Czym są homonimy – definicja, przykłady, rodzaje

Homonimy – na pewno każdy z nas spotyka się z nimi na co dzień, jednak bardzo często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że jest to ważna część języka. Mowa tu oczywiście o homonimach, które często spędzają sen z powiek uczniom, choć tak naprawdę nie są trudną częścią materiału do nauki. Co kryje się za tym, skomplikowanie brzmiącym, określeniem? Jakie są ich rodzaje? Jakie są typowe przykłady homonimów?

Definicja homonimu

Warto wiedzieć, że homonimy to nic innego jak wyrazy o identycznej pisowni lub wymowie, jednak tak naprawdę oznaczają coś zupełnie innego. Zgodnie z definicją słownikową, są to wyrazy, które posiadają identyczne brzmienie oraz pisownię, jednak znaczenie tych słów jest różne, tak samo jak różnorodne może być ich pochodzenie, mogą również być wyrażone różnymi częściami mowy. Ponadto istnieje również coś jak rym homonimiczny, ale o tym piszemy w artykule o rodzajach rymów.

Ciekawym przykładem może być słowo „bal”. Tak samo napiszemy o pniu drzewa, które zostało zrąbane i wykonuje się z niego przykładowo chaty w górach. Jednakże jeżeli idziemy na bardzo eleganckie przyjęcie, na które otrzymujemy specjalne zaproszenie i wymagane jest, aby goście ubrali się tak, jak na bardzo ważną uroczystość, powiemy, że otrzymaliśmy zaproszenie na bal.

Rodzaje homonimów

Homonimy można podzielić przede wszystkim na słowa o identycznej wymowie oraz pisowni. Doskonałym przykładem może być słowo „pokój”. Może określać miejsce w domu, w mieszkaniu lub też w innym budynku, a także znaczenie ugody, na przykład pokój na świecie, czyli czas bez wojen. Wśród rodzajów homonimów można wyróżnić homofony, mające taką samą wymowę, ale różną pisownię oraz homogramy (często określane jako homografy), które mają taką samą pisownię, ale różną wymowę.

Homofony – wyjaśnienie i przykłady

Homofony to takie homonimy mające taką samą wymowę, ale różną pisownię. Doskonałym przykładem homofonów mogą być słowa „może” oraz „morze”. Gdy powiemy, że jedziemy na wakacje na północ Polski i chcemy podczas naszego urlopu pływać statkiem, pojedziemy nad „morze”. Z kolei gdy wahamy się i nie jesteśmy czegoś pewni, powiemy wtedy „może jednak nie” lub „może zróbmy to inaczej”.

Homografy – wyjaśnienie i przykłady

Homografy są przeciwieństwem homofonów, mają taką samą pisownię, ale różną wymowę. Doskonałym przykładem może być słowo „cis”. Może jednocześnie oznaczać gatunek drzewa, gdy wymawiamy to słowo ze zmiękczonym „c” – mniej więcej jako „ćis”. Z kolei jednak gdy wymówimy je kładąc nacisk na pierwszą literę, czyli „c-is”, będzie to już określenie muzyczne, które w notacji muzycznej mogłoby być zapisane jako C#. Ciekawostką jest fakt, że w naszym języku nie znajdziemy zbyt wielu homogramów. Ta część gramatyki jest znacznie częściej wykorzystywana między innymi w języku angielskim.

Homonimia a polisemia – czym się różnią?

Tak samo jak homonimia, również polisemia oznacza wieloznaczność danego słowa lub też wyrażenia. Jednak wyrażenia polisemiczne mają jedno źródło i zachodzą w ramach pojedynczego leksemu. Niestety takie rozróżnienie bardzo często jest to trudne. Aby dobrze rozróżnić oba te określenia, potrzeba dużej wiedzy oraz intuicji. Specjaliści twierdzą, że są to bardzo pożądane określenia językowe, ponieważ to dzięki nim możemy w znaczny sposób ograniczyć liczbę słów, jaka może występować w obrębie danego języka.

Najprościej zrozumieć to na przykładzie -słowo „powód” w języku prawniczym oznacza osobę, która zakłada sprawę sądową pozwanemu. To samo słowo oznacza także przyczynę, a więc prawniczy „powód” jest jednocześnie powodem czyli przyczyną dla której strony spotykają się w sądzie. Kluczowe tutaj jest wspólne źródło obu tych słów. Inaczej mówiąc wyraz polisemiczny to wyraz wieloznaczny, czyli mający kilka znaczeń powiązanych ze sobą. Co ważne, niezależnie od znaczenia, taki wyraz zawsze jest tą samą częścią mowy np. zamek  czy to ten w drzwiach, czy budowla warowna, zawsze jest rzeczownikiem.

Wieloznaczność znaczeń a jednoznaczność wypowiedzi

Wiele osób obawia się, że stosując homonimy nasza wypowiedź nie będzie zbyt precyzyjna. Nie jest to obawa bezpodstawna, jednak w przypadku używania słów wieloznacznych, możemy otrzymać jednoznaczność wypowiedzi poprzez odpowiedni jej kontekst. Dzięki temu na pewno nie dojdzie do pomyłki, ponieważ gdy powiemy „idziemy na uroczysty bal”, nikt z naszych rozmówców nie pomyśli, że właśnie będziemy wchodzić na duży kawałek drzewa.

Homonimy przykłady

Homonimy

Wyrazy polisemiczne

cis (drzewo) – cis (dźwięk w muzyce) zamarzać piłka piła bal (drewno) – bal (impreza) blok (mieszkalny) – blok (sera, czekolady, deska do krojenia) ranny (ten który odniósł rany) – ranny (poranny) państwo (kraj) – państwo (państwo Kowalscy) buk (drzewo) – Bug (rzeka), Bóg (bóstwo) lud (ludzie) – lód (zamarznięty) morze (zbiornik wodny) – może (być może) rakieta (tenisowa) – rakieta (kosmiczna) pokój (pomieszczenie) – pokój (brak wojny)

zamek (budowla warowna) – zamek (w drzwiach) – wspólnym źródłem jest zamykanie/ język (narząd) – język (obcy) powód (termin prawny) – powód (przyczyna) wypiek (proces wypiekania) – wypiek (coś upieczonego) wylewka (betonowa) – wylewka (element kranu) żuraw (ptak) – żuraw (dźwig) wyspa (na morzu) – wyspa (kuchenna)