Jak napisać rozprawkę – porady, etapy pracy, budowa, definicje

Jak napisać rozprawkę każdy uczy się w szkole, mimo tego napisanie rozprawki często sprawia problemy. Jest to zadanie maturalne z języka polskiego, więc warto wiedzieć jak ją napisać i jak się w ogóle do tego zabrać. Poniżej przedstawiamy podstawowe definicje, zasady i wskazówki jak napisać rozprawkę i nie zwariować. Aby język polski był giętki i powiedział wszystko co pomyśli głowa…

Rozprawka – definicja

Rozprawka jest to wypowiedź pisemna, w której piszący prezentuje swoje stanowisko wobec jakiegoś zagadnienia i dowodzi jego słuszności za pomocą argumentów.

Jak rozpoznać rozprawkę

Jeżeli temat pracy wymaga żebyś coś udowodnił, rozstrzygnął lub zadaje pytanie, gdzie trzeba się opowiedzieć po którejś ze stron i jednocześnie poleceniu podaje formy, którą należy zastosować, to prawdopodobnie masz do czynienia z rozprawką. Inaczej mówiąc, jeżeli w wypracowaniu będzie teza lub hipoteza, którą będziesz udowadniać lub obalać, to masz przed sobą rozprawkę.

Rodzaje rozprawki

Istnieją różne rodzaje  rozprawek, można je podzielić na kilka sposobów. Najczęstszym podziałem jest podział ze względu na występowanie we wstępie tezy lub hipotezy.

Rozprawka dedukcyjna

Jest to rodzaj  rozprawki, która we wstępie zawiera tezę zgodną z punktem widzenia autora rozprawki. Kluczowe jest zajęcie stanowiska, albo się z czymś zgadzamy albo nie. Dalsza część pracy zawiera argumenty, które  tę tezę potwierdzają – mogą to być argumenty za lub argumenty przeciw. 

Teza

Teza to stwierdzenie, co do którego mamy pewność jego słuszności.

Rozprawka indukcyjna

Jest to rodzaj rozprawki, w której we wstępie stawia się hipotezę, czyli przypuszczenie, domniemanie, które należy sprawdzić. Dalsza część rozprawki ma na celu sprawdzenie czy hipoteza jest prawdziwa.

Hipoteza

Hipoteza to niepotwierdzona teza, inaczej mówiąc, jest to stwierdzenie, co do którego nie mamy pewności i zamierzamy je udowodnić.

Jak rozpoznać rozprawkę indukcyjną?

Jeżeli w zadaniu znajduje się pytanie, to z dużym prawdopodobieństwem mamy do czynienia z rozprawką indukcyjną, czyli taką w której  stawiamy hipotezę. Przykłady:

• Praca – pasja czy obowiązek? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do fragmentu Ziemi, planety ludzi Antoine’a de Saint-Exupéry’ego oraz do wybranych tekstów kultury.
• Tęsknota – siła niszcząca czy budująca ludzkie życie? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do fragmentu Lalki, całej powieści Bolesława Prusa oraz wybranego tekstu kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.
• „Czy warto kochać pomimo cierpienia?” (Tekst źródłowy: „Dziady” cz. IV, Adam Mickiewicz)
• Wolna wola człowieka czy siły od niego niezależne – co przede wszystkim decyduje o ludzkim losie? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do podanego fragmentu Lalki, całego utworu Bolesława Prusa oraz innego tekstu kultury.

Czy da się napisać rozprawkę dedukcyjną jeżeli w temacie mamy pytanie?

Mimo, że  pytanie w zadaniu sugeruje postawienie hipotezy, to nic nie stoi na przeszkodzie żeby od razu opowiedzieć się po którejś ze stron i tylko udowadniać swoją rację bez rozważania obu wariantów.

Pozostałe rodzaje rozprawki

• Rozprawka interpretacyjna – związana z interpretacją danego dzieła literackiego. Ma ona taką samą budowę jak każda rozprawka, powinna dodatkowo zwierać koncepcję interpretacyjną utworu oraz analizę i interpretację utworu. ( Zobacz post o rodzajach rymów – pomoże analizie wierszy).
• Rozprawka porównawcza – wymaga zestawienia dwóch utworów literackich, ich interpretacji i tezy opartej na ich porównaniu. 
• Rozprawka problemowa – najczęstsza z rozprawek, w jej przypadku mamy do rozwiązania pewien problem – etyczny, moralny itd. Problem jest problemu zawartego w zadanym temacie

Budowa rozprawki

Żeby nauczyć się jak napisać rozprawkę musisz wiedzieć jak jest zbudowana ta forma wypowiedzi. Rozprawka jest wypowiedzią o trójdzielnej budowie, na którą składają się, wstęp, rozwinięcie i zakończenie. 

Wstęp

Wstęp rozprawki to miejsce, w którym wprowadzamy czytelnika w problematykę pracy i zachęcamy do dalszego czytania pracy. Autor zajmuje stanowisko wobec konkretnego zagadnienia stawiając tezę lub  hipotezę. Należy pamiętać, że wstęp powinien być rzeczowy, oraz że pełni rolę wprowadzającą, a najobszerniejszą częścią wypracowania powinno być rozwinięcie.

Rozwinięcie

Główna część rozprawki, w której padają argumenty mające udowodnić słuszność tezy lub jeżeli jest to rozprawka  z hipotezą, to jest to miejsce w którym “sprawdzamy” jej słuszność. Dowody na słuszność przedstawionej tezy powinny być rzeczowe, opierać się na faktach i konkretnych przykładach. To właśnie w tej części odwołujemy się do źródeł kultury (np. literatura, sztuka) i wprowadzamy cytaty.

Warto pamiętać że w przypadku hipotezy należy podać argumenty “za” i argumenty “przeciw”. Dla uproszczenia warto ograniczyć się do najsilniejszych argumentów, zbyt duża ich ilość utrudni pisanie i zachowanie logiki i kompozycji. W praktyce zazwyczaj wystarcza od 3 do 5 argumentów, ale należy to samemu ocenić. Jeżeli mamy 2 mocne argumenty, to one w zupełności wystarczą. Jeżeli jednak, jeden z nich jest nieco słabszy, warto postarać się o argument dodatkowy.

Pamiętaj że każdy argument wraz z przykładami  powinien być zapisany w oddzielnym akapicie, a akapity powinny kończyć się jakąś konkluzją, myślą lub puentą. Trzeba też  pamiętać, że argumenty nie powinny tworzyć swoistej wyliczanki. Najlepiej by było jakby wynikały jeden z drugiego., lub do siebie wzajemnie nawiązywały.

Zakończenie

Ostatnia część rozprawki – zakończenie, to miejsce w którym podsumowujemy całość pracy i umieszczamy wnioski. Pamiętamy że nie ma to być powtórzenie wstępu, ale podsumowanie pracy, najlepiej takie, które skłania czytelnika do refleksji.

Niestety większość uczniów, ale również studentów (w pracach dyplomowych) stosuje schematyczne zakończenia, w formie utartych formułek np. “powyższe argumenty, udowadniają że…”.

Zachęcamy do próby zastosowania bardziej lotnych zakończeń, co czytelnik z pewnością doceni.

Jak napisać rozprawkę

Żeby napisać poprawną rozprawkę należy spełnić trzy kryteria:

1. Zająć stanowisko – postawić tezę lub hipotezę
2. Uzasadnić swoje stanowisko argumentami wraz z odpowiednimi przykładami
3. Podsumować całość pracy przedstawiając finalne rozwiązanie postawionego problemu.

Etapy pisania pracy

W poradniku jak napisać rozprawkę, nie może zabraknąć opisu etapów pracy nad takim wypracowaniem, jest ich 6.

Analiza tematu

Należy uważnie przeczytać temat pracy, ustalić czego dotyczy i jaki problem mamy do rozważenia. Koniecznie należy upewnić się że wszystko właściwie rozumiemy.

Analiza utworu literackiego

Jeżeli do  zadania  został dołączony tekst źródłowy należy go uważnie przeczytać.

Formułowanie tezy i argumentacja

Na tym etapie sformułuj tezę, określ swoje stanowisko i wypisz w brudnopisie argumenty, których chciałbyś użyć i w jakiej kolejności

Szukanie tekstów kultury

Przeglądając listę argumentów, zastanów się nad innymi tekstami kultury, których mógłbyś użyć jako przykład. Najlepiej dopisz je  obok wypisanych argumentów. Jeżeli masz do dyspozycji tekst źródłowy, zaznacz w nim odpowiednie cytaty, których użyjesz w pracy.

Pamiętaj, że do dyspozycji masz nie tylko literaturę, ale także znane obrazy, filozofię,  rzeźby, mitologię, filmy, sztuki teatralne, komiksy czy badania naukowe. Możesz też uwzględnić wydarzenia historyczne, kontekst epoki, biografię autora czy elementy kultury masowej.

Plan rozprawki

Jest to kluczowy etap. Zaplanuj rozprawkę i napisz jej konspekt – to na prawdę znacznie ułatwi, kiedy będziesz pisać rozprawkę i sprawi że ostateczna praca będzie znacznie lepsza. Unikniesz błędów w kompozycji, a także pomoże to zachować spójność i logikę wypowiedzi.

Jak przygotować plan rozprawki

• Zapisz temat pracy
• zaznacz wstęp, rozwinięcie i zakńczenie
• ustal i zapisz tezę
• w punktach wypisz argumenty których użyjesz ( od najważniejszego )
• do argumentów dopisz przykłady których użyjesz – teksty kultury
• zapisz refleksję którą zakończysz pracę

Pisanie

Pisz zgodnie z planem i się go trzymaj, pamiętaj żeby pisać na temat. Pamiętaj, żeby nieustannie nawiązywać do tezy. Zanim oddasz tekst przeczytaj go, żeby sprawdzić czy jest spójny, czy nie ma błędów logicznych, czy nie odszedłeś za daleko od tematu, oraz czy nie ma w nim błędów stylistycznych, ortograficznych ( powtórz zasady pisowni )i merytorycznych.

Na co zwrócić uwagę przy pisaniu rozprawki?

Przede wszystkim rozprawka maturalna nie jest streszczeniem, nie opowiadamy więc o czym jest lektura. Pisz konkretnie, zwięźle, na temat i zgodnie z tezą. Bądź obiektywny i rzetelny. Dbaj o formę pracy – pamiętaj o akapitach, stylistyce i zasadach pisowni. Unikaj powtórzeń, ogólników i popularnych frazesów. Uważaj na sformułowania, których nie rozumiesz albo nie jesteś pewien ich znaczenia. np. zachowanie pretensjonalne nie oznacza, że ktoś ma pretensje. Pamiętaj, że przedstawiasz swój punkt widzenia, musisz nauczyć się bronić swoich poglądów (zawsze z poszanowaniem poglądów drugiej strony).

Jak napisać wstęp

Nawet jeżeli wiesz jak napisać rozprawkę, to zazwyczaj najtrudniej jest zacząć. Pamiętaj, że jeżeli będziesz miał przygotowany dobry plan pracy, pisanie pójdzie znacznie łatwiej.

Pamiętaj, że we wstępie stawiasz tezę i zachęcasz do dalszego czytania. Sam wstęp nie powinien też być za długi, zwyczajowo przyjmuje się, że powinien zajmować 1/5 pracy. Naczelną zasadą dla Ciebie powinno być – im proście, tym lepiej.

Jest wiele sposobów w jaki możesz rozpocząć pisanie rozprawki.

Możesz zacząć o opisania  czego dotyczy praca i napisania definicji jak rozumiesz kluczowe pojęcia w pracy.

Niniejsza praca podejmuje problem [tutaj wstawiasz zagadnienie ], który definiuję jako … [definicja zagadnienia]

Możesz zacząć od egzystencjalnych reflekcji, pytań filozowicznych a nawet cytatów.

Paul d’Holbach twierdzi, że aby być szczęśliwym, trzeba pragnąć, działać i pracować. Być może tak właśnie  jest, dlatego w tej pracy chciałbym odpowiedzieć na pytanie  –  Praca – pasja czy obowiązek?

Możesz nawiązać do aktualnych badań naukowych, do statystyk itd.

Według ostatniego raportu OECD przeciętny Polak pracuje 1832 godziny rocznie, jest to o x % więcej  niż pracowało pokolenie naszych rodziców i dziadków. Wobec takiej zmiany kluczowym pytaniem wydaje się być czy praca to pasja czy obowiązek.

Możesz zacząć od własnego doświadczenia.

Taka forma wypowiedzi jest ciekawa, pamiętaj tylko, żeby nie odejść za bardzo od tematu i nie stracić na zwięzłości pracy.

Możesz zacząć dowolny sposób – ważne żeby to miało sens, było ciekawe i zawierało podstawowe elementy konieczne we wstępie.

Co ocenia komisja maturalna?

Komisja maturalna ( czy też nauczyciel języka polskiego w przypadku pracy domowej ) ocenia następujące rzeczy:

• napisanie rozprawki pokazuje umiejętność przeprowadzenia argumentacji
• trafność doboru argumentów
• wyczerpanie tematu
• ortografię i interpunkcję
• jasne sformułowanie stanowiska (tezy lub hipotezy)
• wiedzę z innych obszarów kultury
• spójność, stylistykę i logikę wypowiedzi

Teraz, kiedy już przeczytałeś jak napisać rozprawkę, poćwicz – napisz jakąś testową pracę, możesz nawet poprosić nauczyciela o jej sprawdzenie, przeczytaj też nasz post o składni i częściach zdania.