Ziemniaki – historia, kalorie, ciekawostki

Ziemniaki są z nami już od bardzo dawna i są podstawą diety w sporej części naszej planety, są tzw. staple food. Nie każdy wie, że ziemniaki należą do tej samej rodziny co pomidory, tytoń, papryka i bakłażan. Ziemniak jest pierwszym warzywem wyhodowanym w przestrzeni kosmicznej(na promie kosmicznym), rok 2008 był międzynarodowym rokiem ziemniaka, a rekordowy zarejestrowany ziemniak ważył 4,98 kilograma. Ziemniak jest najważniejszą rośliną na świecie, która nie jest zbożem na i czwartą najważniejszą rośliną ogółem. Ważniejsza jest tylko kukurydza, pszenica i ryż. Zapraszam do poznania tego ciekawego warzywa.

1. Skąd pochodzą ziemniaki

Ziemniaki jemy już 13000 lat, udomowione zostały ok 7000 – 10000 lat temu na terenie dzisiejszej Boliwii i Peru. Do Europy sprowadzili je hiszpańscy konkwistadorzy pod koniec XVI wieku, początkowo jako roślinę ozdobną, która rosła w ogrodach klasztornych i posiadłościach arystokracji. Uprawy w celach spożywczych nie były popularne, ówczesne odmiany dawały niskie plony, więc rolnicy niechętnie je hodowali, ale np. w Prusach takie uprawy były obowiązkowe, z kolei we Francji przyjęto inną strategię – król francuski Ludwik XVI, ustawił wojsko do pilnowania swoich plantacji,  a później celowo zwolnił żołnierzy ze służby – oczywiście bulwy zostały ukradzione w ekspresowym tempie.

To bardzo ładna anegdota, ale tak naprawdę wzrostu popularności ziemniaka należy szukać gdzie indziej, a mianowicie w panującym głodzie. Ziemniak jest bogaty w substancje odżywcze, przy tym jest prosty w uprawie i nie wymaga urodzajnej ziemi. Z tego powodu, ziemniak stał się podstawą diety europejczyków, niektórzy badacze uważają nawet, że popularyzacja ziemniaka była jedną z przyczyn gwałtownego wzrostu populacji europy – pośrednio tak, ale przyczyną eksplozji demograficznej był raczej rozwój rolnictwa i spadek umieralności. Aczkolwiek zaraza ziemniaczana pod koniec XIX wieku, która zniszczyła 90% zbiorów była przyczyną wielkiego głodu i doprowadziła do śmierci ok miliona osób. Do Polski ziemniaki trafiły po zwycięstwie Jana III Sobieskiego pod Wiedniem.

2. Podział ziemniaków

Ziemniaki możemy podzielić pod względem okresu plonów na: bardzo wczesne, wczesne, średnio wczesne, średnio późne, późne; pod względem koloru:żółte, białe, czerwone, niebieskie etc. /tak, są niebieskie ziemniaki/  i pod względem Typu kulinarnego/Typu miąższu:

Typy kulinarne:

• Typ A – sałatkowy – zwięzłe, nie rozpadają się po ugotowaniu, łatwe do  krojenia, lekko wilgotne, delikatna struktura miąższu – na sałatki i do podsmażenia
• Typ B – ogólnoużytkowy – bulwy lekko mączyste, lekko wilgotne, struktura delikatna, konsystencja dość zwięzła – zastosowanie wszechstronne, Do gotowania w wodzie i na parze.
• Typ C – mączysty – po ugotowaniu mączyste, dość suche, które z trudem i nie zawsze dają się kroić – do sporządzania purée i do pieczenia
• Typ D – bardzo mączysty – bulwy bardzo suche, bardzo mączyste, często włókniste i trudne do gotowania, gdyż rozpadają się – do pieczenia i na purée
• Typ AB, BC – pośrednie.

3. Wartości odżywcze

Wartość odżywcza na 100 g ziemniaków:

kalorie	80 kcal
woda	80%
białko	1,9 g
tłuszcze	0,1 g
błonnik	1,8 g
węglowodany	17 g
cukry	0,9 g

Ponadto ziemniaki są źródłem:

• witaminy C, 
• witamin z grupy B, P, E,K
• kwasu foliowego
• potasu
• magnezu
• fosforu

4. Jak wybrać najlepsze ziemniaki?

Przede wszystkim dobieramy odpowiednią odmianę do potrawy którą chcemy przygotować. Ziemniaki nie powinny być zielone, mieć pędów ani uszkodzeń mechanicznych. Wybieramy ziemniaki z płytkimi i niezbyt gęstymi oczkami. Nie za duże, o regularnym kształcie i gładkiej skórce, bez widocznych stanów chorobowych. Najlepiej jeżeli nie są umyte – sprzedawcy chcą je jak najlepiej zaprezentować dlatego je myją ale  tym procesie łatwo jest uszkodzić bulwę.

5. Produkcja Ziemniaków

33 kilogramy –  średnio tyle pyrów,  gruli czy kartofli zjada jedna osoba w ciągu roku. Na świecie produkuje się ponad 300 milionów ton ziemniaków rocznie,  a największymi producentami są Chiny, Indie i Rosja, Polska jest kilka oczek niżej na miejscu ósmym (2011 rok). Na świecie istnieje tysiące odmiany ziemniaków, w tym również dzikie, warto wspomnieć, że nie wszystkie przeznaczone do spożycia, w Polsce w 2011 roku zarejestrowanych było 129 odmian. Ziemniak jest tak pospolity w kuchni europejskiej, że mogłoby się wydawać, że jest tu od zawsze.

6. Ziemniak jest trujący!

Tak ziemniak jest trujący(podobnie jak pomidor) a konkretnie jego nadziemna część, która zawiera solaninę(solanum tuberosum). Trzeba uważać też na bulwy, jeżeli są zielone lub wypuszczą pędy, to również zawierają toksyny i nie należy ich jeść. Co prawda solanina może doprowadzić do śpiączki lub śmierci ale takie przypadki są bardzo rzadkie. Najczęstsze efekty spożycia niedobrego ziemniaka to biegunka i ból brzucha.

7. Zalety jedzenia ziemniaków

Ziemniaki mają zdrowotny wpływ na wiele rzeczy, szczególnie te związane z chorobami cywilizacyjnymi. Warunkiem jest poprawne ich przygotowania. Do pro zdrowotnych zalet ziemniaków należą:

Zdrowe kości

Ziemniaki zawierają żelazo, fosfor, wapń, magnez, cynk i potas, które pomagają budować i utrzymywać siłę i strukturę kości. Żelazo i cynk są istotne przy produkcji kolagenu, a fosfor i wapń są kluczowe dla odpowiedniej mineralizacji kości.

Ciśnienie krwi

Potas wspiera wazodylatację, czyli rozszerzanie się naczyń krwionośnych, co bezpośrednio wpływa na obniżenie krwii. Wapń i magnez mają również istotne znaczenie w obniżaniu ciśnienia.

Zdrowe serce

Zawartość błonnika, potasu, witaminy C i witaminy B6 w połączeniu z brakiem cholesterolu sprzyjają zdrowiu serca. Ziemniaki zawierają znaczne ilości błonnika. Błonnik pomaga obniżyć całkowitą ilość cholesterolu we krwi, zmniejszając w ten sposób ryzyko chorób serca.

Działanie przeciwzapalne

Cholina składnikiem odżywczym obecnym w ziemniakach, jeden duży ziemniak zawiera 57 mg choliny. Cholinę w tabletkach podaje się jako lek przeciwzapalny. Pomaga w utrzymaniu struktury błon komórkowych, przekazywaniu impulsów nerwowych, ruchu mięśni, a takze wpływa na nastuj i zdolność uczenia się i zapamiętywania.

walka z rakiem

Ziemniaki zawierają kwas foliowy, który odgrywa rolę w syntezie i naprawie DNA, a zatem zapobiega tworzeniu się wielu rodzajów komórek rakowych z powodu mutacji DNA. Co więcej, spożycie błonnika z owoców i warzyw, takich jak ziemniaki, wiąże się z obniżonym ryzykiem raka jelita grubego. Witamina C i kwercetyna działają również jako przeciwutleniacze, chroniąc komórki przed uszkodzeniem przez wolne rodniki.

Trawienie

Zawartość błonnika w ziemniakach pomaga zapobiegać zaparciom i wprowadza regularność dla zdrowego przewodu pokarmowego.

Kontrola wagi i uczucie sytości

Błonnik jest uznawany za ważny czynnik w kontroli wagi i odchudzaniu.Działają one jako „środki wypełniające” w układzie pokarmowym. Zwiększają sytość i zmniejszają apetyt, dzięki czemu osoba czuje się pełna na dłużej i jest mniej prawdopodobne, że zużyje więcej kalorii.

Metabolizm

Ziemniaki są doskonałym źródłem witaminy B6, która odgrywa istotną rolę w metabolizmie energetycznym, rozkładając węglowodany i białka na glukozę i aminokwasy. 

Zdrowa skóra

Witamina C działa jako przeciwutleniacz, pomagając zapobiegać szkodom powodowanym przez słońce i zanieczyszczenia. Witamina C pomaga również wygładzić zmarszczki i poprawić ogólny wygląd skóry. 

Odporność

Badania wykazały, że witamina C może pomóc zmniejszyć nasilenie i czas trwania przeziębienia. A jak wiadomo ziemniak ma więcej witaminy C niż pomarańcza.

8. Słodki ziemniak to nie ziemniak

Słodki ziemniak nie należy do rodziny ziemniaków, podobnie jak pieprz syczuański ie jest pieprzem, a dziki ryż nie jest ryżem. Słodkie ziemniaki należą do rodziny powojowatych

9. Ziemniak może zostać przygotowany na wiele sposobów

Można je ugotować, zrobić puree, upiec, zrobić frytki lub czipsy, upiec ziemniaka hasselback, zrobićgratinę, ugotować kartoflankę, kluski czy placki ziemniaczane. Do każdego rodzaju potrawy wybiera się różne odmiany ziemniaka, ze względu na zawartość skrobi i inne właściwości.

10. Jak długo można przechowywać ziemniaki

Ziemniaki wytrzymują nawet 6 miesięcy przechowywania pod warunkiem że składujemy je w odpowiednich warunkach. Powinno być sucho, chłodno i ciemno. Jeżeli ziemniak jest zebrany z ogródka czy działki powinno się go najpierw wysuszyć i nie wskazane jest mycie go z ziemi, to tylko pozbawi go warstwy ochronnej.

11. Jak kupujesz ziemniaki to one są żywe

W przeciwieństwie do wielu warzyw ziemniak leżący w sklepie jest nadal żywy, tyle że jest w stanie uśpienia. Ciepło i wilgoć mogą spowodować, że zacznie kiełkować, można takiego ziemniaka zasadzić, co może dać spore plony, bo rekordowa liczba ziemniaków z jednej sadzonki to 167 kg.

12.Człowiek może przeżyć (prawie) wyłącznie na ziemniakach

Człowiek może przetrwać na diecie składającej się wyłącznie z ziemniaków i mleka. Mleko musi być obecne, ponieważ ziemniak ma za mało witamin A i D. Aby to udowodnić, dyrektor wykonawczy Komisji ds. Ziemniaków w Waszyngtonie jadł tylko ziemniaki przez 60 dni – żyje i ma się dobrze! P. S. Ciekawe czy jadł placki ziemniaczane, ja bym jadł.