Rodzaje rymów – 36 typów, podział, przykłady, definicje

Warto znać rodzaje rymów chociażby z uwagi na fakt, że może się to przydać w pisaniu rozprawki maturalnej (zobacz jak napisać rozprawkę). Jeżeli ktoś z drogich czytelników zdecyduje się na opcję analizy i interpretacji wiersza, to musi pamiętać, że nie wystarczy tylko wiersz zinterpretować. Trzeba również napisać o jego technicznych aspektach, a rodzaje rymów są jednym z takich technicznych elementów. Najpierw jednak trzeba wiedzieć czym w ogóle jest rym.

Co to jest rym

Rym to zgodność brzmienia końcowych części wyrazów, inaczej mówiąc, jest to powtórzenie zakończenia wyrazów (takich samych lub podobnych brzmieniowo), która znajdują się w określonym miejscu wersu w poezji lub prozie. Rym spełnia funkcję wierszotwórczą wzmacniając rytm i wskazując koniec wersu, znaczeniową oraz instrumentacyjną wpływając na całościowe brzmienie utworu (np. dzięki nim można wytworzyć wrażenie padającego deszczu).

Co to jest współbrzmienie?

Współbrzmienie jest kluczowe przy podziale rymów, rym jest właśnie jednym z rodzajów współbrzmienia czyli jest to pewne podobieństwo brzmieniowe (fonetyczne) poszczególnych wyrazów.

Rodzaje rymów

Istnieją różne rodzaje rymów i różne ich podziały, wszystko zależy od kryteriów, które się przyjmie. Często również poszczególne podziały wzajemnie się przenikają. Do najczęstszych podziałów rymów należą:

Rodzaje rymów ze względu na układ

Rymy możemy podzielić pod względem kolejności występowania w różnych wersach oraz ich układu.

Rymy nieregularne

Rymy nieregularne, inaczej rymy przygodne, rymy okazjonalne, rymy sporadyczne to rymy występujące w sytuacji kiedy wyrazy rymujące się nie tworzą żadnego wyraźnego układu, to znaczy nie ma żadnej reguły według której są ułożone.

Rymy regularne

Rymy regularne są przeciwieństwem rymów nieregularnych, czasami nazywa się je też rymami nieokazjonalnymi lub nieprzygodnymi. Są to rymy w którym można wyznaczyć regułę porządkującą ich układ. To w nich się zawierają rymy parzyste, okalające i krzyżowe.

Rymy parzyste

Rymy parzyste, to rymy w których rymują się dwa kolejne wersy, a więc układają się w schemat AABB. Nazywa się je również rymami sąsiadującymi.

Rymy krzyżowe

Rymy krzyżowe występują, kiedy pierwszy wers rymuje się z trzecim, a drugi z czwartym i tak dalej. Jest to układ ABAB.

Rymy okalające

Są to rymy w których rymują się „zewnętrzne” wersy, układ ABBA.

Monorym

Monorym to szczególny rodzaj rymu, jest to ten sam rym występujący we wszystkich wersach danego wiersza, inaczej jednorym.

Rodzaje rymów ze względu  na miejsce rymów w wierszu

Końcowe

Rymy końcowe to rymy, które występują na końcu wersów, czyli tak jak w większości przypadków.

Początkowe – Inicjalne

Rymy początkowe lub inicjalne to rymy, które występują na początku wersów.

Rymy wewnętrzne

Rymy wewnętrzne to rymy wewnątrz jednego wersu lub kilku linijek.

Rymy zewnętrzne

Rymy zewnętrzne, czyli rymy wyrazów znajdujące się na końcach różnych wersów, (rymem wewnętrznym jest też rym średniówkowy).

Rodzaje rymów ze względu na akcent

Rymy męskie

Rym męski, inaczej nazywany rymem oksytonicznym, to rym w których akcent pada na ostatnią sylabę wyrazu, a zgodność brzmieniowa dotyczy ostatniej sylaby lub nawet pół ostatniej sylaby (zazwyczaj). Charakterystyczne jest, że rymy męskie występują tylko w wyrazach jednosylabowych.

Rymy żeńskie

Rym żeński posiada zgodność brzmienia samogłosek przedostatniej i ostatniej sylaby (lub minimalnie półtorej sylaby), oraz towarzyszy mu akcent padający na przedostatnią sylabę od końca, zwany akcentem paroksytonicznym.

Rymy daktyliczne

Rym proparoksytoniczny jest to rzadki rym, nazywany również rymem daktylicznym. Taki rym ma zazwyczaj współbrzmiące dwu-i-pół-zgłosek i akcent na trzecią sylabę od końca np. wytaczała się – Powiększała się! 

Rodzaje rymów ze względu na współbrzmienia

Rymy ubogie

Rymy ubogie to takie, które nie mają wielu współbrzmień, czyli niewielkie fragmenty wyrazów się rymują np. mi – śni.

Rymy bogate

Rymy bogate, to przeciwieństwo rymów ubogich, w ich przypadku rymuje się duża ilość głosek np. piąstkom – cząstkom.

Rymy głębokie

Rymy głębokie to rymy gdzie współdźwięczność wychodzi poza granice ustalone przez miejsce akcentowanej samogłoski. Jednocześnie są to rymy bogate, stanowią ich podgrupę.

Podział ze względu na dokładność

Rymy dokładne

Rymy dokładne, pełne lub ścisłe występują wtedy, kiedy rymujące części wyrazów są identyczne np. fart-żart.

Rymy niedokładne

Rymy niedokładne lub inaczej przybliżone to rymy w których rymujące się końcówki nie są identyczne. Do grupy rymów niedokładnych zalicza się asonanse – rymy oparte na identyczności samogłosek, np. plama – trawa, oraz konsonanse, oparte na identyczności spółgłoskowej, np. gong – gang.

Podział rymów ze względu na to czy wykraczają poza jeden wyraz czy stanowią tylko cząstkę pojedynczego wyrazu

Rymy składane

Rymy składane, to rymy w których obszar współbrzmienia wychodzi za granicę jednego wyrazu (jeden rym składa się z dwóch wyrazów występujących w jednym i tym samym wersie) np. do dna – modna, do Boga – stonoga. 

Rymy łamane

Rymy łamane występują w przełamanych na pół sztucznie wyrazach, jeden wyraz rozbito między dwa różne wersy, lecz tylko jego pierwsza część rymuje się z innym wersem.

Podział rymów pod względem gramatyczności

Rymy gramatyczne

Rymy gramatyczne to rymy z użyciem wyrazów z tej samej kategorii części mowy, formy fleksyjnej i koniugacji lub deklinacji. Mówiąc prościej, jest to rym w którym rymują się wyrazy należące do tych samych części mowy np. zaimek z zaimkiem, przymiotnik z przymiotnikiem itd. np. sobie-tobie.

Rymy niegramatyczne

Rymy niegramatyczne są przeciwieństwem rymów gramatycznych i w ich przypadku rymują się różne części mowy np. rzeczownik z przymiotnikiem  i dodatkowo nie mają  identycznej końcówki fleksyjnej.

Rodzaje ze względu na częstotliwość występowania oraz podzial wartościujący

Rymy banalne

Rymy banalne, nazywane także częstochowskimi, dziadowskimi, to po prostu rymy bardzo proste, oklepane i często powtarzane np. dal – żal -łez-bez-kres. Żeby uniknąć takich banalnych rymów, poza własnym wyczuciem i doświadczeniem, można także spróbować użyć wyszukiwarki rymów.

Rymy rzadkie

Rymy rzadkie to rymy wyszukane, trudne, czasem nowatorskie, są przeciwieństwem rymów banalnych.

Podział rymów ze względu na zawartość znaczeń

Rymy homonimiczne

Rymy homonimiczne to rymy w których powtarza się brzmieniowo te same wyrazy, które mają jednak różne znaczenia np.  piłka – piłka (do cięcia, do grania – zobacz nasz artykuł o homonimach).

Rymy heteronimiczne

Rymy heteronimiczne to przeciwieństwo rymów homonimicznych.

Rymy tautologiczne

Rodzaje rymów, które nazywamy tautologicznymi występują wtedy, kiedy użyto tego samego wyrazu do rymowania w różnych wersach danego utworu.

Rymy nietautologiczne

Rymy nietautologiczne  to oczywiście przeciwieństwo rymu tautologicznego.

Rymy semantyczne

Z rymami semantycznymi mamy do czynienia w sytuacji, kiedy wyrazy „rymujące się” ze sobą mają zbliżone do siebie znaczenie, ale nie mają podobnej warstwy brzmieniowej np. autobus – autokar, pociąg – kolej.

Rymy niesemantyczne

Rymy niesemantyczne lub inaczej rymy asemantyczne to wszystkie pozostałe rymy, które mają podobną do siebie warstwę brzmieniową, przeciwieństwo semantycznych.

Rymy kalamburowe

Rymy kalamburowe to rymy, które ukazują dwuznaczność wyrazów i ich znaczeń.

Rymy nie kalamburowe

Rymy niekalamburowe to rymy, które nie wykazują dwuznaczności tak jak rymy kalamburowe, a więc są wszystkie pozostałe rymy.