresem godowym, prowadzi lądowy tryb życia. Dorosłe osobniki ropuchy szarej są aktywne głównie nocą oraz o zmierzchu. Gdy czuje się zagrożona, ropucha szara nadyma się i staje na wszystkich, wyprostowanych kończynach.

Płaz ten odżywia się ślimakami, owadami, dżdżownicami, wijami, pająkami, również małymi płazami, drobnymi jaszczurkami, wężami i myszami polnymi.

Okres godowy ropuchy szarej przypada na kwiecień. Jej samice składa potrafi znieść 3000-10 000 jaj, z których wykluwają się czarne kijanki, rosnące do 3 cm długości. Co ciekawe, są to najmniejsze kijanki spośród wszystkich europejskich gatunków płazów bezogonowych.

Ropucha szara jest największym płazem bezogonowym w Europie. Do tego jest to niezwykle pożyteczna, ponieważ zjada dużą ilość szkodników upraw. Poza tym jest stosunkowo mało wrażliwa na jady innych zwierząt, np. pająków, pszczół czy żmii.

Ropucha paskówka

Jej łacińska nazwa to Bufo calamita. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. W Polsce nie są one pospolite, pomimo tego, że występują praktycznie na terenie całego kraju. Preferują one tereny o lekkich i suchych glebach.

Ropucha paskówka jest to płaz bezogonowy z rodziny ropuchowatych. Jej grzbiet ma kolor popielaty z charakterystycznym jasnym paskiem wzdłuż kręgosłupa. I to właśnie ten pasek odróżnia ropuchę paskówkę od ropuchy zielonej. Ciało ropuchy paskówki pokryte jest brodawkami oraz ciemnozielonymi plamami.

Jej tęczówki oczu są złociste, zaś źrenice ciemne, poprzeczne. Co ciekawe, samiec ma pojedynczy worek powietrzny na dnie jamy gębowej. W okresie godowym u ropuchy paskówki pojawiają się czarne modzele godowe na powierzchni trzech palców przednich kończyn.

Podczas godów płaz ten jest aktywna całą dobę. Poza tym okresem jego wzmożona aktywność zauważa się o zmierzchu i w nocy. Zimuje na lądzie. Ropucha paskówka potrafi naprawdę szybko biegać.

Odzywa się ona dżdżownicami, ślimakami, pająkami i owadami.

Okres godowy ropuchy paskówki przypada na maj-czerwiec. Samice skład ok. 3000-4000 jaj. Jej kijanki są czarne i osiągają długość 3 cm. Po przeobrażeniu jej młode mają 1 cm długości.

Ropucha paskówka to płaz odporna nie tylko na suszę, ale też wysokie zasolenie wody.

Ropucha zielona

Jej łacińska nazwa to Bufo viridis. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. W Polsce należy do płazów pospolitych. Chętnie zamieszkuje suche łąki, pola uprawne, ale też tereny kamieniste czy rudery. Zakres jej pionowego występowania w Polsce wynosi 1000 m n.p.m.

Ropucha zielona jest naprawdę piękny płaz z rodziny ropuchowatych. Jej ciało ma barwę jasnopopielatą. Do tego pokryte jest zielonymi plamami, ciemniejszymi u samic. Poza zielnymi plamkami, ciało pokryte jest też brodawki, które po bokach mają czerwone czubki. Niektóre podgatunki ropuchy zielonej mają zabarwienie brązowe. Wzdłuż kręgosłupa może pojawić się jasny pas, który jednak nigdy nie przybiera odcienia żółtego, tak jak u ropuchy paskówki. Nie przecina również plam i nie biegnie wzdłuż całego odcinka kręgosłupa.

Oczy ropuchy zielonej mają poziome, eliptyczne źrenice, zaś tęczówki przybierają kolor żółty, choć zdarzają się również tęczówki czerwone. U samców wystosuje worek powietrzny na dnie jamy gębowej.

Ropucha zielona zjada głównie pająki i owady. W okresie godowym samce wydają odgłosy podobne do śpiewu kanarka. Płaz ten jest aktywny o zmierzchu i w nocy – wyjątkiem jest okres lęgowy. Wówczas jest aktywny całą dobę. Ropucha zielona zapada w sen zimowy i zimuje na lądzie w norach.

Jej okres godowy przypada na maj. Rozród następuje nawet w przypadkowych zbiornikach, w tym w kałużach. Tak jak w przypadku ropuchy paskówki, w rozmnażaniu nie przeszkadza jej zasolenie wody. Samica jest wstanie złożyć od 7000 do 10 000 jaj. Po 3-6 dniach wylęgają się z nich czarne kijanki o długości 5 cm. Po przeobrażeniu jej młode mierzą 1-1,5 cm.

Płazy w Polsce, które najczęściej zapuszczają się do siedzib ludzkich to miedzy innymi ropucha zielona. Do tego dosyć często można ją spotkać w centrach miast.

Rzekotka drzewna

Jej łacińska nazwa to Hyla arborea. Gatunek ten podlega całkowitej ochronie. W Polsce można ją spotkać na nizinach. Zdecydowanie preferuje tereny nizinne z krzewami lub lasami liściastymi. Chętnie przebywa na gałązkach lub liściach drzew i krzewów. Poza tym zamieszkuje również łąki, pastwiska, zagajniki, ogrody i sady.

Rzekotka drzewna jest to płaz z rodziny rzekotek. Charakteryzuje się smukłym ciałem, długimi kończynami tylnymi i palcami zakończonymi przylgami. Jej skóra jest gładka, zaś grzbiet ma kolor zielony, ale też żółty, szary, oliwkowy, brązowy a niekiedy nawet czarny lub czarno-kropkowany. Kolorystyka w dużej mierze zależy od temperatury, wilgotności, oświetlenia, poziomu bólu lub dostępności pokarmu. Brzuch rzekotki drzewnej jest biały lub kremowy. Jest to płaz ciepłolubny.

Rzekotka drzewna jest aktywna w dzień. Na zimę zapada w sen – okres hibernacji trwa od września do marca. Potrafi wspiąć się na wysokość 10 m.

Jej pożywieniem są owady, głównie mrówki oraz pająki.

Pora godowa u rzekotki drzewnej przypada na maj. Samica znosi ok. 200-1400 jaj. Jej kijanki osiągają długość 5 cm, do tego są jasnobrązowe, półprzezroczyste, o błękitnym połysku. Po przeobrażeniu małe mają 1,3-1,5 cm długości.

Co ciekawe, rzekotka drzewna potrafi się wspinać się nawet po pionowo ustawionej szybie. Poza tym jest to jedyny europejski płaz, który prowadzi nadrzewny tryb życia.

Rzekotka wschodnia

Jej łacińska nazwa to Hyla orientalis. W Polsce dość pospolita. Nie została ujęta w Rozporządzeniu ministra w sprawie ochrony gatunkowej z 2016 r., choć na świecie ma status gatunku najmniejszej troski (LC). Jako osobny gatunek została wyróżniony dopiero w 2012 r. Rzekotka wschodnia występuję na nizinach, wyżynach i w niskich partiach gór, najczęściej na wschodzi i południu Polski.

Jest to gatunek płaza bezogonowego z rodziny rzekotkowatych. Charakteryzuje się intensywnym zielonym jednolitym ubarwieniem na grzbiecie. Pod względem morfologicznym i ekologicznym podobna jest do rzekotki drzewnej.

Rzekotka wschodnia lubi miejsca o wysokim poziomie wód gruntowych. Na okres godowy i składanie jaj wybiera dość płytkie i dobrze nasłonecznione zbiorniki wodne. Zimuje na lądzie, w szczelinach skalnych, w opadłych liściach lub pryzmach kompostowych.

Żaba wodna

Jej łacińska nazwa to Rana esculenta, syn. Pelophylax kl. esculentus Hyla arborea. Gatunek ten podlega częściowej ochronie. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. W Polsce można ja spotkać w większych zbiornikach wodnych na nizinach, ale też w górach do wysokości 1550 m n.p.m.

Żaba wodna jest płazem uważanym za hybrydę żaby jeziorkowej i śmieszki. Jej grzbiet ma zabarwienie jaskrawozielone i do tego pokryty jest nielicznymi ciemnymi plamkami. Wzdłuż grzbietu biegnie jasna linia kręgowa. Od strony brzusznej jest biała.

Palce stóp żaby wodnej są spięte błoną pławną. Poza tym błony bębenkowe są dobrze widoczne. Źrenice jej oczu są poziome w kształcie elipsy, zaś tęczówki pomarańczowe lub złociste.

Żaba wodna prowadzi wodno-lądowy tryb życia, przy czym najczęściej przesiaduje na brzegu zbiornika wodnego. Jest to płaz dosyć zwinny. Na lądzie porusza się długimi skokami, z kolei w wodzie świetnie pływa i nurkuje.

Najczęściej żywi się owadami, dżdżownicami, pająkami i ślimaki. Zdąża się, że zjada również małe kręgowce jak ryby, traszki, czy nawet żaby własnego gatunku, a nawet ryjówki.

Okres godowy u żaby wodnej przypada na kwicie-maj. Samica od 1700 do 11 000 jaj, przy czym większość potomstwa ginie już w fazie rozwoju embrionalnego.

Żaba jeziorkowa

Jej łacińska nazwa to Rana lessonae, syn. Pelophylax lessonae. W Polsce gatunek ten podlega całkowitej ochronie. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. Zamieszkuje obszary nizinne, przy czym preferuje małe, zarośnięte stawy, rowy lub jeziorka.

Żaba jeziorkowa jest najmniejszym, pospolitym przedstawiciel żab zielonych w Polsce. Jej grzbiet ma kolor jaskrawozielony, który pokryty jest nielicznymi ciemnymi plamkami. Wzdłuż grzbietu wyraźnie zarysowana jest jasna linia kręgowa. Jej brzuszek jest biała.

Żaba jeziorkowa ma duże i wystające oczy, które mają żółtawe tęczówki. Źrenice zaś są eliptyczne, poziome. Samce żaby jeziorkowej mają worki rezonacyjne, białe i parzyste.

Płaz ten prowadzi ziemno-wodny tryb życia. Aktywny jest w dzień. Sen zimowy spędza na lądzie.

Żaba jeziorkowa żywi się owadami o dziennym trybie życia, ślimakami, dżdżownice i pająki.

Pora godowa rozpoczyna się u niej od kwietnia do maja. Samica składa od 500 do 4500 jaj.

Żaba śmieszka

Jej łacińska nazwa to Rana ridibunda, syn. Pelophylax ridibundus. W Polsce gatunek ten podlega całkowitej ochronie. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. W Polsce nie jest niezbyt pospolita. Najczęściej preferuje niziny. Najczęściej można ją spotkać nad brzegami jezior, starorzeczy, stawów i cieków wodnych. Całkiem przyzwoicie znosi lekkie zasolenie wody.

Żaba śmieszka jest płazem z rodziny żabowatych z grupy żab zielonych. Jej skóra ma kolor oliwkowozielony lub oliwkowobrązowy. Ponadto na ciele zauważalne są ciemnobrązowe plamy, natomiast wzdłuż grzbietu biegnie jasnozielony pasek. Od strony brzusznej jest białą i pokryta czarnymi plamkami. Przy tym nie ma plam skroniowych. Jej nazwa pochodzi od głosu, jakie wydaje samiec podczas godów.

Żaba śmieszka zdecydowanie lubi duże zbiorniki wodne. Do tego jest aktywna w ciągu dnia i lubi wygrzewać się na słońcu. Sen zimowy spędza na dnie wód. Na lądzie porusza się dużymi skokami.

Żaba śmieszka to płaz żarłoczny. Zjada stawonogi, dżdżownice, ślimaki, czasem nawet małe kręgowce.

Okres gody u niej trwa od maja do czerwca. Samica składa od 6000 do 16 000 jaj. Kijanki są naprawdę duże i osiągają 7-10,5 cm. Młode żabki śmieszki osiągają długość 2,5-3,5 cm.

Co ciekawe, żaba śmieszka jest największym przedstawicielem żab zielonych.

Żaba moczarowa

Płazy w Polsce mają też swojego kolorowego (niebieskiego) przedstawiciela, jego łacińska nazwa to Rana arvalis. W Polsce gatunek ten podlega całkowitej ochronie. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. W Polsce jest ona dość pospolita, zwłaszcza na terenach nizinnych. Lubi tereny otwarte, suche lasy sosnowe, ogrody, a także parki miejskie.

Żaba moczarowa jest to płaz bezogonowy z rodziny żabowatych z grupy żab brunatnych. Charakteryzuje się ostro zakończonym pyskiem. U kończyn tylnych możemy zaobserwować jeden modzel podeszwowy. Z wyglądu jest ona bardzo podobna do żaby trawnej.

Żaba moczarowa ma ciemne plamy skroniowe, plamę kątową na grzbiecie oraz pręgi na kończynach tylnych. Jej brzuszek jest biały, bez plam, co ją odróżnia od żaby trawnej.

Oczy żaby moczarowej są duże i wystające, zaś tęczówki złociste, a owalne źrenice – poziome. Po obu bokach grzbietu da się zauważyć dwie podłużne listwy skórne. Do tego, skóra na spodnich częściach ud oraz na części brzucha jest lekko przezroczysta.

Płaz ten jest aktyny w ciągu dnia. Zimuje na lądzie i poza okresem godowym, prowadzi lądowy tryb życia. Samce żaby moczarowej, podczas godów, wydają odgłos kwilenia i zmienia kolor na niebieski.

Zjada ona stawonogi, dżdżownice, ślimaki i pająki.

Pora godowa u żaby moczarowej rozpoczyna się w kwietniu. Samica składa od 500 do 2700 jaj. Jej kijanki wykluwają się po 14-25 dniach. Są ciemnobrązowe i osiągają długość 4,8 cm. Małe, po przeobrażeniu, mierzą 1-1,5 cm.

Żaba zwinka

Jej łacińska nazwa to Rana dalmatina. W Polsce gatunek ten podlega całkowitej ochronie. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. W naszym kraju należy do okazów rzadkich, występuje na małym obszarze. Najczęściej można ją spotkać w Kotlinie Sandomierskiej, a także w okolicach Przemyśla, Dębicy oraz Nowego Brzeska. Preferuje ona tereny suche, dobrze nasłonecznione, łąki, lasy liściaste, zręby oraz lasy bagienne.

Żaba zwinka inaczej zwana jest dalmatyńską. Jest to płaz z rodziny żabowatych. Charakteryzuje się szpicowatym pyskiem, bardzo długimi kończynami tylnymi, poziomymi źrenicami oczu i dużymi błonami bębenkowymi. Z wierzchu jej skóra ma brązowy kolor, na głowie widoczne są nieco ciemniejsze plamy skroniowe, a za głową, tuż na grzbiecie, pojawia się plama kątowa w kształcie litery „V”. Od strony brzusznej jest ona biała, bez plam.

Oczy żaby zwinki są złociste, czasem miedziane z poziomymi źrenicami. Na spodniej stronie stóp wyraźnie zarysowują się modzele. Niekiedy wzdłuż fałdów grzbietowych pojawiają się ciemne linie. W okresie godów samce mają ciemne modzele godowe na palcach przednich kończyn.

Żaba zwinka dzienny i lądowy tryb życia. Od zbiornika wodnego oddala się na maksymalnie 2 km. Po lądzie porusza się skokami. Jej samce wydają ciche odgłosy, które przypominają mruknięcia. Samce żaby zwinki zimują na dnie zbiorników wodnych, a samice na lądzie. Nie należy ona do dobrych pływaków.

Płaz ten żywi się dżdżownicami, pająkami, owadami i ślimakami.

Okres gody u żaby zwinki rozpoczyna się w kwietniu. Samica składa od 400 do 1800 jaj, które wykluwają się po ok. 3 tygodniach. Jej kijanki dorastają do 6 cm długości, do tego są brązowe, mają wydłużone ciało i smukły ogon.

Co ciekawe, żaba zwinka potrafi skoczyć na odległość 2 m i wysokość 1 m.

Żaba trawna

Jej łacińska nazwa to Rana temporaria. Podobnie jak inne płazy w Polsce, również ten gatunek podlega całkowitej ochronie. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. Jest u nas dosyć pospolita. Zamieszkuje różne, wilgotne środowiska. Możemy ją spotkać i w lasach, i na łąkach. Natomiast rozmnaża się zarówno w jeziorach, stawach, jak i kałużach.

Żaba trawna należy do rodziny żabowatych o zmiennym ubarwieniu, zalicza się do grupy żab brunatnych. Jej skóra najczęściej jest brązowa i oliwkowozielona. Na ciele zauważalne są brązowe lub czarne plamy. Dla tego gatunku charakterystyczne są ciemne plamy skroniowe, plama na środku grzbietu, a także poprzeczne i ciemne pręgi na udach. U żaby trawnej linia kręgowa nie jest widoczna. Za to na jej brzuchu znajduje się deseń mozaikowy. Palce stóp żaby trawnej są spięte błoną pławną.

Podczas godów samce przedstawicieli tego gatunku, wydają ciche odgłosy, które przypominają mruczenie. Dorosłe osobniki, poza okresem rozmnażania, przebywają na lądzie, najczęściej w lasach. Żaba trawna jest najczęściej aktywna w nocy i wieczorem. Okres zimowy spędza na dnie wód płynących. Co ciekawe, do zbiorników wodnych w celu rozrodczym potrafią przewędrować nawet kilka kilometrów.

Odżywiają się najczęściej owadami, ale też stawonogami, ślimakami i dżdżownicami.

Pora godowa u nich zaczyna się pod koniec marca i trwa do końca kwietnia. Samica od 900 do 4000 jaj. Jej larwy wykluwają się po 10-14 dniach lub po miesiącu – w przypadku niskich temperatur. Kijanki żaby trawnej dorastają do 5,2 cm długości. Po przeobrażeniu młode mają 1-1,5 cm długości.

Definicja homonimu

Warto wiedzieć, że homonimy to nic innego jak wyrazy o identycznej pisowni lub wymowie, jednak tak naprawdę oznaczają coś zupełnie innego. Zgodnie z definicją słownikową, są to wyrazy, które posiadają identyczne brzmienie oraz pisownię, jednak znaczenie tych słów jest różne, tak samo jak różnorodne może być ich pochodzenie, mogą również być wyrażone różnymi częściami mowy. Ponadto istnieje również coś jak rym homonimiczny, ale o tym piszemy w artykule o rodzajach rymów.

Ciekawym przykładem może być słowo „bal”. Tak samo napiszemy o pniu drzewa, które zostało zrąbane i wykonuje się z niego przykładowo chaty w górach. Jednakże jeżeli idziemy na bardzo eleganckie przyjęcie, na które otrzymujemy specjalne zaproszenie i wymagane jest, aby goście ubrali się tak, jak na bardzo ważną uroczystość, powiemy, że otrzymaliśmy zaproszenie na bal.

Rodzaje homonimów

Homonimy można podzielić przede wszystkim na słowa o identycznej wymowie oraz pisowni. Doskonałym przykładem może być słowo „pokój”. Może określać miejsce w domu, w mieszkaniu lub też w innym budynku, a także znaczenie ugody, na przykład pokój na świecie, czyli czas bez wojen. Wśród rodzajów homonimów można wyróżnić homofony, mające taką samą wymowę, ale różną pisownię oraz homogramy (często określane jako homografy), które mają taką samą pisownię, ale różną wymowę.

Homofony – wyjaśnienie i przykłady

Homofony to takie homonimy mające taką samą wymowę, ale różną pisownię. Doskonałym przykładem homofonów mogą być słowa „może” oraz „morze”. Gdy powiemy, że jedziemy na wakacje na północ Polski i chcemy podczas naszego urlopu pływać statkiem, pojedziemy nad „morze”. Z kolei gdy wahamy się i nie jesteśmy czegoś pewni, powiemy wtedy „może jednak nie” lub „może zróbmy to inaczej”.

Homografy – wyjaśnienie i przykłady

Homografy są przeciwieństwem homofonów, mają taką samą pisownię, ale różną wymowę. Doskonałym przykładem może być słowo „cis”. Może jednocześnie oznaczać gatunek drzewa, gdy wymawiamy to słowo ze zmiękczonym „c” – mniej więcej jako „ćis”. Z kolei jednak gdy wymówimy je kładąc nacisk na pierwszą literę, czyli „c-is”, będzie to już określenie muzyczne, które w notacji muzycznej mogłoby być zapisane jako C#. Ciekawostką jest fakt, że w naszym języku nie znajdziemy zbyt wielu homogramów. Ta część gramatyki jest znacznie częściej wykorzystywana między innymi w języku angielskim.

Homonimia a polisemia – czym się różnią?

Tak samo jak homonimia, również polisemia oznacza wieloznaczność danego słowa lub też wyrażenia. Jednak wyrażenia polisemiczne mają jedno źródło i zachodzą w ramach pojedynczego leksemu. Niestety takie rozróżnienie bardzo często jest to trudne. Aby dobrze rozróżnić oba te określenia, potrzeba dużej wiedzy oraz intuicji. Specjaliści twierdzą, że są to bardzo pożądane określenia językowe, ponieważ to dzięki nim możemy w znaczny sposób ograniczyć liczbę słów, jaka może występować w obrębie danego języka.

Najprościej zrozumieć to na przykładzie -słowo „powód” w języku prawniczym oznacza osobę, która zakłada sprawę sądową pozwanemu. To samo słowo oznacza także przyczynę, a więc prawniczy „powód” jest jednocześnie powodem czyli przyczyną dla której strony spotykają się w sądzie. Kluczowe tutaj jest wspólne źródło obu tych słów. Inaczej mówiąc wyraz polisemiczny to wyraz wieloznaczny, czyli mający kilka znaczeń powiązanych ze sobą. Co ważne, niezależnie od znaczenia, taki wyraz zawsze jest tą samą częścią mowy np. zamek  czy to ten w drzwiach, czy budowla warowna, zawsze jest rzeczownikiem.

Wieloznaczność znaczeń a jednoznaczność wypowiedzi

Wiele osób obawia się, że stosując homonimy nasza wypowiedź nie będzie zbyt precyzyjna. Nie jest to obawa bezpodstawna, jednak w przypadku używania słów wieloznacznych, możemy otrzymać jednoznaczność wypowiedzi poprzez odpowiedni jej kontekst. Dzięki temu na pewno nie dojdzie do pomyłki, ponieważ gdy powiemy „idziemy na uroczysty bal”, nikt z naszych rozmówców nie pomyśli, że właśnie będziemy wchodzić na duży kawałek drzewa.

Homonimy przykłady

Skąd wzięła się anatomia człowieka?

Organizm człowieka od zarania dziejów interesował ludzi. Anatomia człowieka ma bierze swój początek na ok. VI-V wiek przed naszą erą, a za ojca anatomii uznaje się Alkmeona z Krotonu. Był uczonym, który napisał pierwszą książkę poświęconą anatomii, w której odkrył połączenia nerwowe pomiędzy okiem, uchem i mózgiem. Wraz z biegiem czasu ludzie zaczęli próbować rozwiązywać pierwsze schorzenia, a za ojca medycyny uznaje się Hipokratesa z Kos, którego nie trzeba przedstawiać nikomu. Wraz z rozwojem ludzi, rozwijała się również anatomia człowieka. Mówi się, że początki anatomii porównawczej, embriologii oraz zoologii są dziełem Arystotelesa.

Czasy starożytne to okres kiedy kwitła praktycznie każda dziedzina nauki. W III wieku przed naszą erą, Herofilos i Erazistratos przewidzieli istnienie naczyń włosowatych (poza licznymi innymi dokonaniami i traktatami). Pewien kryzys rozwoju anatomii nastał w średniowieczu, ze względu na znaczne przywiązanie ludzi do religii i zaniechanie zainteresowania ludzkim ciałem. Kolejne znaczne kroki w ten dziedzinie miały miejsce w XIV wieku, kiedy to rozpoczęły się pierwsze publiczne sekcje zwłok, anatomia człowieka jako nauka zaczęła rozkwitać.

Kolejne epoki przynoszą rozwój dziedziny anatomii. Szczególnym dziełem jest Człowiek Witruwiański Leonardo Da Vinci przedstawiający nagiego mężczyznę w dwóch pozycjach, wpisanego w okrąg i kwadrat. Jest to niejako hołd oddany zainteresowaniu ludzkim organizmem i powrotu do studiowania tego, co dla ludzi powinno być najważniejsze – funkcjonowania ludzkiego ciała. Kolejne lata dają nowe odkrycia w anatomii. W XVII wieku zostało odkryte krążenie krwi, a na przełomie XVIII i XIX wieku powstaje pierwszy odłam anatomii, czyli anatomia porównawcza.

Rodzaje anatomii

Wraz z czasem wielu badaczy cechowało się innym podejście do badania ludzkiego ciała. Z tego powodu, powstało wiele różnych typów anatomii. Jednym z nich jest anatomia opisowa, która jest zwana również anatomią klasyczną. Jest to podejście, którego podstawą jest opisywanie działania poszczególnych narządów oraz układów organizmu człowieka. Ten typ anatomii jest związany z histologią, cytologią oraz fizjologią i posiada całościowe podejście do tematu anatomii. Coraz większą uwagę przywiązuje się do fizjologii, gdyż istnieje widoczny związek pomiędzy funkcjonowaniem układu ruchowego człowieka, a jego pozostałymi tkankami. Ruch ma znaczenie i widać to coraz wyraźniej. Anatomia człowieka zajmuje się również praczłowiekiem tj. bada anatomię różnych gatunków człowieka z których wyewoluował homo sapiens.

Anatomia prawidłowa

Podstawową nauką o organizmie człowieka jest anatomia prawidłowa. Opiera się na badaniu osobników, które są pozbawione jakichkolwiek schorzeń. Mówiąc ściślej, jej celem jest poznanie funkcjonowanie normalnego, zdrowego organizmu ludzkiego. W tym celu wykorzystuje się szeroko zakrojone badania na dużych grupach ludzi niecierpiących na jakiekolwiek schorzenia, ale jednocześnie tak różnych aby przedstawiali różne klasy społeczne i style życia. W ten sposób można poznać jak powinien funkcjonować dany system organizmu ludzkiego.

Anatomia patologiczna

Anatomia patologiczna jest z kolei jej zaprzeczeniem. Głównym materiałem naukowym są osoby chore, a cała dziedzina skupia się na zmianach powstających na skutek schorzeń. Dzięki temu, można rozpoznać wadliwe funkcjonowanie poszczególnych narządów, a tym samym skupić się na metodach leczenia.

Anatomia mikroskopowa

Anatomia mikroskopowa skupia się mniej więcej na tym samym, co anatomia prawidłowa, jednak w tym przypadku narzędziem poznawczym nie jest nieuzbrojone oko, a jakiś rodzaj mikroskopu. Wykorzystywane są urządzenia oparte na technologii świetlnej jak i elektronowej. Głównym czynnikiem decydującym o wykorzystanym narzędziu jest typ badanej struktury. Najmniejsze elementy ludzkiego ciała, komórki, bada się z wykorzystaniem najbardziej precyzyjnych mikroskopów elektronowych.

Niestety wraz z rozwojem cywilizacji rośnie ilość osób cierpiących na bardzo poważne schorzenia, w tym nowotwory. W celu badania tkanek człowieka korzystając z najnowszych technologii, w tym kontrastów i tomografii komputerowej, powstał nowy typ nauki o organizmie człowieka czyli anatomia radiologiczna. Jest szczególnie istotna w przypadku identyfikacji i poznawania schorzeń związanych z nowotworami i w niedalekiej przyszłości może być jedną z najistotniejszych dziedzin nauki.

Anatomia topograficzna

Anatomia topograficzna zajmuje się z kolei położeniem narządów wewnątrz ciała człowieka i ich wzajemnym oddziaływaniu. Jest to jedna z najważniejszych dziedzin w przypadku chirurgii. Wszelkie zabiegi wykonywane przez lekarzy tej specjalizacji są oparte na wiedzy dotyczącej położenia poszczególnych narządów względem siebie. Podobne zastosowanie ma anatomia plastyczna, które z kolei zajmuje się badaniem kształtów wewnętrznych oraz zewnętrznych poszczególnych narządów, wraz z analizą ich proporcji.

Fizjoterapeuci najczęściej wykorzystują wiedzę z zakresu anatomii funkcjonalnej, której celem jest poznanie działania poszczególnych narządów, szczególnie narządu ruchu. Jest to jednak znacznie szersza dziedzina nauki gdyż skupia się zarówno na stawach jak i naczyniach krwionośnych oraz nerwowych.

Układy narządów w ludzkim ciele

Anatomia człowieka jest dziedziną badającą różnorodne układy narządów ludzkiego organizmu. Spośród nich, wyróżnić można szczególne okręgi zainteresowania.

Układ ruchu

Jednym z najważniejszych jest układ ruchu. Jego funkcją jest utrzymanie odpowiedniej postawy ciała człowieka oraz możliwość poruszania kończynami. W jego skład wchodzi układ szkieletowy oraz wszelkie mięśnie i więzadła. Układ ten tworzy bardzo złożony system dźwigni, dzięki któremu człowiek może zmieniać położenie swojego ciała oraz poszczególnych kończyn względem siebie. Układ ten może być rozwijany poprzez regularne obciążanie (wszelkie ćwiczenia fizyczne).

Układ pokarmowy

Jednym z najważniejszych układów w organizmie człowieka jest układ pokarmowy. Dzięki niemu możliwe jest przyswajanie niezbędnych do funkcjonowania organizmu substancji chemicznych. Dla wielu ludzi pożywienie stanowi jedynie czynność mającą na celu zaspokojenie głodu. Prawda jest jednak zupełnie inna. Poprzez regularne dostarczanie wymaganych wartości odżywczych można regulować wszelkie procesy chemiczne zachodzące w organizmie ludzkim. Tym samym, układ pokarmowy jest nazywany drugim mózgiem ze względu na jego wpływ na całość ciała człowieka. Jest to niezwykle skomplikowany i ważny dla ludzi zestaw narządów, który wymaga dalszego badania w celu lepszego poznania poszczególnych funkcji.

Układ krążenia

Układ krążenia to system składający się z serca pompującego krew oraz zestawu naczyń krwionośnych oraz układu limfatycznego. Naczynia krwionośne dzielą się na żyły, tętnice oraz włosowate naczynia krwionośne. Krew wypływ z serca poprzez tętnice (gdzie występuje bardzo wysokie ciśnienie) do żył i naczyń włosowatych. Rozróżnia się bogaty w tlen krwiobieg duży, krwiobieg mały oraz układ wrotny wątroby. Układ limfatyczny jest z kolei zbudowany z naczyń i przewodów wewnątrz których przepływa limfa wytwarzania ze śródmiąższowego przesączu znajdującego się w tkankach.

Układ oddechowy

Układ oddechowy jest kolejnym bardzo istotnym zestawem narządów w organizmie człowieka. Dzięki niemu, można dostarczyć tlen do wszystkich komórek ludzkiego ciała. Układ oddechowy składa się z dróg oddechowych oraz płuc. Drogi oddechowe dzielą się na górne i dolne. W skład górnych dróg wchodzi jama nosowa z gardłem i krtanią. Dolne drogi oddechowe to z kolei tchawica i oskrzela.

Układ endokrynny

Układ endokrynny składa się z szeregu narządów odpowiedzialnych za wytwarzanie hormonów. Jest to bardzo szeroka grupa, której narządy można znaleźć dosłownie od stóp do głów. W skład układu endokrynnego wchodzą:

1. Podwzgórze.
2. Przysadka mózgowa.
3. Szyszynka.
4. Tarczyca.
5. Przytarczyce.
6. Grasica.
7. Trzustka.
8. Nadnercza.
9. Jądra.
10. Jajniki.

Ten skomplikowany układ pełni bardzo istotną rolę, ponieważ równowaga hormonalna jest podstawą do zachowania zdrowia przez jak najdłuższy czas. Wszelka nierównowaga hormonalna może prowadzić do poważnych schorzeń.

Układ immunologiczny

Układ immunologiczny stanowi barierę ludzkiego organizmu przeciwko wszelkim bakteriom i wirusom. Odpowiednie funkcjonowanie układu odpornościowego może przeciwdziałać wszelkim chorobom, a szczególnie schorzeniom autoimmunologicznym. W skład układu immunologicznego wchodzą narządy limfatyczne, naczynia chłonne, komórki immunologiczne i przeciwciała.

Układ nerwowy

Układ nerwowy to jeden z najważniejszych, a na pewno najbardziej złożony, układ w ludzkim organizmie. Wystarczy powiedzieć, że w jego skład wchodzi mózg, czyli najbardziej tajemniczy ludzki organ, którego całkowite poznanie jest jeszcze odległym marzeniem naukowców. Poza nim, w skład układu nerwowego wchodzi sieć neuronów, które łącznie mają długość 160.000 kilometrów.

Układ moczowy

Układ moczowy pozwala na usuwanie wielu niepotrzebnych oraz niebezpiecznych związków z organizmu człowieka. Składa się z nerek, układów moczowych, pęcherza oraz cewki moczowej. Wszelki substancje przechodzą przez nerki, które mają funkcję filtrowania. Następnie, produkty uboczne przemiany materii wraz z zanieczyszczeniami są wydalane wraz z moczem.

Układ płciowy

Układ płciowy służy do wytwarzania poszczególnych komórek płciowych, żeńskich i męskich. Jego głównym celem są możliwości rozrodcze gatunku ludzkiego. Ponadto, elementy układów płciowych mają również zastosowanie jako układ endokrynny (jądra i jajniki).

Najważniejsze organy organizmu ludzkiego

Do najważniejszych organów ludzkiego organizmu zalicza się:

• serce, czyli centralny narząd układu krwionośnego, zazwyczaj otoczony jest osierdziem.
• mózg, najbardziej złożony organ w ciele człowieka, służy jako centrum układu nerwowego.
• nerki, jest to narząd układu moczowo-płciowego, który pełni rolę wydalniczą i regulacyjną,
  -wątroba, jest to wielofunkcyjny gruczoł, który jest częścią układu pokarmowego.
• płuca, jest to narząd oddechowy, służący do wymiany gazowej.

Wenus z Milo

Jedną z najbardziej znanych rzeźb starożytności, jest bez wątpienia Wenus z Milo. Powstała prawdopodobnie w okresie hellenistycznym, około 100 lat p.n.e. Ciekawostkę stanowi fakt, że została znaleziona przez greckiego wieśniaka na terenie akropolu w Adamas w XIX wieku, figura jeszcze wtedy miała ręce, a straciła je prawdopodobnie podczas transportu. Figura o wysokości 2,02 metra przedstawia półnagą boginię, która ma szatę opuszczoną poniżej bioder, nie posiada górnych kończyn, jedną nogę opiera na czymś co być może jest żółwiem. Wykonana jest w całości z marmuru paryjskiego, jej autor jest nieznany. Wenus z Milo, podobnie jak inne znane rzeźby, obecnie znajduje się w Luwrze w Paryżu.

Pieta watykańska, Michał Anioł

Jak człowiek myśli „znane rzeźby”, to praktycznie od razu przychodzi do głowy Michał Anioł, nic dziwnego, to przecież tytan sztuki. Kolejną bardzo popularną rzeźbą, która przyciąga turystów niemalże z całego świata, jest z pewnością renesansowa Pieta watykańska, wspaniałego artysty, jakim był Michał Anioł. Obecnie znajduje się w Bazylice świętego Piotra w Rzymie, gdzie można ją podziwiać. Ciekawostkę stanowi fakt, że znajduje się ona za pancernym szkłem, ponieważ w 1972 roku australijski turysta myślący, że sam jest Chrystusem odrąbał Maryi nos, uszkodził twarz, i odrąbał młotkiem prawe ramię – z tego powodu bezcenny zabytek jest teraz bardziej chroniony.

Jej powstanie datowane jest na lata 1498–1500, rzeźba wykonana jest z marmuru, a powstała na zlecenie francuskiego kardynała Jeana Bilhères’a. Rzeźba przedstawia Matkę Boską, która trzyma Jezusa zdjętego z krzyża. Jest to jedna z 4 piet tego artysty. Kilka dni po wystawieniu rzeźby na widok publiczny Michał Anioł usłyszał, że autorstwo dzieła jest przypisywane Cristoforo Solariemu. Pod wpływem złości, na szarfie znajdującej się na piersi Marii, umieścił napis – Uczynił to Florentczyk, Michał Anioł Buonarroti.

Dawid, Michał Anioł

Dawid Michała Anioła jest, poza Pietą, najbardziej znaną rzeźbą tego artysty, jednocześnie uważaną za jedną z najważniejszych rzeźb renesansu. Rzeźba przedstawia biblijnego Dawida na chwilę przed walką z Goliatem. Na uwagę zasługuje również fakt, że w tym przypadku artysta, który tworzył tą rzeźbę, zadbał nawet o najmniejsze detale, ponieważ Dawid posiada nawet wyrzeźbione naczynia krwionośne. Rzeźba ma 5,17 metra wysokości i wykonana jest z marmuru, Michał Anioł pracował nad nią od 1501 do 1504 roku. Obecnie oryginalną rzeźbę można podziwiać w Galleria dell’Accademia we Florencji, a w miejscu gdzie przez 369 lat Dawid stał, czyli przy Palazzo Vecchio ustawiono kopię.

Nike z Samotraki

Nike z Samotraki to marmurowa rzeźba pochodząca prawdopodobnie z okresu hellenistycznego (III lub II w. pn.e.) o wysokości 3,27 metra (uwzględniając skrzydła), która mogła stanowić symbol dziękczynny licznych zwycięstw, które odnosili mieszkańcy Rodos podczas wojen, bo jak wiadomo Nike jest boginią zwycięstwa. Prawdopodobne posąg wyobrażał boginię, która stała na dziobie okrętu , obecnie podziwiać można ją w Luwrze w Paryżu, w latach 2013-14 przeszła renowację. Jej nazwa pochodzi od miejsca w którym ją odnaleziono, czyli na wyspie  Samotraka.

Dawid, Donatello

Pierwszym posągiem nagiego mężczyzny od czasów antyku jest prawdopodobnie rzeźba Donatella, czyli Dawid. Jest to w całości praca wykonana z brązu, co może dać efekt nasmarowanego oliwą ciała. Dzięki temu anatomia całej postaci może być znacznie bardziej uwypuklona, w tym przypadku bohater jest przedstawiony po wygranej walce z Goliatem. Cechami charakterystycznymi tej rzeźby jest piękno ciała ludzkiego, dopracowane nakrycie głowy i silny kontrapost. Rzeźba pochodzi z XVI wieku i prawdopodobnie była ona ustawiona na kolumnie, ponieważ podchodząc do niej, można posągowi spojrzeć w oczy (tylko patrząc z dołu można w te oczy spojrzeć). Był to zabieg często wykorzystywany przez wielu rzeźbiarzy, w celu jeszcze lepszego odbioru sztuki i utożsamiania się z jej bohaterem.

Myśliciel, Auguste Rodin

Jest to bardzo popularna rzeźba wykonana w całości w brązie na przełomie XIX i XX wieku (wersja z gipsu w 1880 roku , a ta z brązu w 1902r.). Obecnie możemy podziwiać ją w zbiorach muzeum Rodina w Paryżu, a przedstawia ona postać zamyślonego mężczyzny. Podczas obserwacji można odnieść wrażenie, że wspomniana postać przejmuje się konfliktem wewnętrznym, który aktualnie jest największą bolączką tego bohatera. Ciekawostkę stanowi fakt, że wspomniana rzeźba jest tak naprawdę obecnie uznawana za symbol filozofii i możemy ją często spotkać przy okazji wielu prelekcji właśnie w tej tematyce. Rodin oparł tematykę pracy na „Boskiej komedii” Dantego. Każda z postaci portalu miała odnosić się do jednej z głównych postaci eposu. Według początkowego konceptu Myśliciel przedstawiał samego Dantego przed wrotami piekieł, tworzącego Boską komedię.

Unikalne formy ciągłości w przestrzeni, Umberto Boccioni

Unikalne formy ciągłości przestrzeni jest uważane za opus magnum popularnego włoskiego artysty, jakim jest Umberto Boccioni, który jest przedstawicielem futuryzmu. Rzeźba przedstawia idącą ludzką postać, która jednocześnie ukazuje dynamizm ruchu oraz przestrzeni. Całość została wykonana w gipsie, a finalnie z brązu (po śmierci autora). Jego celem w pracy było przedstawienie „syntetycznej ciągłości” ruchu, zamiast „analitycznej nieciągłości”, którą widział u innych artystów np. Duchampa. Rzeźba znajduje się na awersie włoskiej monety o nominale 20 centów.

Fontanna, Marcel Duchamp

Jeżeli znane rzeźby, to fontanna Duchampa. Jedna z najbardziej znanych rzeźb i w ogóle prac w sztuce współczesnej. Fontanna jest przedstawicielem nurtu(może raczej techniki?), który stworzył czyli ready-made, oznaczającego użycie „przedmiotu gotowego” jako dzieła sztuki. Inną tego typu pracą Duchampa było „koło rowerowe”. Fontanna powstała w 1917 roku i została zaprezentowana na wystawie w Paryżu i już od pierwszych dni wzbudziła niemałe kontrowersje. W tym przypadku z pewnością wszystkiemu winien jest fakt, iż było to nic innego jak zwyczajny pisuar, który był usytuowany na specjalnym cokole, z napisem „fontanna”. Jednak nie można zapominać o tym, że to dzieło było inspiracją do ogólnej dyskusji na temat sztuki. Praca generalnie przypisywana Marcelowi Duchampowi, chociaż istnieją teorie podważające jego autorstwo.

Balloon Dog, Jeff Koons

Jeff Koons to nowojorski artysta ceniony za prace związane z kulturą popularną oraz rzeźby przedstawiające przedmioty codziennego użytku, w tym zwierzęta balonowe wykonane ze stali nierdzewnej z lustrzanymi powierzchniami. Jego prace zostały sprzedane za znaczne sumy, w tym co najmniej dwie rekordowe ceny aukcyjne: 58,4 mln dolarów za Balloon Dog (Orange) w 2013 r. i 91,1 mln USD za Rabbit w 2019 r. co czyni go najdroższym żyjącym artystą. Jedne z jego bardziej popularnych rzeźb przypominają swoim wyglądem klasyczne dmuchane balony, jednak jeśli podejdziemy bliżej możemy bardzo szybko zauważyć, że nie jest to nic innego, jak rzeźba wykonana ze stali nierdzewnej. Balloon dog (balonowy pies?) to właściwie seria sporych rzeźb w różnych kolorach.

Maman (Matka), Louise Bourgeois

Jedną z najbardziej interesujących rzeźb stworzonych pod koniec XX wieku jest z pewnością „Matka”, autorstwa Louise Bourgeois. Jest to rzeźba, która przedstawia dużego pająka, z ogromnymi kończynami. Jednak nie powinniśmy zapominać o tym, że taka sztuka ma dwa oblicza i tak naprawdę nie jest to tylko i wyłącznie pajęczak, który szykuje się do skoku. Głównym zadaniem tej monumentalnej rzeźby jest przypomnienie nam, czym tak naprawdę jest wspomniane macierzyństwo oraz związana z nim opiekuńczość oraz siła, którą musi posiadać każda matka. Rzeźba wykonana jest z połączenia stali oraz marmuru. Rzeźba powstała na zlecenie galerii Tate Modern w 1999 roku, wykonano również kilka kopii, które znajdują się na całym świecie między innymi w Kanadzie, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Południowej Korei, Japonii, USA i Katarze.

Cloud Gate, Anish Kapoor

Cloud Gate będąca centralnym punktem AT&T Plaza w Millennium Park w Chicago powstałą w wyniku konkursu architektonicznego, który wygrał Anish Kapoor. Zbudowana w latach 2004-2006 rzeźba nosi przydomek Fasola ze względu na swój kształt, imię, którego Kapoor początkowo nie lubił, ale później polubił. Cloud Gate składa się ze 168 zespawanych ze sobą płyt ze stali nierdzewnej, a jego wysoce wypolerowana strona zewnętrzna nie ma widocznych szwów. Ma 10 na 20 na 13 m i waży 100 ton. Projekt Kapoora został zainspirowany płynną rtęcią, a powierzchnia rzeźby odbija i zniekształca panoramę miasta. Na spodzie znajduje się „omphalos” (po grecku „pępek”), wklęsła komora, która wypacza i zwielokrotnia odbicia. Rzeźba opiera się na wielu artystycznych motywach Kapoora i jest popularna wśród turystów jako okazja do robienia zdjęć ze względu na jej wyjątkowe właściwości odblaskowe. Może nie jest tak znana jak inne znane rzeźby, a le jest na tyle interesująca, że warto ją uwzględnić.

Wenus z Willendorfu

Wenus z Willendorfu pochodzi z górnego paleolitu, została wykonana z kamienia kredowego i pomalowana ochrą. Odnaleziono ją podczas prac drogowych w 1908 roku w Austrii wraz z dwoma podobnymi artefaktami. Figurka mierzy 11,1 cm i przedstawiająca postać kobiecą o obfitych kształtach, schematycznej głowie z kręconymi czarnymi włosami. Prawdopodobnie był to ówczesny kanon piękna, jednakże bardzo rzadki z powodu niedoboru żywności, chorób i powszechnego głodu. Obecnie Wenus znajduje się w Naturhistorisches Museum w Wiedniu.

Popiersie Nefertiti

Popiersie Nefertiti wykonano z wapienia i pokryto malowanym stiukiem, rzeźba przedstawia żonę egipskiego faraona Echnatona. Prawdopodobnie zostało wykonane w 1345 roku p.n.e. przez Tutmozisa, ponieważ rzeźba została znaleziona w jego warsztacie w Amarnie w Egipcie. Jest to jedno z najczęściej kopiowanych dzieł starożytnego Egiptu, ikona piękna i wizerunek najbardziej znanych kobiet starożytności. Popiersie odkryto w 1912 roku w warsztacie Tutmozisa i obecnie znajduje się na wystawie w Neues Museum w Berlinie.

Grupa Laokoona

Jeżeli miałbym wybrać znane rzeźby, ale ograniczyć się tylko do 10 prac, to wśród nich z pewnością znalazłaby się Grupa Laokoona. Grupa Laokoona to jedna z najbardziej znanych starożytnych rzeźb, odkryto ją w 1506, obecnie znajduje się w Watykanie. Temat Grupy Laokoona nawiązuje do mitycznej wojny trojańskiej w której Atena oślepiła Laokoona i wyprowadziła z morza dwa węże, które zabiły go i jego dwóch synów. Kapłan Laokoon był jedyną osobą, która przeciwstawiała się wprowadzeniu konia trojańskiego do Troi. Więcej na ten temat tej rzeźby i jej historii można poczytać tutaj.

Ekstaza Św. Teresy, Gian Lorenzo Bernini

Ekstaza Świętej Teresy to wyrzeźbiony z białego marmuru centralny element grupy rzeźbiarskiej wykonany w latach 1647-52 na zamówienie kardynała Cornaro do jego kaplicy rodowej przy kościele Santa Maria della Vittoria w Rzymie. Rzeźba pokazuje moment w którym święta Teresa zostaje przeszyta włócznią i ukazuje się jej anioł. Jest to jednocześnie moment, gdy święta cierpi, ale także przeżywa ekstazę. Krytycy tego dzieła sądzą, że jest to zbyt przerysowane dzieło barokowe. Obecnie rzeźbę można podziwiać w Santa Maria della Vittoria w Rzymie.

Perseusz z głową Meduzy, Antonio Canova

Perseusz z głową Meduzy, zwany również Perseuszem Triumfującym to popularny motyw w sztuce, tym razem w wykonaniu artysty neoklasycystycznego, często uważanego za największego z artystów tego nurtu. Jego rzeźby charakteryzowały się unikaniem melodramatyki i zimnej sztuczności epok z których czerpał inspiracje, miedzy innymi baroku. Perseusz triumfujący przedstawia greckiego bohatera Perseusza po jego zwycięstwie nad Meduzą. Posąg był swobodnie oparty na Apollo Belwederskim i Medusa Rondanini. Rzeźba „Perseusz z głową Meduzy” jest chyba jedną z najbardziej popularnych w dorobku Canovy, ciekawostką jest fakt, że od tyłu rzeźba ukazuje jeszcze jedną twarz. Wielu historyków sądzi, że być może była to uwieczniona twarz samego mistrza, który właśnie w ten sposób chciał podpisać się na monumencie. Obecnie znajduje sięw muzeum watykańskim.

Mała czternastoletnia tancereczka, Edgar Degas

Mała czternastoletnia tancerka to rzeźba powstała ok. 1880, która przedstawia uczennicę paryskiej szkoły baletowej – Marie van Goethem. Nie wiadomo dokładnie jaka łączyła ich relacja, jednak w tamtych czasach nie było rzadkością, że uczennice tej szkoły szukały zamożnych „opiekunów”. Rzeźba ma jedną trzecią naturalnej wielkości i została pierwotnie wyrzeźbiona w wosku, co było dość niezwykłym wyborem medium na tamte czasy. Ubrana jest w prawdziwe body, tutu i baletki oraz perukę z prawdziwych włosów. Po śmierci Degasa wykonano 28 kopii tej rzeźby, tyle że z brązu. Rzeźba woskowa Little Dancer, którą widzimy dzisiaj, jest przerobioną wersją oryginalnej rzeźby, która została pokazana w 1881 roku, Degas jeszcze przed śmiercią zdążył ją przerobić.

Mieszczanie z Calais, Auguste Rodin

Mieszczanie Calais, która upamiętnia wydarzenie z wojny stuletniej, kiedy Calais, francuski port na kanale La Manche, poddał się Anglikom po jedenastomiesięcznym oblężeniu. Król Anglii Edward zaproponował, że oszczędzi mieszkańców miasta, jeśli sześciu ważnych osobistości miasta podda się mu, przypuszczalnie w celu stracenia. Edward zażądał, aby wyszli z pętami na szyi i niosąc klucze do miasta i zamku. Jeden z najbogatszych mieszczan, Eustache de Saint Pierre, zgłosił się jako pierwszy, a pięciu innych mieszczan do niego dołączyło. Miasto Calais w celu upamiętnienia tego heroicznego czynu zleciło Rodinowi wykonanie rzeźby w 1884 roku, a prace zakończono w 1889 roku. Rodin wykonał 12 odlewów z brązu, ale rzeźba doczekała się wielu kopii. Rzeźba Rodina wbrew oczekiwaniom mu współczesnych nie przedstawiała wzniosłej chwili chwały, a ból, udrękę i fatalizm. 12 odlewów Mieszczan z Calais znajduje się różnych częściach świata, między innymi w Kopenhadze, Belgii, oczywiście mieście Calais, przed parlamentem w Londynie, Tokyo, Nowym Jorku czy Seulu.

Gitara, Pablo Picasso

Tworząc Gitarę Picasso dokonał przejścia od rzeźbiarskiej tradycji modelowania, rzeźbienia i formowania do nowej techniki asamblażu. Pierwszą wersję Gitary stworzył z tektury w 1912 roku, później wykonał pracę z blachy; nowoczesna zwyczajność obu tych materiałów bardzo różni się od tradycyjnych materiałów rzeźbiarskich, takich jak brąz, drewno i marmur.

Trzy gracje

Późne dzieło Canovy, Trzy gracje, powstało w czasie, gdy artysta był tak sławny, że publiczność z niecierpliwością czekała na każde nowe dzieło. Wierny ideałowi neoklasycyzmu, Canova ucieleśniał swoje postrzeganie piękna w postaci starożytnych bogiń, o których mówiono, że uosabiają kobiecy urok. W przeciwieństwie do kompozycji wywodzących się z klasycznej starożytności – gdzie postacie zewnętrzne zwracają się do widza, a postać centralna obejmuje przyjaciół plecami do nas – postacie Canovy stoją obok siebie, wszystkie zwrócone do siebie. Praca powstała między 1813, a 1816 rokiem i obecnie znajduje się w Ermitażu.

Pluton i Prozerpina, Gian Lorenzo Bernini

Pluton i Prozerpina, nazywana inaczej Porwaniem Prozerpiny przez Plutona to duża (2,5 m wysokości), barokowa grupa rzeźbiarska z marmuru autorstwa włoskiego artysty Gian Lorenzo Berniniego, wykonana w latach 1621-1622. Bernini miał zaledwie 23 lata w momencie jej ukończenia. Przedstawia uprowadzenie Prozerpiny, która zostaje schwytana i zabrana do podziemi przez boga Plutona. Bernini pokazuje punkt kulminacyjny całej historii – bóg wciąga Prozerpinę do Hadesu, jego mięśnie są tak napięte, gdy próbuje utrzymać wijące się ciało, że jego ręce wbijają się w jej ciało. To co zasługuje na szczególną uwagę to fakt z jakim mistrzostwem Bernini oddał właściwości anatomiczne skóry, gdyby nie kolor, ro wydawałoby się że mamy do czynienia z prawdziwym ciałem i skórą.

Dyskobol

Dyskobol to bardzo znana rzeźba grecka ukończona na początku okresu klasycznego około 460 – 450 pne przez Myrona. Rzeźba przedstawia młodego sportowca rzucającego dyskiem. Grecki oryginał z brązu zaginął, ale znamy to dzieło jest znane z licznych rzymskich kopii, często z marmuru, który był tańszy niż brąz. Miotacz dyskiem jest przedstawiony w monecie w którym za chwilę wypuści dysk, mówi się, że jego pozycja jest nienaturalna dla człowieka i dziś uważana jest za raczej nieefektywny sposób rzucania dyskiem. Na twarzy rzucającego dyskiem widać bardzo niewiele emocji, a „współczesnemu oku może się wydawać, że dążenie Myrona do doskonałości sprawiło, że zbyt rygorystycznie tłumił on poczucie napięcia poszczególnych mięśni”. Innym znakiem rozpoznawczym Myrona zawartym w tej rzeźbie jest proporcja ciała, symetria.

Apollo Belwederski

Apollo Belwederski to to słynna marmurowa rzeźba z klasycznej starożytności, którą jednak uważa się za rzymską rekonstrukcję z okresu panowania Hadriana (ok. 120-140), sugeruje to typowo rzymskie obuwie posągu. Za twórcę oryginału uważa się Leocharesa, który miał wykonać oryginał z brązu około 330 roku p.n.e. Tę sławną rzeźbę odkryto w środkowych Włoszech pod koniec XV wieku podczas włoskiego renesansu i umieszczono na półpublicznej wystawie w Pałacu Watykańskim w 1511 roku, gdzie do dzisiaj pozostaje (obecnie w Muzeum Pio-Clementine w Muzeach Watykańskich). Od połowy XVIII wieku uważana była za największą starożytną rzeźbę przez zagorzałych neoklasycystów i przez wieki była uosobieniem ideałów estetycznej doskonałości.

Umierający Gal

Umierający Gal, to jedna z posągów z zespołu rzeźb, tak zwanej Grupy Galów (inną rzeźbą z tego zespołu jest Gal zabijający żonę). Umierający Gal to półleżący posąg z antycznego rzymskiego marmuru, znajdujący się obecnie w Muzeach Kapitolińskich w Rzymie. Jest to kopia zaginionej rzeźby z okresu hellenistycznego (323-31 pne), która, jak się uważa, została wykonana z brązu, prawdopodobnie przez Epigonusa. Oryginał mógł zostać zamówiony w latach 230-220 pne przez Attala I z Pergamonu, aby uczcić jego zwycięstwo nad Galatami, ludem celtyckim lub galijskim z części Anatolii. Do XX wieku marmurowy posąg był zwykle nazywany Umierającym Gladiatorem, zakładając, że przedstawiał rannego gladiatora w rzymskim amfiteatrze. Jednak w połowie XIX wieku został ponownie zidentyfikowany jako Gal lub Galatian, a obecna nazwa „Umierający Gal” stopniowo zyskała popularność.

Pocałunek, Auguste Rodin

Pocałunek to marmurowa rzeźba z 1882 roku autorstwa francuskiego rzeźbiarza Auguste’a Rodina. Rzeźba Rodina była pierwotnie zatytułowana Francesca da Rimini, ponieważ przedstawia XIII-wieczną włoską szlachciankę uwiecznioną w Piekle Dantego, która zakochuje się w młodszym bracie swojego męża Giovanniego Malatesty Paolo. Obejmująca się naga para autorstwa Rodina byłą częścią grupy płaskorzeźb zdobiących monumentalny portal z brązu – Bramy Piekła – zamówiony dla planowanego muzeum sztuki w Paryżu (zajmowała czołowe miejsce na dolnych lewych drzwiach). Para została później usunięta z bramy i zastąpiona inną parą kochanków znajdującą się na mniejszej prawej kolumnie, była to decyzja samego rzeźbiarza. Samodzielna rzeźba cieszyła się dużą popularnością, aczkolwiek publika nie zidentyfikowała osób, które ona przedstawiała, stąd też ogólna nazwa „Pocałunek” niejako przejęta od widzów. Po sukcesie tej rzeźby państwo francuskie zamówiło u Rodina większą wersję z marmuru, której zrobienie zajęło rzeźbiarzowi prawie 10 lat.

Apollo i Dafne, Bernini

Apollo and Daphne to naturalnej wielkości barokowa marmurowa rzeźba Berniniego, wykonana w latach 1622-1625. , Rzeźba przedstawia punkt kulminacyjny historii Apollina i Daphne z Metamorfoz Owidiusza – moment przemiany Dafne w krzak wawrzynu. Apollo, uważany za boga piękna, zakochał się w Dafne. Ona, daremnie próbując uciec od zakochanego, uprosiła ojca, aby zmieniła ją w drzewo wawrzynu. Dafne jest symbolem miłości niedostępnej i dziewictwa. Bernini nie wykonał rzeźby samodzielnie, pomagał mu pracownik jego warsztatu- Giuliano Finelli, który podjął się rzeźbienia szczegółów, które pokazują przemianę Daphne z człowieka w drzewo, takich jak kora i gałęzie, a także jej smagane wiatrem włosy, jednak niektórzy historycy pomijają znaczenie wkładu Finellego. Uważa się że rzeźba ta po mistrzowsku pokazuje wszystkie loki na włosach dziewczyny i przejście ciała w korę, a także niesamowicie uwiecznia ruch. Obecnie dzieło znajduje się w Galerii Borghese w Rzymie.

Anioł północy, Sir Antony Gormley

Anioł Północy to współczesna rzeźba, zaprojektowana przez Sir Antony’ego Gormleya, znajdująca się w Gateshead, Tyne and Wear w Anglii. Ukończona w 1998 roku jest największą rzeźbą w Wielkiej Brytanii. Dzieło spotkało się ze znacznym sprzeciwem na etapie projektowania i budowy, ale obecnie jest powszechnie uznawane za ikoniczny przykład sztuki publicznej oraz jako symbol Gateshead i szerszego północnego wschodu. Stalowa rzeźba ma 20 metrów wysokości i skrzydła o szerokości 54 metrów. Skrzydła są pochylone o 3,5 stopnia do przodu, aby stworzyć, według Gormleya, „poczucie uścisku”. Anioł, podobnie jak większość innych prac Gormleya, oparty jest na odlewie jego własnego ciała, mówi się, że jest to największa rzeźba anioła na świecie. Rzeźba stoi na wzgórzu w Low Eighton w parafii Lamesley, z widokiem na drogi A1 i A167 oraz trasę kolejową East Coast Main Line.

Dama Velata (Puritas), Antonio Corradini

Dama Valeta to rzeźba Antonia Corradininiego, włoskiego rokokowego rzeźbiarza z Wenecji. Corradinini najbardziej znany jest ze swoich iluzorycznych, przedstawień ludzkiego ciała pokrytych woalem, na których można dostrzec kontury twarzy i ciał pod zasłoną/welonem/woalką. Z wielką techniczną wirtuozerią rzeźbiarzowi udaje się nadać marmurowi wrażenie przezroczystości i ukazać z niezwykłą precyzją wszystkie szczegóły pięknej twarzy, która wyłania się spod zasłony. Praca jest niewątpliwie alegorią religijną (prawdopodobnie Czystości), rzeźba oddaje świeży, zmysłowy obraz niezwykle pięknej młodej kobiety, przez co trudno jest dostrzec nie-świeckie znaczenie.

Dziewica w welonie, Giovanni Strazza

Jest to posąg z marmuru z Carrary wyrzeźbiony w Rzymie, prawdopodobnie w latach 50tych XIX wieku, przedstawiający popiersie zasłoniętej woalką Marii Panny. Zasłona sprawia wrażenie półprzezroczystej, ale w rzeczywistości jest wyrzeźbiona z marmuru. Marmurowe popiersia zasłoniętych kobiet były popularnym tematem wśród współczesnych Strazzy, z których najważniejszymi byli Pietro Rossi i Raffaelle Monti. Dlaczego welony były popularne wśród XIX-wiecznych włoskich rzeźbiarzy? Jednym z powodów, dla których te postacie podobały się temu tematowi, jest to, że pozwoliło im pokazać swój kunszt. Osiągnięcie iluzji, że solidny materiał, taki jak kamień, jest w rzeczywistości płynnym kawałkiem tkaniny przylegającym do ciała, wymaga dużego poziomu umiejętności. Tak więc od czasów starożytnych rzeźbiarze ubierali swoje postacie w draperie, aby podkreślić ich rzeźbiarską umiejętność. Rzeźby z okresu hellenistycznego Grecji i włoskiego renesansu są najbardziej znanymi przykładami tego zjawiska – i niewątpliwie inspiracją dla Strazzy i jemu współczesnych.

Mojżesz, Michał Anioł

Mojżesz to rzeźba włoskiego artysty renesansowego Michała Anioła Buonarrotiego, znajdująca się w kościele San Pietro in Vincoli w Rzymie. Zamówiony w 1505 roku przez papieża Juliusza II do jego grobu, przedstawia biblijną postać Mojżesza z rogami na głowie, na podstawie opisu z rozdziału 34 Księgi Wyjścia w Wulgacie, łacińskiego tłumaczenia Biblii w tamtym czasie. Papież Juliusz II zlecił Michałowi Aniołowi zbudowanie jego grobowca w 1505 roku i ostatecznie ukończono go w 1545 roku; Juliusz II zmarł w 1513 r. Pierwotny projekt Michała Anioła był ogromny i wymagał ponad 40 posągów. Posąg Mojżesza zostałby umieszczony na kondygnacji o wysokości około 3,74 metra (12 stóp i 3 cali), naprzeciw figury św. Pawła. W ostatecznym projekcie posąg Mojżesza znajduje się pośrodku dolny poziom.

Psyche budzona przez pocałunek Kupidyna, Antonio Canova

Rzeźba ta jest uważana za arcydzieło rzeźby neoklasycznej, chociaż ukazuje mitologicznych kochanków w momencie wielkiego wzruszenia, charakterystycznego dla rodzącego się nurtu romantyzmu. Przedstawia boga Kupidyna w miłości i czułości, zaraz po przebudzeniu pocałunkiem martwej Psyche. Historia Kupidyna i Psyche pochodzi z łacińskiej powieści Lucjusza Apulejusza „Złoty Osioł” i była popularnym motywem w sztuce. Wydaje się, że Canova przeprowadził szeroko zakrojone badania przed rozpoczęciem tej złożonej kompozycji, której inspiracją jest rzymski obraz znaleziony w Herkulanum. Canova dokładnie skopiował pozycję klęczącego mężczyzny, a także pochyloną pozę kobiety i ruch jej ramion, a także przeprowadził również wiele badań nad położeniem ramion przygotowujących się do zamknięcia ruchem okrężnym. Emocjonalny i zmysłowy ładunek dzieła podkreśla przestrzeń między twarzami kochanków. Czas wydaje się zawieszony przed pasją ostatecznego uścisku.

Neptun i Tryton, Gian Lorenzo Bernini

Neptun i Tryton to wczesna rzeźba włoskiego artysty Gian Lorenzo Berniniego wyrzeźbiona z marmuru w latach 1622-1623. Naturalizm postaci sugeruje zamiar artysty wywołania natychmiastowej reakcji emocjonalnej u widza, rzeźba ma 182,2 cm wysokości. Zmarszczone czoło Neptuna daje poczucie jego zaciekłej siły. Jego postawa jest osadzona w kamieniu, umacniając jego boską moc. Natomiast Tryton wygląda nieco ulegle, gdy chwyta udo Neptuna. Jego twarz wygląda na pełną niepokoju, jakby wiedział, że powinien słuchać wszystkiego, co nakazuje mu Neptun. Jego nieśmiała natura i dominująca obecność Neptuna ukazują rzeczywistość ludzkich emocji i przywracają sens planu Berniniego, by przekazać ożywające mity. Rzeźba znajduje się w Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie

Pieta Florencka, Michał Anioł

Marmurowa rzeźba, nad którą Michał Anioł pracował w latach 1547-1555, przedstawia cztery postacie: martwe ciało Jezusa Chrystusa, Nikodema, Marię Magdalenę i Marię Dziewicę, twarz Nikodema jest uważana za autoportret samego Michała Anioła. Według Vasariego Michał Anioł pierwotnie wykonał rzeźbę, aby udekorować swój grobowiec w Santa Maria Maggiore w Rzymie. Później jednak sprzedał go przed zakończeniem prac po celowym uszkodzeniu lewej ręki i nogi Chrystusa oraz usunięciu kilku elementów wciąż będących przedmiotem dyskusji. Niektórzy eksperci uważają, że to dlatego, że marmur był wadliwy i rzeźby nie można było ukończyć bez dodania kawałka marmuru z innego bloku. Rzeźba znajduje się w Museo dell’Opera del Duomo we Florencji.

Apollo, Adriaen de Vries

Jest to rzeźba manierystycznego artysty z północy, Adriaena de Vries, urodzonego w Holandii, który pracował w Europie Środkowej, którego międzynarodowy styl przekroczył próg baroku. De Vries był znany z wyrafinowanego odlewaniu z brązu oraz w manipulowaniu patyną, stał się najsłynniejszym europejskim rzeźbiarzem swojego pokolenia. Apollo De Vriesa jest oczywiści inspirowany Apollem Belwederskim, pierwszą różnicą jest to , że jest wykonany z brązu. Ma spiralną kompozycję, artystę interesował stworzenie eleganckiej pozy bardziej niż przedstawienie realistycznej akcji. Statuetka została wykonana przez Adriaena de Vries podczas jego pobytu w Augsburgu w latach 1594-1598, a rysunek przygotowawczy Apollina znajduje się w Gdańsku.

Kobieta w Welonie, Raffaelle Monti

Jest to kolejna rzeźba postaci w welonie/woalce, które były popularne w czasach Raffaella, a które w niezwykły sposób ukazywały kunszt rzeźbiarski. Oczywiście nie widzimy przez kamień, więc nie możemy zobaczyć twarzy zasłoniętej przez płótno, ale dzięki sztuczkom światła i polerowania Raffaelo Monti stworzył iluzję, że możemy. Na jego rzeźbie, czubek głowy i ramion są gładkie, aby odbijać światło, ale tam, gdzie zasłona opada na twarz, marmur jest mniej wypolerowany, odbija mniej światła, sugerując fakturę tkaniny. Rzeźba została wykonana na zlecenie bogatego Brytyjczyka – William Spencer Cavendisha, który zlecił Montiemu prace w 1846 roku.

Atlas, Lee Lawrie

Atlas to posąg z brązu, który znajduje się w Rockefeller Center na Manhattanie w Nowym Jorku. Atlas został stworzony przez Lee Lawrie i zainstalowany w 1937 roku. Rzeźba jest w stylu Art Deco, postać Atlasa na 4,6 metra wysokości, podczas gdy cały posąg ma 14 m wysokości i waży 7 ton. Atlas jest przedstawiony z niebiańskim sklepieniem na ramionach. Oś północ-południe sfery armilarnej na jego ramionach wskazuje na pozycję Gwiazdy Północnej w stosunku do Nowego Jorku. Posąg stoi na jednej muskularnej nodze na szczycie małego kamiennego cokołu, którego róg jest skierowany w stronę Piątej Alei.

The endless column, Constantin Brâncuși

Jest to zespół rzeźb Constantina Brâncuși w Târgu Jiu, który jest hołdem złożonym rumuńskim bohaterom pierwszej wojny światowej. Zespół składa się z trzech rzeźb: The Table of Silence (Masa tăcerii), The Gate of the Kiss (Poarta sărutului) i Endless Column (Coloana fără sfârșit) na osi o długości 1,3 km, zorientowanej na zachód na wschód. Zespół uznawany jest za jedno z największych dzieł rzeźby plenerowej XX wieku. Endless Column symbolizuje koncepcję nieskończoności i nieskończoną ofiarę rumuńskich żołnierzy. Niekończąca się kolumna składa się z 15 romboidalnych modułów, z połową na górze i na dole, co daje w sumie 16. Niekompletną górną jednostkę uważa się za element wyrażający koncepcję nieskończoności.

Trzy cienie, Auguste Rodin

Jest to grupa rzeźbiarska przygotowana w gipsie przez Auguste’a Rodina w 1886 roku dla jego Bramy piekła. W Boskiej Komedii Dantego cienie, czyli dusze potępionych, stoją u wejścia do piekła, wskazując na jednoznaczny napis: „Porzućcie nadzieję, wszyscy, którzy tu wchodzicie”. Rodin wykonał kilka pojedynczych Cieni, zanim ostatecznie zdecydował się połączyć je razem jako trzy identyczne postacie zebrane wokół centralnego punktu. Ich głowy zwisają nisko, tak że szyja i ramiona tworzą prawie poziomą płaszczyznę, miały być umieszczone nad bramą, spoglądając z góry na widza. Zespół został później odlany z brązu w kilku edycjach, które znajdują się na całym świecie między innymi w Paryżu, w USA czy Meksyku.

Pies, Alberto Giacometti

Alberto Giacometti jest najbardziej znany ze swojej rzeźby Pies, inne jego znane rzeźby to wydłużone, zwiędłe przedstawienia ludzkiej postaci, w tym z rzeźby Walking Man I z 1960 r., która w 2010 r. pobiła rekord dzieła sztuki na aukcji o wartości 104,3 miliona dolarów. Po eksperymentowaniu z kubizmem i surrealizmem w formach inspirowanych sztuką prymitywną, teorią psychoanalityczną i zabawkami, Giacometti zerwał z surrealizmem i rozpoczął radykalną rewizję tradycji przedstawiania rzeźby. Surowe postacie Giacomettiego badały psychikę i naładowaną przestrzeń zajmowaną przez jedną osobę. Powiązane z Jean-Paulem Sartrem i egzystencjalizmem są postrzegane jako metafory powojennego doświadczenia zwątpienia i wyobcowania. Alberto Giacometti opisał swoją rzeźbę „Pies” (1951) jako formę autoportretu:

„Pewnego dnia szedłem w deszczu ulicą de Vanves, blisko ścian budynków, ze spuszczoną głową, być może trochę smutny, a wtedy poczułem się jak pies. Więc zrobiłem tę rzeźbę. Ale to wcale nie jest podobieństwo. Jedynie smutny pysk jest czymś na podobieństwo. „

Ptak w przestrzeni, Constantin Brâncuși

Właściwie jest to seria rzeźb, natomiast pierwszy ptak w przestrzeni powstał w 1923 roku i został wykonany z marmuru. W ciągu 20 lat Brancusi wykonał swojego ptaka ponad 14 razy i w kilku mediach w ciągu. W rzeźbach Bird in Space Brâncuși skoncentrował się nie na fizycznych atrybutach ptaka, ale na jego ruchu. Na przykład rzeźba nie ma skrzydeł. Wysokość rzeźby wynosi 287,7 cm. Siedem rzeźb z tej serii wykonano z marmuru, a pozostałe dziewięć z polerowanego brązu.

Reclining figure, Henry Moore

Reclining Figure to rzeźba z brązu autorstwa angielskiego artysty Henry’ego Moore’a, który zainspirowany kształtem kawałka krzemienia, stworzył makietę rzeźby w gipsie, która została odlana w edycji małych brązów o długości około 15 centymetrów. Makieta została użyta do stworzenia pełnowymiarowej wersji ze styropianu, który posłużył do wykonania formy do monumentalnej rzeźby. Rzeźbę można postrzegać jako abstrakcję leżącej kobiecej postaci ludzkiej, opartej na jednym ramieniu, biodrze i dwóch nogach, z uniesioną drugą ręką i wypukłością na piersi sugerującą pierś. Nie ma wyraźnej twarzy. Rzeźba ma wymiary 3 x 3,6 x 2 m i waży około 2 ton.

Mademoiselle pogany, Constantin Brâncuși

Mlle Pogany to portret Margit Pogany, węgierskiej artystki, która kilkakrotnie pozowała dla Brancusiego w 1910 i 1911 roku. Wkrótce po jej powrocie na Węgry, Brancusi wyrzeźbił z pamięci marmurową Pannę Pogany, a następnie wykonał gipsową formę, z której odlał cztery dodatkowe wersje, w tym jedną z brązu. Wizerunek modelki przedstawił za pomocą wysoce stylizowanych i uproszczonych form, dzieło znacznie odbiega od konwencjonalnego portretu. Duże oczy w kształcie migdałów przytłaczają owalną twarz, a czarna patyna reprezentuje włosy, które pokrywają czubek głowy i rozciągają się nad wyszukanym kokiem na karku.

Oval with Points, Henry Moore

Oval with Points to seria enigmatycznych abstrakcyjnych rzeźb Henry’ego Moore’a, wykonanych z gipsu i brązu w latach 1968-1970. Rzeźba to spłaszczony owalny pierścień o zaokrąglonych krawędziach, przebity dużym otworem. Wewnętrzna krawędź otworu ma dwa występy wystające z przeciwnych stron i zwężające się do ostrych punktów, które prawie spotykają się w środku otworu, tworząc poczucie energii i dynamicznego napięcia. Punkty dzielą dziurę na dwa obszary, mniejszy powyżej i większy poniżej, jak figura 8, z kształtem pustki czasami interpretowanym jako przypominający ludzką postać z głową i tułowiem.

Pawian i młode, Pablo Picasso

Twarz pawiana jest uformowała z dwóch samochodzików – jednego wyprostowanego, drugiego odwróconego do góry nogami – które Picasso pożyczył od swojego syna Claude’a, a jej ogon był sprężyną samochodową. Uszy pawiana były zrobione z uchwytów filiżanek, a jej okrągły brzuch był dużym dzbanem, którego uchwyty układają się w kształt ramion. Pablo Picasso zawsze był nowatorski w swoim podejściu do sztuki, niezależnie od medium, w jakim pracował. Jako rzeźbiarz Picasso był pionierem w technice asamblażu, konstruując prace częściowo lub w całości z przedmiotów „znalezionych”, zarówno naturalnych, jak i stworzonych przez człowieka.

Janus Fleuri, Louise Bourgeois

Przez ponad siedemdziesiąt lat Louise Bourgeois tworzyła przejmującą, oczyszczającą (katharsis) pracę, która bada seksualność, ludzką postać i traumatyczne wydarzenia z jej dzieciństwa. Jest dobrze znana ze swoich potężnych dzieł rzeźbiarskich w różnych mediach, w tym w marmurze, brązie, gipsie i tkaninie. Janus Fleuri to sugestywnie cielesny przedmiot wykonany z gładko wypolerowanego brązu. Po okresie pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku, kiedy Bourgeois wycofała się ze świata sztuki, zaczęła eksperymentować z formami organicznymi i biomorficznymi.

Wykonała sześć wersji Janusa w 1968 r. – pięć z brązu i jedną z porcelany. Każdy element z tej serii jest delikatnie zawieszony na jednym drucie i może się swobodnie obracać na swojej osi. Tytuł odnosi się do rzymskiego boga Janusa, który jest zazwyczaj przedstawiany z dwiema głowami, jedną mężczyzną i jedną kobietą, które patrzą w przeszłość i przyszłość. Francuskie słowo „fleuri” oznacza „kwitnący” lub „świecący” i odnosi się do złotej patyny brązu. Bourgeois stwierdziła kiedyś, że ta praca jest jej ulubioną rzeźbą, a także określiła ją jako możliwy autoportret.

Moondog, Tony Smith

Moondog jest utworzony z geometrycznych modułów – połączenia czworościanów i wydłużonych ośmiościanów, połączonych przez ich płaszczyzny czołowe. Rzadko spotykane w środowisku naturalnym, regularne geometrie są powszechnie uważane za oznaki ludzkiego rozumu, ale istnieją one w przyrodzie, o czym Smith dobrze wiedział; badał wzrost kryształów i kiedyś oparł projekt architektoniczny na sześciokątach plastra miodu. Chociaż jego struktury są racjonalne, kierują się zasadami organicznymi. Podobnie jak artyści minimalistyczni, którzy pojawili się razem z nim we wczesnych latach sześćdziesiątych, Smith preferował geometryczne kształty i bezosobowe powierzchnie i był wyczulony na wymianę dzieła z otaczającą go przestrzenią; ale w rzeczywistości był współczesnym abstrakcyjnym ekspresjonistom iw przeciwieństwie do minimalistów działał intuicyjnie. „Cała moja rzeźba”, powiedział, „jest na krawędzi snów”.

Pomimo swojej oczywistej logiki, Moondog oszukuje oko. Symetryczny i wyprostowany pod niektórymi kątami, z innych przechyla się na jedną stronę, a jego zazębiające się płaskie wzory wydają się skręcać i przesuwać, gdy widz się porusza. Forma została zainspirowana fotografią małego domu z jadeitu, którą Smith interpretował na różne sposoby jako ludzką miednicę i koreańską latarnię ogrodową. Tytuł pochodzi z obrazu Joana Miró Dog Barking at the Moon (1926) i od nowojorskiego poety ulicznego „Moondog”, który nosił podobny do wikinga hełm, który przypominał Smithowi rzeźbę.

Czym jest mapa

Mapa jest graficznym przedstawieniem powierzchni ziemi lub jej części (rodzaj modelu rzeczywistości). Wykonywana jest w skali zgodnie z zasadami odwzorowania kartograficznego. Nauka która zajmuje się mapami to kartografia, która można studiować na kilku polskich uczelniach np. na Politechnice Gdańskiej.

Cechy map

• kartometryczność – możliwość wykonywania pomiarów odległości lub powierzchni
• zastosowanie znaków umownych
• skala mapy
• zawiera składniki matematyczne np. skala i podziałka
• mapa jest uproszczonym modelem rzeczywistości
• umożliwia określenie położenia geograficznego

Rodzaje map

Rodzaje map można podzielić na różne sposoby. Podział map ze względu na skalę jest jedną z możliwości, ale nie jedyną, mapy można podzielić także ze względu na treść, przeznaczenie czy sposób wykonania.

Mapa topograficzna

Jedną z najczęściej spotykanych rodzajów map jest mapa topograficzna, jeżeli szukasz mapy turystycznej, to poza planami miast, będziesz właśnie korzystać z mapy topograficznej. Mapy topograficzne są uniwersalne, o treści ogólnogeograficznej, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów topograficznych. Jest to średnioskalowe opracowanie kartograficzne, które szczegółowo przedstawiają teren i przekazuje lokalizację i właściwości głównych obiektów przyrodniczych i społeczno-gospodarczych.

Na mapach topograficznych przedstawiana ukształtowanie terenu wraz z poszczególnymi powiązaniami elementów środowiska geograficznego np. rzeźbę terenu, osiedla, wody, drogi, granice administracyjne itd. Stanowią podstawę do przygotowania map turystycznych czy planów miasta. W przypadku specyficznych map, można na nich zamieścić wszystkie szczegóły odnośnie charakterystycznych punktów w okolicy. W ten sposób powstają przewodniki po pasmach górskich czy zabytkowych miastach. Mapa topograficzna jest zawsze wykonana w skali dobieranej odpowiednio do poziomu szczegółowości. Mapy topograficzne przedstawiające dany obszar najczęściej stanowią podstawę do sporządzania map tematycznych.

Mapy tematyczne

Są to rodzaje map o specjalnym przeznaczeniu. Przykładem mogą być mapy drogowe czy klimatyczne. Zostają sporządzone na potrzeby danych grup. Ogólnie, można je podzielić na mapy przyrodnicze oraz społeczno-gospodarcze. W ten sposób, mogą powstawać mapy leśne, rolnicze czy przemysłowe. Dzięki nim, poszczególne grupy zawodowe zyskują narzędzie przydatne do ich codziennej pracy.

Rodzaje map takich jak mapy tematyczne stanowią pewien odłam map ogólnogeograficznych. W tym przypadku jest to dokument, którego głównym zadaniem jest eksponowanie kilku lub jednego wybranego elementu środowiska przyrodniczego. Możliwe jest także w tym przypadku eksponowanie określonej dziedziny życia społeczno-gospodarczego. Warto pamiętać, iż wyróżnikiem map tematycznych, w porównaniu do map ogólnogeograficznych jest ich wąski zakres tematyczny. Treścią takich dokumentów bardzo często są między innymi wybrane elementy map ogólnogeograficznych.

Mapy przeglądowe

To bardzo popularna mapa, która przedstawia rozległe obszary. W tym przypadku tworząc tego typu dokument nie skupiamy się na wąskiej tematyce lub też obszarze, ale możemy ukazać przykładowo cały obszar globu. Ciekawostkę stanowi fakt, że tego typu dokumenty zazwyczaj wykonywane są w skali mniejszej niż 1:200 000. Możemy nanieść na nie zarówno całe państwa, jak i poszczególne kontynenty.

Mapy ogólnogeograficzne

Należy wiedzieć, że są to dokumenty, które zawierają wszystkie główne obiekty powierzchni znajdujące się na Ziemi. Zalicza się do tego między innymi wody, a także zabudowy, jak również roślinność. Do tego dochodzą dane takie jak przykładowo ukształtowanie terenu, które jest przedstawione z jednakowym względnym stopniem szczegółowości. W tym przypadku wszystkie elementy przestrzeni geograficznej są równoważne. Taka skala map ogólnogeograficznych mieści się w przedziale od 1:250 000 do 1:1 000 000.

Mapa hydrograficzna

Jak sama nazwa wskazuje, tego typu dokument przedstawia wszelkie warunki obiegu wody, bezpośrednio w powiązaniu ze środowiskiem przyrodniczym, a także jego zainwestowaniem i przekształceniem. Jest to dokument oczywiście stworzony w ujęciu syntetycznym, który jest adresowany przede wszystkim do grona osób takich jak urzędy administracji publicznej i innych instytucji państwowych, które na co dzień zajmują się gospodarką wodną, a także wielu planistów, czy też służb ratowniczych. Jest to rodzaj mapy tematycznej, której głównym elementem jest siec wodna.

Mapa sozologiczna

Bardzo często wykorzystywana przez wielu badaczy jest przede wszystkim mapa sozologiczna. Należy wiedzieć, że przedstawia stan środowiska przyrodniczego, a także przyczyny, jak również skutki prężnych przemian zachodzących w środowisku i formy jego ochrony. Mogą to być zmiany pozytywne lub negatywne, także te wynikające z działalności człowieka.

Mapa ortofotomapa

Jest to bardzo popularna w ostatnim czasie mapa, której główna treść przedstawiona jest za pomocą obrazu aerofotograficznego, czyli zdjęć z lotu ptaka lub satelity. To jest to co widać w google maps, jak się przełączy na satelitę.

Mapa fizyczna (orograficzna)

Mapa fizjograficzna stanowi dokument opisujący położenie gór, a także dolin i pozostałych cech fizycznych powierzchni Ziemi w dwóch wymiarach. Zazwyczaj jest to dokument, który dokładnie opisuje walory przyrodnicze wybranego terenu.

Mapa hipsometryczna

Określana jest często także jako mapa warstwobarwna czy też ogólnogeograficzna, gdzie przy pomocy poziomic i wielu różnorodnych barw opisywane jest odwzorowane ukształtowanie powierzchni lądu. Dokument przedstawia wybrane wysokości, jak również za pomocą użytych barw dokładnie obrazuje układ nizin, a także wyżyn i gór, na takiej mapie można też poszukać wulkanów, także tych aktywnych.

Mapa geologiczna

Doskonałym przykładem mapy tematycznej jest mapa geologiczna, która na uproszczonym podkładzie topograficznym, za pomocą wielu kolorów przedstawia treść geologiczną. Na tym dokumencie cechy skał, które budują skorupę ziemską, są oznaczone odpowiednimi kolorami.

Plan zagospodarowania terenu

Plan zagospodarowania teren też rodzaj mapy, jest to dokument określający proponowane kierunki zmian dotyczące danej lokalizacji, w zakresie jej zabudowy.

Orzeczenie

Orzeczenie to część zdania, która wyraża czynność podmiotu, można powiedzieć że jest najważniejszą częścią zdania, bo bez orzeczenia wypowiedzenie nie jest zdaniem. Orzeczenie “mówi” o tym co się aktualnie dzieje, co się stanie lub stało, oznacza czynność, stan  lub właściwość tego, na co wskazuje podmiot. Orzeczenie ma kilka rodzajów i dostosowuje się do podmiotu pod względem gramatycznym.

Orzeczenie odpowiada na pytania:

• Co robi?
• W jakim jest stanie?
• Jaką ma właściwość?
• Co ma zrobić?
• Co może zrobić?

Rodzaje orzeczeń:

Orzeczenie proste – orzeczenie czasownikowe:

Może być wyrażone osobową formą czasownika, nieosobową formą czasownika zakończoną na -no lub -to np. Może być także wyrażone czasownikiem nieosobowym np. trzeba, można, należy.

Przykłady:

• Andrzej jedzie na hulajnodze.
• Spalono las.

Orzeczenie złożone – orzeczenie imienne

Składa się z dwóch części: łącznika oraz orzecznika. Rolę orzecznika mogą pełnić różne części mowy: rzeczownik, zaimek rzeczowny, przymiotnik, liczebnik, imiesłów przymiotnikowy czynny, imiesłów przymiotnikowy bierny, przysłówek i wyrażenia przyimkowe.

Przykład:

• Kiedyś będę sławny. (będę – łącznik, sławny – orzecznik przymiotnikowy) [przykład za wikipedią]

Orzeczenie opisowe

To orzeczenie wyrażone stałymi związkami frazeologicznymi takimi jak np. “wyjść za mąż”.

Podmiot

Wymieniając części zdania nie sposób nie powiedzieć o podmiocie. Podmiot to część zdania, o której orzeka się w zdaniu, oznacza osoby, zwierzęta, przedmioty, pojęcia abstrakcyjne, nazywa osoby, rzeczy, zjawiska, które są wykonawcami czynności lub stanów opisywanych przez orzeczenie. Podmiotem jest najczęściej rzeczownik w mianowniku lub inne części mowy np. Przymiotnik.

Odpowiada na pytania:

• Kto? Co?

Rodzaje podmiotu:

Podmiot Gramatyczny 

Wyrażony jest rzeczownikiem lub zaimkiem w mianowniku.

Przykład: Marcin poszedł do szkoły. 

Podmiot logiczny

Podmiot logiczny wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem, występuje w zdaniach oznaczających nadmiar, niedobór czegoś, brak czy nieobecność.

Przykład:  Matki od dawna nie było. 

Podmiot szeregowy

Podmiot szeregowy wyrażony co najmniej dwoma wyrazami, tworzą go rzeczowniki lub zaimki w mianowniku, połączone przecinkami lub spójnikami.

Przykład: Andrzej i Heniek świetnie się bawili.

Podmiot domyślny

Podmiot  domyślny to podmiot, który nie jest wyrażony wprost, lecz można się go domyślić.

Przykład: Byliśmy w parku (podmiot domyślny – my) 

Podmiot zerowy

Podmiot zerowy występuje w zdaniu bezpodmiotowym. Jest to zdanie w którym nie występuje podmiot.

Przykład: Bawiono się do rana

Przydawka

Przydawka to część zdania, która określa cechy, właściwości  rzeczownika w zdaniu. Przydawka może określać wyłącznie rzeczownik i może być wyrażona rzeczownikiem, przymiotnikiem, zaimkiem czy liczebnikiem.

Odpowiada na pytania:

• jaki?
• jaka?
• jakie?
• czyj?
• czyja?
• czyje?
• który?
• która?
• które?

Rodzaje przydawki:

Przymiotna

Przydawka przymiotna jest wyrażona  rzeczownikiem, zaimkiem przymiotnym, imiesłowem przymiotnikowym, przyimkiem lub liczebnikiem.

Przykłady: pomalowane ściany, jego pies. 

Przydawka Dopełniaczowa

Przydawka dopełniaczowa jest wyrażona rzeczownikiem w dopełniaczu.

Przykład: pies Henryka.

Przydawka rzeczownikowa

Jest wyrażona rzeczownikiem, który zwykle przyjmuje taki sam przypadek jak rzeczownik przez niego określany.

Przykłady: lekarz dentysta, miasto Gdańsk.

Przydawka przyimkowa

Przydawka przyimkowa to przydawka, którą tworzy wyrażenie przyimkowe.

Przykłady: domek z kart, podróż w nieznane.

Dopełnienie

Dopełnienie to część zdania, która określa czasownik informując o przedmiotach i osobach objętych daną czynnością. Dopełnieniem jest najczęściej rzeczownik lub wyrażenie przyimkowe.

Przykład: Tata marzy o  podwyżce.

Odpowiada na pytania:

• kogo?
• czego?
• komu?
• czemu?
• kogo?
• co?
• kim?
• czym?
• o kim?
• o czym?

Rodzaje dopełnień

Dopełnienie bliższe

Dopełnienie bliższe, to takie, które przy zamianie ze strony czynnej na bierną staje się podmiotem np. Paweł czyta książkę (dopełnienie) Książka(podmiot) jest czytana przez Pawła. 

Dopełnienie dalsze

Dopełnienie dalsze przy zamianie zdania ze strony czynnej na bierną nie staje się podmiotem, po prostu nie występuje w stronie biernej np. Popatrz na mnie. Dopełnieniem dalszym może być bezokolicznik.

Okolicznik

Okolicznik to część zdania, która określa czasownik, wskazuje na okoliczności towarzyszące danej czynności, uzupełnia treść czasownika, informując o jego jakości czy okolicznościach jakiegoś wydarzenia, ale nie jest konieczny.

Rodzaje okoliczników

Czasu

Kiedy? Jak długo? Do kiedy? Odkąd?

Przykład: spotkajmy się jutro.

Miejsca

Pytania: Gdzie? Którędy? Dokąd? Skąd?

Przykład: Wczoraj nie byłem w szkole.

Przyczyny

Pytania: Dlaczego? Z jakiego powodu?

Przykład: Z powodu awarii winda jest nieczynna

Celu

Pytania: W jakim celu?

Przykład: Zrobiłem to dla pieniędzy

Sposobu

Pytania: Jak? W jaki sposób?

Przykład: Dał się zrobić jak dziecko.

Przyzwolenia

Pytania: Mimo czego? Wbrew czemu? 

Przykład: Mimo silnego wiatru poszedł na spacer.

Warunku

Przykład: Pójdziemy na spacer jeśli będzie ładna pogoda.

Pytania: W jakim wypadku?

Stopnia i miary

Pytania: W jakim stopniu? Jak bardzo?

Przykład: Kochała go bardzo.

To już wszystko jeżeli chodzi o części zdania, wkrótce post o częściach mowy.

Budowa wiersza

Wiersz jest poetyckim rodzajem wypowiedzi w której pewne odcinki mają takie same właściwości strukturalne, które odpowiadają za organizację treści.Typowymi cechami wierszy są: liczba strof, liczba wersów w strofie, liczba sylab w każdym wersie, rodzaj rymów,rytm

Rodzaje wierszy

Wiersz biały

Wiersz biały jest typem wiersza, który nie posiada rymów na końcach wersu. Do poezji polskiej wprowadził go Jan Kochanowski, a na popularności zyskał w Romantyzmie, popularny również w poezji współczesnej.

Wiersz sylabiczny

Jest to wiersz, który posiada taką samą ilość sylab w każdym wersie, ma stały akcent padający na przedostatnią sylabę w wersie. Jeżeli wers ma  więcej niż osiem sylab, to występuje w nim średniówka, zazwyczaj pisany jest 13-zgłoskowcem lub 11-zgłoskowcem. W tym przypadku to również Kochanowskiemu przypisujemy wprowadzenie tego typu wiersza do poezji polskiej.

Wiersz sylabotoniczny

Jest to wiersz z taką samą liczbą sylab w wersie podobnie jak w przypadku wiersz sylabicznego, natomiast wiersz sylabotoniczny jest bardziej zrytmizowany – wynika to z równomiernie rozłożonych akcentów (akcenty w kolejnych wersach są w tych samych miejscach)

Wiersz toniczny

Jest to typ wiersza, w którym liczba sylab w wersie nie musi być jednakowa, natomiast musi być jednakowa liczba akcentów, które z kolei ich rozkład nie jest stały. Dzięki takim zabiegom w poszczególnych wersach wybija się rytm, tempo muzyczne strofy.

Wiersz wolny

Jego budowa nie opiera się na zgodności liczby sylab czy akcentów w wersie. Oznacza to, że wersy mogą być różnej długości, często stosowana jest przerzutnia, rymy tworzone są poprzez powtarzające się wersy (nie muszą występować), generalnie odrzuca się zasady budowy wierszy.

Wiersz Stroficzny

Wiersz stroficzny jest to każdy wiersz w którym występuje podział na strofy / zwrotki. Oznacza to, że wersy zostały związane w równe fragmenty o zamkniętej budowie

Wiersz stychiczny

Jest to każdy wiersz zbudowany z ciągu wersów, ale bez podziału na strofy

Poza rodzajami wierszy omówionymi wyżej, jego cechy i budowa mogą wynikać z jego przynależności do konkretnego rodzaju i gatunku literackiego. 

Kaczka krzyżówka

Kaczka krzyżówka, po łacinie anas platyrhynchos to bardzo pospolity ptak, którego łatwo spotkać w mieście. Charakterystyczne jest umaszczenie samca, bo jest to zielona głowa i biała obwódka dookoła szyi, samica jest brązowo-beżowo-kremowa. Trzeba pamiętać, że takie “egzotyczne” barwy samiec nosi tylko w okresie godowym, w pozostałych okresach jest bardzo podobny do samicy, ale różni się żółtym dziobem. Kaczki krzyżówki świetnie latają, nie zimują  w Polsce. Żywią się głównie roślinami, ale tak naprawdę są wszystkożerne i mogą jeść na przykład chrząszcze czy larwy komarów.

Sójka zwyczajna

Są to piękne ptaki polskie o średniej wielkości (długość do 35cm).Sójka (Garrulus glandarius) to średni gatunek ptaka leśno-parkowego z charakterystycznymi jasno niebieskimi piórami na skrzydłach z czarnymi paskami. Takie piórka można znaleźć leżące w lesie, szczególnie jesienią, kiedy dobrze się odróżniają od liści. Obie płcie ubarwione jednakowo i podobnej wielkości. Sójka jest ruchliwa i często przelatuje pomiędzy gałęziami. Często wylatuje nagle z gniazda i straszy drapieżnika głośnym skrzeczeniem.  Żywi się głównie roślinami, ale w lecie swoją dietę wzbogaca o owady, larwy, ślimaki i jaszczurki. Sójka symbolizuje gadulstwo.

Żuraw zwyczajny

Piękny, duży ptak (długość ciała ok. 95–125 cm), w Polsce nie zimuje, jest za to pod ochroną. Żuraw (Grus grus) ma smukłą sylwetkę, jest większy niż bocian, ma popielate pióra z czarnymi końcówkami. Bardzo charakterystyczne są głośne odgłosy, które wydają te ptaki – jest to coś podobnego do dźwięku klaksonu lub trąbki (ciężko opisać, ale jak się usłyszy to od razu wiadomo kto to).

Zamieszkuje tereny podmokłe, bagna, torfowiska, okolice jezior ale także łąki i pola. Żurawie od sierpnia do listopada zbierają się w tysięczne stada na miejscach wypoczynku , które ustalane są po wystarczającej ilości pokarmu i miejsc do spania. Żurawie są wszystkożerne, jedzą nasiona, gryzonie, owady i mięczaki, mogą też wyjadać rolnikom kukurydzę.

Myszołów zwyczajny

Myszołów zwyczajny (Buteo buteo) to duży ptak drapieżny, z naszych polskich drapieżników to właśnie jego prawdopodobnie najłatwiej spotkać. Ma budowę ciała jak zapaśnik – krępy i zbity, poza tym ma szerokie, zaokrąglone skrzydła, które w locie są lekko uniesione w kształt litery V oraz krótki, szeroki ogon w locie ułożony w wachlarz. Samica nieco większa od samca, ale zarówno samiec i samica są ubarwione jednakowo, od jasnokremowego po ciemnobrunatny.

Zamieszkuje otwarte tereny w pobliżu lasu oraz okolice pól z kępami drzew pośrodku, czasami przesiaduje na przydrożnych słupach i drzewach. Poluje na małe kręgowce, nie gardzi padliną, w ciężkich warunkach może polować na mniejsze ptaki, wprost ubóstwia drobne gryzonie takiej jak norniki, ale jak trzeba to zje i dżdżownicę. Mimo, że w Polsce dość pospolity, to objęty jest ochroną gatunkową.

Mewa

Mewa (Larinae) jest właściwie podrodziną, która zamieszkuje cały świat. Mewy ubarwione są najczęściej jasno, czasem z domieszką szarego i czarnego, mają dużą głowę i prosty dziób. Świetnie latają, potrafią pokonywać długie dystanse, a także dobrze pływają. Są towarzyskie, często przebywają w dużych koloniach. Są wszystkożerne, ale głównie lubią na swoim stole znaleźć mięsko. W Polsce występuje głównie mewa siwa, mewa pospolita – samiec i samica są bardzo podobne do siebie, za to łatwo odróżnić młodego osobnika, młode są białe z brązowymi plamkami na ciele. Mewy zamieszkują brzegi mórz, dużych rzek i jezior, a także wyspy, wydmy i stojące zbiorniki wodne. 

Szpak Zwyczajny

Szpak (Sturnus vulgaris) to średni ptak, częściowo wędrowny, występuje wszędzie poza antarktydą. Szpaki są dobrze znane jako szkodniki sadów i winnic, jak ktoś ma np. w ogrodzie drzewko wiśni to szpaki mogą je błyskawicznie ogołocić, zwłaszcza że żerują w dużych grupach, robiąc przy tym spory hałas.

Szpak ma ok 22 cm długości i waży do 100g, podczas okresu godowego szpaki mają upierzone czarne-zielone z przebłyskami fioletu. Są ptakami nizin, zamieszkują skupiska drzew, bo do gniazdowania wymagają dziupli do gniazdowania. Poza tym lubią różnorodne środowiska, w tym ludzkie siedliska, tereny miejskie, tereny rolnicze, ogródki działkowe i trzcinowiska.

Szpaki są wszystkożerne, jedzą owoce, nasiona i małe bezkręgowce. Bardzo charakterystyczną cechą szpaków jest to, że inaczej niż pozostałe ptaki polskie po ziemi chodzą, a nie skaczą.

Sroka zwyczajna

Sroka (Pica pica) to ptak średni, bardzo pospolity w Polsce, często zamieszkuje w miastach i ich okolicach. Sroka ma smukłą sylwetkę, długi ogon i czarno-białe upierzenie, samiec jest nieco większy i ma dłuższy ogon niż samica. Sroka zamieszkuje zarośla w okolicach rzek, obrzeża lasów, pola i łąki z kępami drzew, w parkach, a także w dużych miastach. Sroka to ptak towarzyski, na noclegowiskach zbiera się w stadach, jest ruchliwa i hałaśliwa, ale zawsze czujna.

W kulturze uważana za złodziejkę wszelkich maści błyskotek, gaduła i plotkara. Jest to ptak osiadły, wszystkożerny: lubi owady, pająki, larwy, żaby, dżdżownice, ziarna zbóż, nasiona czy jaja innych ptaków. Chętnie zjada padlinę albo odpadki organiczne i znajdowane w kontenerach na śmieci. 

Wróbel zwyczajny

Wróbel zwyczajny (Passer domesticus), znany również jako wróbel domowy to mały, osiadły ptak, który występuje wszędzie tam gdzie mieszka człowiek. Ptak występuje bardzo licznie w Polsce, ale nie jest to ptak najliczniejszy, jego populacja w ostatnim dziesięcioleciu znacząco spadła, prawdopodobnie ze względu na ocieplenia budynków, które redukują potencjalne miejsca lęgowe wróbli.

Wróbel ma dużą głowę, krępą budowę, u samca wierzch ciała jest brązowy z ciemniejszymi paskami, a spód szary. Samice mają szarobrązowe upierzenie, na grzbiecie paskowanym, bez wyraźnych cech charakterystycznych.

Wróbel zwyczajny, podobnie jak jego bajkowy odpowiednik – wróbelek Elemelek – odżywia się nasionami z pól uprawnych, nasionami roślin dzikich oraz odpadami z gospodarstw domowych. Ptak towarzyski, żyjący w niewielkich koloniach.

Jaskółka

W Polsce występuje kilka jaskółek, są to: jaskółka brzegówka, jaskółka dymówka, jaskółka oknówka, jaskółka rudawa.  W naszym kraju najbardziej liczne są oknówka i dymówka. Poniżej opis oknówki, którą każdy w życiu widział i to do niej są liczne odniesienia z kultury w tym przysłowia np. jedna jaskółka wiosny nie czyni.

Oknówka (Delichon urbicum) to niewielki ptak żywiący się owadami, które łapie w locie. Świetnie lata, jest bardzo zwinna, buduje gniazda na zewnętrznych ścianach, blisko poddasza, gzymsów lub framug okiennych lub w podobnych miejscach. Gniazduje zwykle w koloniach, dlatego odchody tych zwierząt mogą znacznie zanieczyszczać budynki.

Wierzch ciała ma czarny z metalicznym połyskiem, spód, brzuch i kuper biały i szare podgardle. Ma czarny dziób i ciemnobrązowe oczy. Poza okolicami siedlisk ludzkich wybiera miejsca na siedliska takie jak otwarte tereny z niską roślinnością, pastwiska, łąki, pola, najlepiej w pobliżu wody. Jest to ptak migrujący.

Wrona  siwa

Wrona siwa (Corvus corone) to wędrowny ptak z rodziny krukowatych, wszystkożerna, ale głównie żywi się mięsem – drobne ssaki, ptaki, owady, dżdżownice, ślimaki i inne bezkręgowce, również padlina, nasiona, owoce i odpadki ze śmietników.

U wron zarówno samiec jak i samica są tak samo upierzone. Mają szary brzuch i grzbiet oraz czarną głowę i skrzydła z metalicznym połyskiem. Dziób czarny, silny i lekko zakrzywiony. Zamieszkuje doliny rzek, obrzeża jezior, małe laski w pobliżu łąk i terenów wilgotnych oraz obrzeża lasów i zadrzewień śródpolnych.

Ze względu na to że jest mało płochliwa przystosowuje się do terenów zurbanizowanych i coraz częściej można ją spotkać w miastach, szczególnie w okolicach wysypisk śmieci. Jest towarzyska i w trakcie migracji lub po okresie lęgów przyłącza się do stad kawek i gawronów.

Sikorka Bogatka

Sikorka bogatka (Parus major) to niewielki ptak o oliwkowym kolorze z szaroniebieskimi skrzydłami z białym prążkiem, od spodu jest żółta z czarną pręgą. Czarny dziób, a skrzydła i ogon ciemnoszare.

Bogatka zamieszkuje lasy, zadrzewione pola, ogrody, parki, zagajniki. Toleruje obecność człowieka, a zimą wręcz do jego zabudowań się zbliża.

Żywi się owadami i nasionami, owocami, oraz słonin, którą karmią ją ludzie. Potrafi zjeść w ciągu minuty 24 owady lub ich jaja i odwiedzić w ciągu doby około tysiąc drzew.

Dzięcioł

Dzięcioły to określenie ptaków, które należą do rodziny dzięciołowatych, należą do niej na przykład dzięcioł zielony, dzięcioł duży, dzięcioł średni, czy dzięcioł czarny. Poniżej opisujemy dzięcioła dużego.

Dzięcioł duży (Dendrocopos major) to średni ptak, w naszym kraju  najliczniejszy i najpowszechniejszy z polskich dzięciołów, występujący w całym kraju i przez cały rok. 

Dzięcioł duży ma czarne skrzydła, czarny ogon i wierzch głowy. Dolna część brzucha i podogonie w kolorze jaskrawoczerwonym, na szyi dwie białe plamy, podobnie na barkach oraz sterówkach. Ma mocny, dłutowaty ciemnoszary dziób i szare nogi. Czepne nogi dostosowane są do siadania na pionowych pniach, dwa palce są skierowane ku przodowi, a dwa ku tyłowi. Dodatkowo samiec ma z tyłu głowy jasnoczerwoną, poprzeczną pręgę.

Dzięcioł duży zamieszkuje stare lasy liściaste, iglaste  lub mieszane, ale także parki i ogrody. Dzięcioł żywi się owadami i larwami wydobywanymi z drzewa, a zimą i jesienią także  nasiona drzew sosnowych oraz świerkowych, a także owoce.

Może żywić się padliną, wiosną dzięcioły mogą nakłuwać korę brzóz i pić wyciekający sok roślinny, a czasem zjadają też ptasie jaja i pisklęta. Dzięcioł duży jest w Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Pliszka siwa

Jest to mały, podobno, najpospolitszy ptak Europy. Pliszka siwa (Motacilla alba) należy do ptaków polskich  występujących w całym kraju, a w górach występuje do najwyżej położonych schronisk turystycznych. Najczęściej żyje w dolinach rzecznych, w mniejszych miejscowościach i na skrajach większych, ale nie unika też centrów dużych miast. Szczególnie lubi brzegi zbiorników wodnych i płynących cieków, żwirowe skraje rzek, rozległe place i ugory, pastwiska, pola, suche łąki, plaże, kamieniołomy.

Często pliszkę widuje się ją wzdłuż szlaków komunikacyjnych takich jak drogi czy tory kolejowe. Ptak ma czarno-biało-szare upierzenie i smukłą budowę ciała. Jeżeli chodzi o wielkość, to jest podobna do wróbla, ale smuklejsza. Charakterystyczną cechą pliszki jest jej bieganie po ziemi w poszukiwaniu pokarmu do którego należą drobne owady (w tym komary).

Są to mało mało płochliwe ptaki polske i chętnie przebywają w towarzystwie człowieka, choć zachowują ostrożność. Zwykle przesiaduje na ziemi, nie boi się przebywać na zupełnie odsłoniętych miejscach. Siada często na wyżej położonych obiektach, jak płoty, druty, budynki lub słupki. Migruje pojedynczo lub w małych grupach. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Rudzik zwyczajny

Rudzik (Erithacus rubecula), zwany także raszką, to mały ptak wędrowny występujący na terenie całej Europy. W Polsce jest liczny i rozpowszechniony w całym kraju.

Jest mały, krępy z charakterystyczną rudą piersią. Najczęściej przebywa na ziemi i szybko skacze po niej z opuszczonymi skrzydłami. Często widać jak przesiaduje na nogach i kiwa ogonem. 

Występuje w lasach i terenach zadrzewionych, szczególnie wilgotnych (ale unika terenów podmokłych) i zacienionych z bogatym runem. Występuje również w starych ogrodach, gęstych zaroślach, zadrzewieniach śródpolnych, wrzosowiskach, cmentarzach i parkach, gdzie rosną odpowiednio gęsto krzewy.

Żywi się owadami i ich larwami, a poza sezonem zjada jagody i inne owoce. Rudzik jest stosunkowo mało płochliwy, podchodzą do ludzi, a także do dużych zwierząt, które ryją w ziemi, licząc na okazję w zdobyciu pożywienia. Rudzik zasila ptaki polskie, które objęte są ścisłą ochroną gatunkową.

Jastrząb zwyczajny

Jastrząb (Accipiter gentilis) to duży ptak drapieżny, w Polsce nieliczny i objęty ochroną gatunkową ścisłą. Jastrzębie mają wierzch ciała szaro-popielaty, jasny spód w szare, faliste prążki. Jastrzębia głowa ma charakterystyczny profil – zagięty dziób prosty u nasady skierowany jest ku przodowi.

Jest to bardzo zręczny i zwrotny lotnik, lata nisko wykorzystując różne osłony takie jak rowy i sprawnie manewruje między gałęziami w lesie. Jastrzębie prowadzą skryty tryb życia, lubią stare, luźne drzewostany iglaste i mieszane w pobliżu łąk, pól uprawnych i innych terenów otwartych.

Jastrząb preferuje zróżnicowane krajobrazy, bogate w kryjówki i długą granicę pomiędzy lasami a przestrzeniami nie zadrzewionymi. Przez większość roku jastrzębie pozostają na swoim terytorium i zwykle widuje się je pojedynczo.

Jastrząb poluje na gołębie, grzywacze i sierpówki. Poza tym łapie z zasadzki inne średniej wielkości ptaki, do wielkości drozda między innymi sójki, wrony, kawki, dzięcioły, kuropatwy oraz ptactwo domowe. Poza tym łapie wiewiórki, zające i króliki i drobne gryzonie. Poluje samotnie, złowioną zdobycz skubie z pierza lub futra i zjada w ukryciu.

Kos zwyczajny

Kos (Turdus merula) to czarny ptak z żółtym dziobem, samice są ciemnobrązowe. Pierwotnie zamieszkiwał lasy, ale obecnie poza lasem można go spotkać w parkach, ogrodach, w miastach, ogródki działkowe, krzewy na obszarach przemysłowych, sady , a także osłonięte pola.

Kosy odżywiają się przeważnie pokarmem zwierzęcym, głównie dżdżownicami i chrząszczami, ale nie gardzą także jagodami i innymi owocami. Kosy spędzają większość dnia na ziemi lub w jej pobliżu. W zależności od rodzaju podłoża poruszają się biegając lub podskakując.

Kos jest jednym z gatunków, u których występuje jednopółkulowy sen wolnofalowy. Jedna połowa mózgu śpi, podczas gdy EEG niskonapięciowe drugiej jest typowe dla stanu czuwania. W starożytnym Rzymie hodowano kosy, bo ich mięso było uważane za przysmak.

Gawron

Gawron (Corvus frugilegus) to ptak wędrowny – przylatuje w marcu, a odlatuje w październiku lub listopadzie. Jest większy niż gołąb, wielkością podobny do wrony, ale mniejszy niż kruk z którym jest mylony.

Upierzenie na całym ciele czarne z fioletowym, metalicznym połyskiem. Pierwotnymi siedliskami tych ptaków były azjatyckie stepy. Obecnie są to za dnia śródpolne zadrzewienia z wysokimi drzewami oraz większe parki miejskie, wiejskie, aleje, łąki, zagajniki, pastwiska, ugory, a nocą często centra miast na dużych osiedlach. 

W okresie jesienno-zimowym jego dieta to przeważnie pokarm roślinny w postaci ziaren i kiełków zbóż, bulw, nasion traw, owoców, odpadków kuchennych, natomiast w okresie letnim zjada bardzo dużo owadów i ich larw. Jest bardzo towarzyski, choć ostrożny. 

Kawka zwyczajna

Kawka zwyczajna (Corvus monedula) to ptak wielkości gołębia o czarnym upierzeniu zbokami szyi i głowy w kolorze szarym. Pierwotnie kawki zamieszkiwały skupiska starych drzew z dużą ilością dziupli, ale po II wojnie światowej, kiedy miasta miejscami zamieniły się w rumowiska skalne, a tym samym dobre miejsca do gniazdowania, zaczęły pojawiać się w miastach, zwłaszcza, że Kawki nauczyły się również korzystać z pokarmu, jaki dostarcza , im człowiek.

Kawka jest ptakiem towarzyskim, zazwyczaj tworzy niewielkie stada w których panuje hierarchia. Zimą łączą się one w większe, bardzo często z gawronami. Kawki odżywiają się owadami i larwami, czasem gryzonie, a poza sezonem ziarna zbóż i wszystko co uda im się znaleźć.

Drozd śpiewak

Drozd (Turdus philomelos) zamieszkuje lasy, ogrody i parki. Jest gatunkiem częściowo wędrownym, zimuje w południowej Europe i Afryce północnej. Drozd jest gatunkiem wszystkożernym, zjada ślimaki, dżdżownice, jagody i inne owoce.

Wierzch ciała ma brązowy o ciepłym, a kuper i pokrywy nadogonowe oliwkowe, ogon i wierzch głowy pomarańczowo brązowe. Spód ciała kremowy z gęstymi brązowymi plamkami. 

Drozd śpiewak zwykle nie przebywa w stadach, pomimo iż kilka ptaków może nocować wspólnie zimą lub przebywać w swym pobliżu w siedliskach zasobnych w pożywienie. W środowiskach takich występować może także pośród innych gatunków, takich jak kosy, kwiczoły, droździki i drozdy rdzawogardłe. 

Bocian biały

Bocian (Ciconia ciconia) wbrew powszechnej opinii nie odżywia się żabami, tzn. może żabę zjeść ale to nie jest jego główny pokarm. Zjada owady, ryby, płazy, gady, małe ssaki i małe ptaki.

Jak każdy zapewne wie, jego upierzenie jest głównie białe, z czarnymi piórami na skrzydłach. Dorosłe ptaki mają długie czerwone nogi oraz długie spiczasto zakończone czerwone dzioby.

Bocian biały podejmuje co roku dalekie wędrówki, zimując w Afryce, wraca do tego samego gniazda, z którego może korzystać przez kilka lat. Jest ptakiem monogamicznym, ale to nieprawda, że dobiera się w pary na całe życie.

Gniazduje w większych ilościach na otwartych łąkach, zwłaszcza na terenach trawiastych, które są podmokłe lub okresowo zalewane, a w mniejszych na obszarach o wysokiej roślinności, takich jak lasy i tereny krzewiaste. Bocian biały jest ptakiem stadnym, zauważono nawet stada liczące tysiące osobników, natomiast najczęściej widzimy grupy kilkudziesięciu osobników podczas okres lęgowego.

Skowronek zwyczajny

Skowronek (Alauda arvensis) to jeden z najliczniejszych ptaków w Polsce. Skowronek ma szaro ziemiste pióra z  ciemnoszarym lub brązowawym kreskowaniem, od spodu jaśniejszy – brunatno-biały, skrzydła trójkątne, lotki mają jasne końcówki.

Zamieszkuje pola, pastwiska, tereny bezleśne, odkryte bagna, pagórki i czasem torfowiska. Żywi się owadami i podobnie jak inne ptaki polski w okresach jesienno-zimowych przechodzi na dietę roślinną żywiąc się nasionami i częściami roślin.

Jest to ptak towarzyski, wędruje w dużych stadach, nawet do 1000 osobników. Najczęściej przesiaduje na ziemi, choć unika zupełnie nie porośniętych obszarów, gdyż roślinność służy mu za schronienie. 

Kruk zwyczajny

Kruk (Corvus corax) to duży osiadły, bardzo inteligentny ptak o wielkości dorównujące myszołowówi, może mierzyć do 69 cm i ważyć do 2kg. Kruk ma czarne upierzenie z metalicznym połyskiem, czarne nogi, na podgardlu charakterystycznie nastroszone piórka.

Lata świetnie i szybko, zazwyczaj parami lub w rodzinny grupach. Kruki łączą się w pary na całe życie i są ptakami  terytorialnymi, które zaciekle będą bronić swojego rewiru. Kruki zamieszkują obrzeża dużych lasów, w pobliżu rzek i zbiorników wodnych, pól poprzecinanych kępami wysokich drzew, coraz bardziej zbliża się do osad ludzkich i na obrzeża miast.

Kruk zwyczajny jest wszystkożerny (tak jak inne ptaki polskie) ale głównie żywi się drobnymi ssakami, płazami, gadami, ptakami i jajami, a także ślimakami, dżdżownicami i padliną.

Kruki w wielu kulturach i ich mitologiach pełnią znaczącą rolę, zwykle jako symbol proroctwa, wróżby, inteligencji, boga.

“Orzeł” bielik

Orzeł bielik, to tak naprawdę bielik zwyczajny (Haliaeetus albicilla), tylko potocznie nazywany orłem. Jest to ptak drapieżny i duży – osiągają długość ciała do 92 cm i rozpiętość skrzydeł do 244cm i mogą ważyć prawie 7kg. 

Bieliki mają brązowe upierzenie z jasnymi krawędziami skrzydeł, białe sterówki i  żółty dziób. Żywią się rybami, ptakami wodnymi i czasem padliną. Te “orły” zamieszkują tereny w pobliżu wody – rzeki, jeziora, stawy i wybrzeża morskie, zazwyczaj gniazda zakładają na dużych drzewach oraz półkach skalnych, są ptakami terytorialnymi.

Bieliki, podobnie jak orły, występują w wielu kulturach, heraldyce i  symbolice, miedzy innymi jako symbol siły (zobacz symbole siły). Na polskim godle widnieje wizerunek orła, nie mniej jednak jest on stylizowany i przechodził modyfikacje i nie wiadomo dokładnie na jakim ptaku był wzorowany, ale bierze się pod uwagę bielika.

Słowik

W Polsce są dwa gatunki słowika, jest to słowik szary i słowik rdzawy, różnią się śpiewem. Są to małe ptaki wędrowne, które potrafią poruszać się na dalekie dystanse, pięknie śpiewają – donośnie i różnorodnie. Słowiki mają  brązowe upierzenie z ciemno rudym ogonem i kuprem, a głowę i skrzydła i ogon kasztanowato-brunatne, wierzch ciała jest rdzawobrunatny. 

Słowik jest ostrożny i prowadzi skryty tryb życia, więc nieczęsto można go zobaczyć, a zamieszkuje ciepłe tereny nizinne, głównie w lasach lub w większych skupiskach krzewów i drzew o gęstym poszyciu oraz na skraju kompleksów leśnych. Spotykany też w zaroślach w dolinach rzecznych, ogrodach, cmentarzach i zakrzaczonych parkach. Żywi się owadami i bezkręgowcami.

Gil zwyczajny

Gil (Pyrrhula pyrrhula) to mały ptak, trochę większy od wróbla. Ma czarny,  krótki i mocny, dziób, brązowe nogi oraz czarny wierzch głowy, biały kuper i niebiesko czarny ogon.

Zamieszkuje wilgotne i gęste lasy, sady, parki i cmentarze, a unika przestrzeni otwartych.  Żywi się głównie nasionami drzew i krzewów dzikich, najłatwiej go zaobserwować zimą, kiedy szuka pożywienia.

Zięba zwyczajna

Zięba (Fringilla coelebs)  mały, bardzo liczny w Polsce ptak. Można ją spotkać wszędzie tam, gdzie są drzewa, często w bliskości człowieka. W trakcie pożywiania się porusza się drobnymi kroczkami i ciągle kiwa głową, zjada nasiona oraz owoce.

Samiec ma czarne czoło i szarą czapkę zachodzącą na kark, a grzbiet i barkówki jasnobrązowe oraz zielony kuper. Spód ciała w kolorze ceglastym, a pierś i podgardle różowe, a skrzydła czarne.

Samica jest mniej intensywnie i kontrastowo ubarwiona – oliwkowo brązowa, zwłaszcza na skrzydłach , a brzuch ma jasno szaro-kremowo-pomarańczowy. Wierzch ciała jasno brunatno-szary. Głowa również taka jak brzuch, z nieco ciemniejszą brwią i szarą czapeczką. Boki głowy i pierś są zielonkawe.

Czapla siwa

Czapla (Ardea cinerea) to duży, wodny ptak wyglądem  przypominający żurawia, ale mniejszy. Czapla ma białą głowę, skrzydła, ogon i wierzch ciała szary oraz długą szyję z czarnymi, pionowymi kreskami. 

Zamieszkuje płytkie wody w okolicach jezior i rzek, trzcinowiska i namorzyny. Odżywia się głównie rybami, ale także żabami, ślimakami i skorupiakami. W Polsce ptak objęty jest częściową ochroną gatunkową.

Puszczyk zwyczajny

Puszczyk (Strix aluco) to najczęściej spotykana sowa w Polsce. Puszczyk jest średniej wielkości, ma krępą budowę ciała i dwie odmiany kolorystyczne: szarą i brązową, od ochrowej po rdzawo-brązową.

Puszczyk zamieszkuje lasy ze starymi drzewami, w których szuka dziupli na gniazdo. Można go spotkać także w parkach, na cmentarzach czy ogrodach.

Jest to ptak nocny, w dzień kryje się w dziuplach i szczelinach. Poluje z zasiadki na myszy, szczury, krety, wiewiórki, nornice, małe ptaki, żaby, mięczaki, a także owady. Puszczyk jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Pustułka zwyczajna

Pustułka (Falco tinnunculus)  średni ptak drapieżny, najczęściej występujący sokół w Polsce. Grzbiet i wierzch skrzydeł mają kolor rdzawo-brązowy z czarnymi plamami. Od spodu kremowa i nakrapiana. Ma niebiesko szary, długi ogon i czarne pazury.

Pustułki lubią przesiadywać na przydrożnych słupach, liniach energetycznych i innych dobrze widocznych obiektach. Ignorują zwykle przejeżdżające pojazdy.

Żerują zwykle na otwartych przestrzeniach z niską roślinnością, gdzie łatwo o małe ssaki. Pustułki polują na owady, myszy,, nornice, ryjówki, krety i inne gryzonie. Pustułki żyjące w miastach polują niemal wyłącznie na ptaki.

Z reguły zamieszkują obrzeża lasów, pola z kępami drzew, ale także w okolicach bezleśnych, rolnych i terenach zurbanizowanych w centrach dużych miast.  Pustułka unika całkowicie zagospodarowanych pól uprawnych, wydm i stepów.

Wiązanie chemiczne jest to rodzaj połączenia atomów, które powstaje  w wyniku oddziaływania elektronów  atomów, które chcą się połączyć. Dzięki takim właśnie wiązaniom powstają związki chemiczne np. H2O – woda. Wspomniane wiązania chemiczne następują poprzez przyjmowanie lub uwspólnianie elektronów zwanych walencyjnymi czyli tych, które znajdują się na najdalszej powłoce (elektrony znajdują się w pewnej odległości od jądra atomu). Do połączenia atomów może dojść na kilka sposobów, stąd właśnie podział wiązań chemicznych. Warto wspomnieć, że poza gazami szlachetnymi atomy nie występują  w stanie niezwiązanym (pojedynczym).

Elektroujemność

Elektroujemność definiuje jak silnie atomy przyciągają elektrony i może być wyrażona w skali Paulinga. Im wyższa elektroujemność tych przyciąganie to jest silniejsze, inaczej mówiąc jest to zdolność atomu do przyjmowania elektronów.

Typy wiązań chemicznych

 W zależności od wielkości różnicy pomiędzy elektroujemnościami możemy wyróżnić różne typy wiązań chemicznych, 

Wiązania jonowe

Wiązania jonowe występują gdy różnica elektroujemności jesy większa lub równa 1,7 w skali Paulinga.  Takie wiązanie polega na przejściu elektronów walencyjnych z atomów pierwiastka elektrododatniego do atomów pierwiastka elektroujemnego. Wiązania jonowe są wiązaniami mocnymi i charakteryzują się krystaliczną budową, przewodnictwem elektrycznym, rozpuszczalnością w wodzie. Atom pierwiastka oddający elektrony to kation, a atom przyjmujący elektrony to anion. Taki typ wiązania występuje na przykład w chlorku sodu (NaCL) czyli w soli kuchennej.

Wiązania Kowalencyjne, inaczej atomowe

W zależności od wielkości różnicy elektroujemności pomiędzy atomami wyróżnia się wiązania kowalencyjne niespolaryzowane i spolaryzowane. 

Wiązania kowalencyjne niespolaryzowane

Wiązania kowalencyjne niespolaryzowane występują pomiędzy atomami tego samego pierwiastka  lub pierwiastków o zbliżonej elektroujemności i polegają na na utworzeniu jednej, dwóch lub trzech wspólnych par elektronów, przez dwa atomy, z których każdy dostarcza do wytworzenia wspólnego dubletu taką samą liczbę niesparowanych elektronów.

Związki kowalencyjne mają niskie temperatury topnienia i wrzenia, rozpuszczają się w rozpuszczalnikach niepolarnych lub słabo polarnych, a skroplone związki kowalencyjne i ich roztwory, nie przewodzą prądu elektrycznego.  Przykładami takiego wiązania są: H₂, O₂, N₂, Cl₂, Br₂, I₂. 

Wiązania chemiczne spolaryzowane

Takie wiązanie polega na uwspólnieniu pary elektronów, ale wspólna para jest przesunięta w kierunku atomu bardziej elektroujemnego. Przesunięcie jest tym większe, im większa jest różnica pomiędzy elektroujemnościami pierwiastków. Wiązanie spolaryzowane jest typowe dla związków nieorganicznych i organicznych w skład których wchodzą atomy niemetali różniących się dość znacznie wartością elektroujemności. Przykład wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego występuje w chlorowodorze.

Wiązania koordynacyjne

Wiązania koordynacyjne, nazywane także wiązaniami semipolarnymi są pewnym wariantem wiązań kowalencyjnych. Normalnie jest tak, że w przypadku tworzenia wiązań kowalencyjnych, każdy z atomów uwspólnia po tyle samo atomów. Wiązanie koordynacyjne jest tutaj wyjątkiem, w tym przypadku elektrony pochodzą tylko z jednego atomu.

Wiązania metaliczne

Wiązania chemiczne metaliczne występują pomiędzy atomami metali i polegają na przekształceniu atomów tego samego metalu lub atomów różnych metali w zbiór kationów i swobodnie poruszających się między nimi elektronów. Takie wiązanie może występować w stanie ciekłym lub stałym. Właściwości metali takie jak wysoka temperatura topnienia i wrzenia, kowalność, plastyczność, przewodnictwo elektryczne, dobre przewodnictwo cieplne są właśnie wynikiem wiązań metalicznych.

Wiązania wodorowe

Wiązania wodorowe to oddziaływanie pomiędzy atomem wodoru, a atomem silnie elektroujemnym pierwiastkiem, który posiada wolne pary elektronów. Wiązania wodorowe występują najczęściej w związkach wodoru z fluorem, chlorem, tlenem, azotem. Substancje, w których występuje wiązanie wodorowe charakteryzują się wysokimi temperaturami wrzenia i topnienia. Materiałem  w którym występują wiązania wodorowe jest na przykład kevlar.

Co to jest rym

Rym to zgodność brzmienia końcowych części wyrazów, inaczej mówiąc, jest to powtórzenie zakończenia wyrazów (takich samych lub podobnych brzmieniowo), która znajdują się w określonym miejscu wersu w poezji lub prozie. Rym spełnia funkcję wierszotwórczą wzmacniając rytm i wskazując koniec wersu, znaczeniową oraz instrumentacyjną wpływając na całościowe brzmienie utworu (np. dzięki nim można wytworzyć wrażenie padającego deszczu).

Co to jest współbrzmienie?

Współbrzmienie jest kluczowe przy podziale rymów, rym jest właśnie jednym z rodzajów współbrzmienia czyli jest to pewne podobieństwo brzmieniowe (fonetyczne) poszczególnych wyrazów.

Rodzaje rymów

Istnieją różne rodzaje rymów i różne ich podziały, wszystko zależy od kryteriów, które się przyjmie. Często również poszczególne podziały wzajemnie się przenikają. Do najczęstszych podziałów rymów należą:

Rodzaje rymów ze względu na układ

Rymy możemy podzielić pod względem kolejności występowania w różnych wersach oraz ich układu.

Rymy nieregularne

Rymy nieregularne, inaczej rymy przygodne, rymy okazjonalne, rymy sporadyczne to rymy występujące w sytuacji kiedy wyrazy rymujące się nie tworzą żadnego wyraźnego układu, to znaczy nie ma żadnej reguły według której są ułożone.

Rymy regularne

Rymy regularne są przeciwieństwem rymów nieregularnych, czasami nazywa się je też rymami nieokazjonalnymi lub nieprzygodnymi. Są to rymy w którym można wyznaczyć regułę porządkującą ich układ. To w nich się zawierają rymy parzyste, okalające i krzyżowe.

Rymy parzyste

Rymy parzyste, to rymy w których rymują się dwa kolejne wersy, a więc układają się w schemat AABB. Nazywa się je również rymami sąsiadującymi.

Rymy krzyżowe

Rymy krzyżowe występują, kiedy pierwszy wers rymuje się z trzecim, a drugi z czwartym i tak dalej. Jest to układ ABAB.

Rymy okalające

Są to rymy w których rymują się „zewnętrzne” wersy, układ ABBA.

Monorym

Monorym to szczególny rodzaj rymu, jest to ten sam rym występujący we wszystkich wersach danego wiersza, inaczej jednorym.

Rodzaje rymów ze względu  na miejsce rymów w wierszu

Końcowe

Rymy końcowe to rymy, które występują na końcu wersów, czyli tak jak w większości przypadków.

Początkowe – Inicjalne

Rymy początkowe lub inicjalne to rymy, które występują na początku wersów.

Rymy wewnętrzne

Rymy wewnętrzne to rymy wewnątrz jednego wersu lub kilku linijek.

Rymy zewnętrzne

Rymy zewnętrzne, czyli rymy wyrazów znajdujące się na końcach różnych wersów, (rymem wewnętrznym jest też rym średniówkowy).

Rodzaje rymów ze względu na akcent

Rymy męskie

Rym męski, inaczej nazywany rymem oksytonicznym, to rym w których akcent pada na ostatnią sylabę wyrazu, a zgodność brzmieniowa dotyczy ostatniej sylaby lub nawet pół ostatniej sylaby (zazwyczaj). Charakterystyczne jest, że rymy męskie występują tylko w wyrazach jednosylabowych.

Rymy żeńskie

Rym żeński posiada zgodność brzmienia samogłosek przedostatniej i ostatniej sylaby (lub minimalnie półtorej sylaby), oraz towarzyszy mu akcent padający na przedostatnią sylabę od końca, zwany akcentem paroksytonicznym.

Rymy daktyliczne

Rym proparoksytoniczny jest to rzadki rym, nazywany również rymem daktylicznym. Taki rym ma zazwyczaj współbrzmiące dwu-i-pół-zgłosek i akcent na trzecią sylabę od końca np. wytaczała się – Powiększała się! 

Rodzaje rymów ze względu na współbrzmienia

Rymy ubogie

Rymy ubogie to takie, które nie mają wielu współbrzmień, czyli niewielkie fragmenty wyrazów się rymują np. mi – śni.

Rymy bogate

Rymy bogate, to przeciwieństwo rymów ubogich, w ich przypadku rymuje się duża ilość głosek np. piąstkom – cząstkom.

Rymy głębokie

Rymy głębokie to rymy gdzie współdźwięczność wychodzi poza granice ustalone przez miejsce akcentowanej samogłoski. Jednocześnie są to rymy bogate, stanowią ich podgrupę.

Podział ze względu na dokładność

Rymy dokładne

Rymy dokładne, pełne lub ścisłe występują wtedy, kiedy rymujące części wyrazów są identyczne np. fart-żart.

Rymy niedokładne

Rymy niedokładne lub inaczej przybliżone to rymy w których rymujące się końcówki nie są identyczne. Do grupy rymów niedokładnych zalicza się asonanse – rymy oparte na identyczności samogłosek, np. plama – trawa, oraz konsonanse, oparte na identyczności spółgłoskowej, np. gong – gang.

Podział rymów ze względu na to czy wykraczają poza jeden wyraz czy stanowią tylko cząstkę pojedynczego wyrazu

Rymy składane

Rymy składane, to rymy w których obszar współbrzmienia wychodzi za granicę jednego wyrazu (jeden rym składa się z dwóch wyrazów występujących w jednym i tym samym wersie) np. do dna – modna, do Boga – stonoga. 

Rymy łamane

Rymy łamane występują w przełamanych na pół sztucznie wyrazach, jeden wyraz rozbito między dwa różne wersy, lecz tylko jego pierwsza część rymuje się z innym wersem.

Podział rymów pod względem gramatyczności

Rymy gramatyczne

Rymy gramatyczne to rymy z użyciem wyrazów z tej samej kategorii części mowy, formy fleksyjnej i koniugacji lub deklinacji. Mówiąc prościej, jest to rym w którym rymują się wyrazy należące do tych samych części mowy np. zaimek z zaimkiem, przymiotnik z przymiotnikiem itd. np. sobie-tobie.

Rymy niegramatyczne

Rymy niegramatyczne są przeciwieństwem rymów gramatycznych i w ich przypadku rymują się różne części mowy np. rzeczownik z przymiotnikiem  i dodatkowo nie mają  identycznej końcówki fleksyjnej.

Rodzaje ze względu na częstotliwość występowania oraz podzial wartościujący

Rymy banalne

Rymy banalne, nazywane także częstochowskimi, dziadowskimi, to po prostu rymy bardzo proste, oklepane i często powtarzane np. dal – żal -łez-bez-kres. Żeby uniknąć takich banalnych rymów, poza własnym wyczuciem i doświadczeniem, można także spróbować użyć wyszukiwarki rymów.

Rymy rzadkie

Rymy rzadkie to rymy wyszukane, trudne, czasem nowatorskie, są przeciwieństwem rymów banalnych.

Podział rymów ze względu na zawartość znaczeń

Rymy homonimiczne

Rymy homonimiczne to rymy w których powtarza się brzmieniowo te same wyrazy, które mają jednak różne znaczenia np.  piłka – piłka (do cięcia, do grania – zobacz nasz artykuł o homonimach).

Rymy heteronimiczne

Rymy heteronimiczne to przeciwieństwo rymów homonimicznych.

Rymy tautologiczne

Rodzaje rymów, które nazywamy tautologicznymi występują wtedy, kiedy użyto tego samego wyrazu do rymowania w różnych wersach danego utworu.

Rymy nietautologiczne

Rymy nietautologiczne  to oczywiście przeciwieństwo rymu tautologicznego.

Rymy semantyczne

Z rymami semantycznymi mamy do czynienia w sytuacji, kiedy wyrazy „rymujące się” ze sobą mają zbliżone do siebie znaczenie, ale nie mają podobnej warstwy brzmieniowej np. autobus – autokar, pociąg – kolej.

Rymy niesemantyczne

Rymy niesemantyczne lub inaczej rymy asemantyczne to wszystkie pozostałe rymy, które mają podobną do siebie warstwę brzmieniową, przeciwieństwo semantycznych.

Rymy kalamburowe

Rymy kalamburowe to rymy, które ukazują dwuznaczność wyrazów i ich znaczeń.

Rymy nie kalamburowe

Rymy niekalamburowe to rymy, które nie wykazują dwuznaczności tak jak rymy kalamburowe, a więc są wszystkie pozostałe rymy.