Barwa czy też kolor jest jedną z najważniejszych cech sztuki, znacznie ważniejszą niż perspektywa (zobacz: perspektywa linearna), niż tekstura itd. Być może dlatego, że wynika bezpośrednio z tego jak nasze oko i mózg widzi światło. Sztuka zna wiele barw, a wybór konkretnej nie wpływa na rezygnację z innych, w tym kolorów z innych gam. Często np. barwę zimną można kompensować używając ciepłych kolorów. Widoczną różnicę odzwierciedlają barwy ułożone naprzeciw siebie – są to barwy dopełniające.
Spis treści:
Czym są barwy dopełniające?
Barwy dopełniające to zestawy par, które zmieszane we właściwych proporcjach dają możliwość uzyskania czerni, bieli lub szarości. W kole barw leżą na ogół naprzeciw siebie i wskazuje się, że dopełniają się do
achromatyczności.
W przypadku np. ekranów telewizorów barwy dopełniające dają biel, a w innej metodzie barw tj. subtraktywnej – uzyskuje się czerń w efekcie nałożenia kolorowych filtrów. Czasami efektem jest także kolor szary, którego jasność jest odpowiednia barwom dopełniającym.
Barwy dopełniające, przykładowe kolory
Ułożone naprzeciw siebie na kole barwy, określane jako dopełniające, to np. żółty – dla fioletowego (połączenie czerwonego z niebieskim), zieleń (połączenie niebieskiego z żółtym) dla czerwonego i pomarańczowy (połączenie czerwonego i żółtego) dla niebieskiego. Jeśli natomiast połączymy ze sobą te kolory dopełniające to uzyskamy odcień szarego i barwę mało świetlistą.
Koło barw
Źródło: wikimedia commons
Na kole barw, które służy do mieszania i powstawania barw, znajdują się wszystkie kolory. Jest to wersja podglądowa, która wyjaśnia zasady mieszania kolorów i powstawania barw. Jak sama nazwa wskazuje ma formę koła, w którym wokół środka i zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara, istnieje widmo ciągłe światła białego. W efekcie pozwala to płynnie przechodzić z jednej barwy w inną. Dzięki czemu widmo jest połączone w zamknięty cykl zmian barw. W tym układzie znajdują się też barwy dopełniające.
Barwy złamane
To przeciwieństwo barw czystych, z których tworzy się barwy dopełniające. I tak, barwy złamane to te, które zawierają szarość, biel lub czerń. W malarstwie wskazuje się, że im kolor bardziej złamany, tym bliżej mu do achromatyczności.
Efekt barw złamanych podczas malowania uzyskuje się przez dodanie farb w kolorze dopełniającym lub podobnym do niego. W efekcie uzyskuje się zbliżone do natury odcienie, odbierane jako bardziej naturalne z dodatkiem czerni. Z zasady nie uważa się farb z dodatkiem bieli pastelowej za złamane. Np. na obrazie „Szachownice cesarskie w miedzianym wazonie” Vincenta van Gogha można znaleźć zastosowanie barw złamanych. Obecnie nie uważa się tego obrazu za jedne z jego najlepszych dzieł(zobacz: 35 najbardziej znane obrazy), ale stanowią przykład doskonalenia kolorów i łączenia na zasadzie kontrastu. Pomarańcz z niebieskim, zieleń z czerwienią itp.
Wykorzystanie barw dopełniających, przykłady i zasady łączenia
Barwy dopełniające służą bardziej naturalnemu oddania kolorystyki na obrazach. Stosuje się je np. podczas uzyskiwania efektu kontrastu na obrazach, kiedy barwy dopełniające zestawia się ze sobą w parach. Daje to znacznie lepszy efekt niż np. zestawienie trzech barw lub trzech barw pochodnych. W efekcie przeplatania wąskich obszarów tonów kontrastowych uzyskiwany jest efekt migotania, można to zaobserwować np. na obrazach pop-artowych. Przykładem jest „Che Guevara” Andy Warhol
Silnie skontrastowane barwy sprawiają, że każda wydaje się silniejsza, a najbardziej aktywnie widać pomarańcz i czerwień. Najmniej aktywna jest tu zieleń. Silny związek z tym ma zjawisko powidoku. Czyli optyczne zjawisko, które uzyskuje się po dłuższym wpatrywaniu się w kształt w jeden z kolorów z podstawowej palety barw. W efekcie uzyskuje się silne światło, zaś kiedy oderwiemy i odwrócimy wzrok – pojawi się zamazana przestrzeń w formie figury w barwie, która w parze dopełnia się do achromatyczności. Jest to tzw. powidok negatywny, który powstaje w efekcie istnienia światła w barwie dopełniającej. Samo wrażenie powidoku trwa chwilę, a potem kolor jakby „wyczerpuje się” w oczach obserwatora. Wówczas ten sam kolor, na który tak intensywnie patrzyliśmy wcześniej zastąpiony jest innym z palety – przeciwnym, czyli opartym na zasadzie barwy dopełniającej.