Co to jest skała?

Skała jest naturalnie powstałym zespołem jednego lub wielu minerałów. W geologii do skał zalicza się zarówno te, które powstały w sposób naturalny, jak i te które powstały dzięki interwencji człowieka – z wyjątkiem gleb. Stosuje się ich podział, który opiera się głównie na genezie i obejmuje trzy podstawowe grupy / rodzaje skał: skały magmowe, skały osadowe oraz skały metamorficzne, nazywana też skałami przeobrażonymi.

Podstawowy podział skał

SKAŁY MAGMOWE

Skały magmowe powstały w efekcie zjawiska określanego mianem wulkanizmu i plutonizmu. Magma zastyga pod lub na powierzchni ziemi w formie lawy. I tak skały powstające pod powierzchnią ziemi są nazywane plutonicznymi, natomiast te, które powstały na powierzchni – wulkanicznymi. Co istotne, różne rodzaje skał magmowych mają różny skład. Skały wulkaniczne powstają w sposób bezpośredni z lawy (nazywane są wówczas skałami wylewnym) lub też z materiału wyrzuconego w powietrze w efekcie pracy wulkanu, nazywa się je wówczas skałami piroklastycznymi (zobacz aktywne wulkany na świecie). Co ciekawe, najdrobniejsze cząstki tego typu skał cały czas krążą w powietrzu przez wiele lat i są obserwowane na całym świecie. Zdarza się że opadają na ziemię w postaci stałej. Zalicza się do nich np. popioły wulkaniczne.

Wyróżniamy również pośrednią formę skał, występującą między skałami wulkanicznymi a plutonicznymi. Są to tzw. skały żyłowe (hipabisalne), które powstały na stosunkowo niewielkich głębokościach i otoczeniu znacznie starszych skał. W zależności od głębokości ich powstania posiadają różne właściwości i są podobne do jednych lub drugich rodzajów skał – tj. wulkanicznych lub plutonicznych. W praktyce mogą być bardzo małe lub posiadać nawet do kilkuset metrów lub kilometrów długości. Jednak w bardzo uproszczonej klasyfikacji wyróżnia się tylko dwie, główne odmiany, które różnią się między sobą bardzo wyraźnie.

Budowa wewnętrzna skał magmowych jest różna i wynika to z głębokości, na której powstają. Im głębiej krystalizują się, tym dłużej w efekcie oddają ciepło, a, co za tym idzie, są większe i bardziej widoczne. Często zdarzają się skały magmowe o dość dużej wielkości. Są to znacznie starsze skały, które powstały z magmy lub też razem z nią zostały wydalone na powierzchnię ziemi.

Jeśli chodzi o skład skał magmowych to w głównej mierze znajdziemy w nim skalenie, kwarc i łyszczyki. Rzadziej w ich składzie wystąpią granaty, magnetyty i pirokseny. Z kolei o sposobach ich klasyfikacji decyduje zawartość krzemionki w wyjściowej magmie. Jeśli jest jej dużo, to mamy do czynienia ze skałami kwaśnymi, natomiast jeśli jest jej niewiele – są to skały zasadowe. Co istotne, skały zasadowe z definicji są określane jako skały ubogie w krzemionkach, ale zawierające takie minerały jak np. oliwin. Na ogół mają ciemną barwę. Formą pośrednią skał, między kwaśnymi i zasadowymi, są skały obojętne – przede wszystkim sjenit i dioryt.

W przypadku skał magmowych istotne znaczenie ma czas stygnięcia gorącej magmy:

• Jeśli magma stygnie bardzo powoli i staje się wówczas litą skałą znajdującą się cały czas wewnątrz Ziemi, to jej składniki są wykształcone w postaci kryształów. W takiej sytuacji mamy do czynienia ze skałą, która w całości jest zbudowana z kryształów, co można dostrzec gołym okiem na świeżo rozbitych skałach. Tego typu skały są odnajdywane na terenie naszego kraju i zalicza się do nich np. gabry.
• Kiedy magma zastyga najpierw we wnętrzu Ziemi, a dopiero potem trafia na jej powierzchnię, lub miejsce gdzieś w pobliżu, to tworząca się skała zawiera, widoczne gołym okiem, kryształy, które powstały w środku Ziemi oraz drobne kryształki, które można dostać tylko pod specjalistycznym mikroskopem. Takie rodzaje skał występują bardzo często w Polsce i potocznie nazywa się je „portfirami”.Co istotne, takiej nazwy nie używają jednak badacze, ponieważ jest ona nieformalna, a na potrzeby pracy naukowej geolodzy wyróżniają różne rodzaje tego typu skał, biorąc pod uwagę ich skład chemiczny i odpowiednio dzieląc je.
• Jeszcze inaczej dzieje się kiedy lawa jest wyrzucona gwałtownie i bardzo szybko stygnie. Wówczas to powstaje tzw. szkliwo wulkaniczne, ale nie powstają żadne kryształy – nawet te bardzo małe, które mogłyby być dostrzeżone pod mikroskopem. Tego typu skały nie są dość powszechne dla terenu Polski. W Polsce skały magmowe występują stosunkowo rzadko. Znajdziemy je głównie na Dolnym Śląsku, w Karkonoszach i w Tatrach. Z kolei skały zasadowe na powierzchni występują głównie Śląsku – w rejonie od granicy z Niemcami do okolic Cieszyna. Znacznie częściej możemy spotkać z kolei skały obojętne, które znajdują się np. w Sudetach.

SKAŁY OSADOWE

Skały osadowe powstają najczęściej w zbiornikach wodnych, znacznie rzadziej w środowisku lądowym. Do ich powstania dochodzi w wyniku sedymentacji – tj. gromadzenia się materiału okruchowego lub też chemicznego w określonych zbiornikach. Osady te w dalszej kolejności podlegają procesowi diagenezy, w efekcie której zmniejsza się odległość pomiędzy ich składnikami. Następnie dochodzi do cementacji, czyli łączenia się poszczególnych składników, takich jak np. krzemionka lub związki żelaza. Następnie, w ramach procesu lityfikacji, skały zyskują stałą i zwięzłą formę. W skałach osadowych znajdziemy głównie minerały takie jak: kwarc, miki, gips, opal i kalcyt.

Skały osadowe można podzielić według różnych kryteriów, podstawowym jest podział  na skały osadowe luźne (nieskonsolidowane) i zwięzłe. Innym podziałem związanym ze składnikami pierwotnymi skał osadowych jest podział na:

Skały okruchowe

Powstają na powierzchni ziemi na skutek wietrzenia i transportu. Znajdziemy w nich głównie minerały obcego pochodzenia. Mogą one mieć formę luźną lub zwięzłą. Skały okruchowe są tymi, które najczęściej występują w naszym kraju. Znajdziemy je niemal w każdym regionie Polski.

Wyróżniamy różnego rodzaju skały okruchowe, ich podział opiera się na wielkości ich ziaren.

Skały okruchowe dzielimy na:

• grubookruchowe, czyli te o wielkości ziaren powyżej 2 mm;

Do luźnych skał grubokruchowych zaliczamy głównie żwiry i gruz. Mają one różne kształty ziaren – np. owalne lub takie z ostrymi krawędziami. Tego typu skały można znaleźć w formie jednoskładnikowej i są to np. zlepieńce kwarcowe lub też złożone z wielu składników, czyli skały polimiktyczne. Jeśli chodzi o nazwy żwirów oraz zlepieńców to bardzo często pochodzą one od określenia miejsc, w którym powstały, czyli są to np. żwiry lodowcowe albo zlepieńce rzeczne.

• średniookruchowe, czyli te o wielkości ziaren 2- 0,063 mm;

Kolejna klasyfikacja, czyli luźne skały średniookruchowe, odnosi się do piasków oraz form zlityfikowaneych – piaskowców. Wcześniej zastosowanie miał podział w obrębie tego rodzaju skał, który bazował na systematyce Krynine`a, przyjętej w 1948 roku. Opiera się ona na tzw. trójkącie równobocznym, w którego bokach znajdują się: kwarc, skalenie oraz miki. Obecnie diagram ten ma znaczenie wyłącznie historyczne, ponieważ zastąpiła go inna klasyfikacja,

• drobnookruchowe, czyli te o wielkości ziaren poniżej 0,063 mm.

Jeśli chodzi o luźne skały drobnookruchowe, to są to pyły i muły, które zamieniają się w pyłowce i mułowce. Wyjątkową ich formą jest less – pylasty osad eoliczny.

Skały ilaste

Skały ilaste są dość podobne do skał drobnookruchowych, co wynika ze stopnia natężenia procesów lityfikacyjnych. W efekcie wskazuje się skały ilaste luźne – iły oraz odmiany zwięzłe, czyli iłowce i łupki ilaste.

Skały ilaste można także podzielić pod względem składu mineralnego na:

• skały ilaste zasobne w kaolinit;
• skały ilaste zasobne w illit;
• skały ilaste zasobne wmontmorillonit.
  

Jeśli chodzi o wykorzystanie skał ilastych na co dzień, to są one ważnymi surowcami, używanymi w różnych gałęziach przemysłu. Powszechnie znane są np. iły ogniotrwałe, ceramiczne, oraz ceglarskie. Skały ilaste są też istotne dla środowiska naturalnego z punktu widzenia ich składu, w którym znajdziemy szczątki materii organicznej, oddziałujące na poziomy generowania węglowodorów.

Skały węglanowe

Tego rodzaju skały są najczęściej zbudowane z minerałów węglanowych, w tym przede wszystkim z kalcytu (wapienie) i dolomitu (dolomity). Istnieją również formy przejściowe między nimi i są to margle, a między węglanowymi a krzemionkowymi – opoki i gezy. Z kolei postać pośrednią między węglanowymi i piaskowcami stanowią wapienie i dolomity piaszczyste. Skały węglanowe powstają w efekcie zachodzących procesów chemicznych oraz biochemicznych.

Wapienie

Głównym budulcem wapieni są węglany szczątków organicznych i kalcytowego lub aragonitowego cementu – są to wapienie ziarniste. Znajdziemy też odmiany, w składzie których znajdują się przede wszystkim elementy rozkruszonych skał wapiennych i małe ilości spoiwa, a także wapieni, które zawierają mało składników ziarnistych, ale ich podstawowym budulcem jest cement – są to wapienie krystaliczne.

Obecność szczątków organicznych ma istotne znaczenie, ponieważ to właśnie w oparciu o to wyróżnia się: wapienie otwornicowe, wapienie koralowcowe, wapienie liliowcowe, wapienie mszywiołowe itd.

Wpływ środowiska i jego zróżnicowanie mają znaczenie w zakresie klasyfikacji. I tak wyróżnia się wówczas: wapienie rafowe, wapienie przyrafowe, wapienie jeziorne, wapienie pelagiczne, kredę piszącą i inne.

Dodatkowo wskazuje się na inne, dodatkowe elementy w składzie wapieni i na ich bazie wyróżnia się: wapienie dolomityczne, wapienie margliste, wapienie bitumiczne, wapienie glaukonitowe itp.

Dolomity

Dolomity są w głównej mierze zbudowane z jednego minerału – dolomitu. Może on mieć różną postać, czyli być zarówno okruchami organicznymi jak i fragmentami cementu lub też ziaren. Tak samo jak w odniesieniu do wapieni, tak i w tym podziale wyróżnia się odmiany ziarniste i krystaliczne, a także odmiany, których nazwa związana jest z genezą. Wówczas dzieli się je na: dolomity diploporowe, dolomity organogeniczne, dolomity syngenetyczne, dolomity epigenetyczne.

Zdarzają się także nazwy bazujące na innych, dodatkowych składnikach, których proporcjonalnie jest mniej, ale są istotne. Wówczas to wskazuje się na: dolomity wapniste, dolomity bitumiczne, dolomity kruszconośne.

Skały krzemionkowe

Do tego rodzaju skał zalicza się osady, które w składzie posiadają więcej niż połowę SiO2 pochodzenia organicznego lub chemicznego. Krzemionka może wówczas pochodzić z organizmów, np. gąbek lub materiałów będących pozostałością wulkaniczną.

Skały krzemionkowe mają dość luźną formę i są słabo utwardzone. Jest to np. popularna ziemia okrzemkowa, ziemia radiolarytowa, spongiolity i opoka lekka. Ich odmiany to z kolei: diatomity, radiolaryty, spongiolity, spikulity, porcelanity, rogowce.

Skały Fosforanowe

Skały fosforanowe to rodzaje skał zawierające więcej niż 20% P₂O₅. Najpospolitszą odmianą skał fosforanowych są fosforyty, rzadziej występują: guano i utwory wiwianitowe. Skały fosforanowe powstają w wyniku nagromadzenia szczątków organicznych i odchodów zwierzęcych. Dzieje się to tak, że związki fosforu są absorbowane przez organizmy roślinne i zwierzęce, łatwo się więc domyślić, że złoża fosforytów mogą (ale nie muszą) powstawać w wyniku masowego wymierania organizmów, na przykład przy ruchach dna morskiego lub przy mieszaniu się ciepłych i zimnych prądów morskich. Ciekawostką jest, że wykorzystuje się je do produkcji nawozów sztucznych – w Gdańsku można zobaczyć na horyzoncie białą górę fosforanów, czy też może odpadów z produkcji nawozów fosforanowych.

Skały siarczanowe i solne

Są to skały, które należą do grupy osadów ewaporatowych, co oznacza, że powstały z łatwo rozpuszczalnych minerałów, które wytrącają się z roztworu wodnego w czasie jego odparowania. Ewaporaty powstają wskutek silnego parowania wody morskiej lub słonych jezior w klimacie suchym i gorącym.

Ich podział oparty jest na składzie mineralnym, wyróżnia się skały zbudowane z gipsu i anhydrytu, sole kamienne i sole potasowe.

Skały żelaziste

Jest to rodzaje skał wzbogaconych w tlenki i sole żelaza, za ten rodzaj skał uważa się osady zawierające powyżej 15% żelaza. Głównymi ich minerałami są: goethyt lub lepidokrokit, hematyt, magnetyt, syderyt, szamozyt oraz piryt. Skały żelaziste można podzielić ze względu na facje : tlenową, węglanową i krzemianową.

Torfy i węgle

Skały te składają się z uwęglonych szczątków roślin. Torfy to produkty najwcześniejszego stadium uwęglenia, tworzą się na obszarach podmokłych przy ograniczonym dostępie tlenu, są bardzo wilgotne. Z kolei węgle to palne skały, w śród których ze względu na stopień diagenezy i metamorfizmu oraz cechy fizyczne i chemiczne, wyróżnia się trzy główne grupy: węgiel brunatny, węgiel kamienny i antracyt. Tylko antracyt z wymienionych może być nieznany szczerszej publiczności, Antracyt to węgiel o połysku metalicznym, zawierający ponad 94% pierwiastka węgla.  Wszystkie wymienione to surowce energetyczne.

SKŁADY METAMORFICZNE (PRZEOBRAŻONE)

Są to rodzaje skał powstałe ze skał osadowych, magmowych lub innych metamorficznych. Powstają pod wpływem wysokich temperatur lub wysokiego ciśnienia oraz procesów przenikania, proces ten nazywany jest metamorfizmem. Metamorfizm powoduje zmiany składu mineralnego, czasami też chemicznego skał oraz ich struktury. Typowe skały metamorficzne to łupki, marmury, kwarcyt, zieleńce, gnejsy czy serpentynit.

W wyniku metamorfizmu dochodzi do przeobrażenia:

• wapienia w marmur,
• piaskowca w kwarcyt,
• granitu w gnejs,
• skał ilastych w łupki ilaste,
• mułowców w fyllity,
• węgla w grafit.

Dlaczego nie każda skała jest twarda?

Choć znane Przysłowie mówi o tym, że ktoś jest „twardy jak skała”, jednak nie wszystkie rodzaje skał są twarde. Wokół nas znajdziemy również inne rodzaje skał – zarówno miękkie, jak i sypkie. Tak naprawdę wystarczy abyśmy rozejrzeli się dookoła i zobaczyli różne rodzaje kamieni – to nic innego jak właśnie fragmenty skał, czyli skupisk jednego lub kilku minerałów o określonych właściwościach i składzie. Mają postać stałą, lub są to piaski i gliny. Czasami spotykamy też wapnienie, czyli skały, które łatwo ulegają zniszczeniu na skutek działania wody i wiatru, więc nie, nie każda skała jest twarda.

Najpopularniejsze rodzaje skał, które występują w Polsce.

W Polsce możemy znaleźć zarówno skały osadowe, metamorficzne i magmowe – w różnych regionach różne rodzaje skał. Piasek i glina na północy i w środkowej Polsce. Łupki, piaskowce i wapienie na terenach wyżynnych i w górach. Na przykład wapienie można oglądać na wyżynie krokowsko-częstochowskiej czy Górach Świętokrzyskich. W Sudetach skały magmowe występujące w postaci granitu oraz bazaltu. W polskich górach spotyka się gnejs i marmur np. w Tatrach. Oczywiście nie należy zapominać o złożach węgla, soli i bursztynu

Ciekawostką jest fakt że wyłącznie na terenie naszego kraju możemy znaleźć krzemień pasiasty. Jest to skała, która pojawiła się niemal 6000 lat temu, w miejscu w którym wydobywano krzemień, służący wówczas do wyrobu narzędzi. Obecnie w jednej z miejscowości zlokalizowanych właśnie w tym regionie znajduje się jedna z najstarszych kopalni na świecie, która jest cały czas otwarta dla turystów. Mowa tutaj o kopalni w Krzemionkach Opatowskich.

Polskie skały, choć nie wydają się masywne, jednak mają za sobą miliony lat dziejów i bogatą historię, która wiąże się z ich powstaniem. Warto o tym wiedzieć, kiedy znajdziemy np. popularne piaski i żwiry, występujące w północnej i środkowej Polsce. Tak naprawdę mają one tysiące lat i są rodzajem skały osadowej okruchowej, a zjawiska i procesy, którym zawdzięczają powstanie to m.in. działanie wody i zlodowacenia.

Warto też wiedzieć, że, choć nie są one skałami litymi, ale sypkimi, a większość piasków i żwirów, które znajdziemy w Polsce pochodzi z lądolodu skandynawskiego. Tysiące lat temu znalazł się on na terytorium naszego kraju i przemierzył niemal całą dzisiejszą Polskę, wraz z grubą warstwą lodu. Masy lodu, które przesuwały się, a także woda, pochodząca z roztapiania się lądolodu oraz późniejsza działalność wód rzecznych i morskich, nadały kształt obecnym polskim piaskom i żwirom. Znacznie później, kiedy lód już ustąpił, ale nie pojawiły się jeszcze rośliny, to piaski zalegały w szerokich dolinach, którymi spływały olbrzymie rzeki wody sprzed czoła lądolodu. Wówczas to powstały, uformowane przez wiatr, wielkie wydmy, które dzisiaj możemy obserwować na terenie wielu lasów – np. w Puszczy Noteckiej.

Warto znać tę niesamowitą historię, związaną z naszym krajem i warto też wiedzieć jak odróżnić piasek od żwiru, choć na pozór może wydawać się to dość trudne. Otóż, w praktyce piasek składa się z drobnych ziaren, w których większość ma średnicę poniżej 2 mm., natomiast żwir jest skałą osadową okruchową, o wiele grubszych ziarnach, które w większości mają średnicę przekraczającą 2 mm.

Dość ciekawą formę skał, które znajdziemy w Polsce, są też wapienie jurajskie. Są to skały osadowe chemiczne, które mają około 160 milionów lat i powstały w ciepłych morzach. To właśnie na nich zbudowane są zamki Szlaku Orlich Gniazd a także – Wawel. Wapienie jurajskie są występują również a obrzeżach Gór Świętokrzyskich i to właśnie z tych okolic pochodzą unikalne kamienie ozdobne, które są używane jako posadzki w kościołach i w innego rodzaju budynkach o przeznaczeniu publicznym.

Na płytkach tych widoczne są niekiedy odbicia muszli a także szkielety wymarłych belemnitów. Stanowi to dobrą lekcję historii i pokazuje jak wyglądało kiedyś morze, które w okresie jury, czyli około 160 mln lat temu, zajmowało niemal cały obszar dzisiejszej Polski. Panowały w nim dobre warunki do rozwoju roślin i życia zwierząt, a wysoka temperatura zapewniała możliwość rozwijania się licznych amonitów – czyli zwiniętych muszli oraz belemnitów – czyli prostych muszli. Można wyobrazić sobie, że kiedyś obszar naszego kraju był takim właśnie zbiornikiem morskim, a panujący wówczas klimat
był o wiele cieplejszy od obecnego. Dzięki temu w morzu żyły dziwne, wymarłe już zwierzęta, których pozostałości możemy obecnie znaleźć w wapieniach.

Szukając informacji o skałach w Polsce, badając je i odkrywając różne rodzaje skał warto odwiedzać parki narodowe w Polsce, bo wiele z nich jest bardzo bogata w ciekawe formacje skalne, do czego serdecznie zachęcamy.

Babiogórski Park Narodowy

Wszystkie parki narodowe w Polsce mają swoje ciekawe, ściśle powiązane z nimi symbole. Nie inaczej jest w przypadku Babiogórskiego parku, który rozłożył się w na terenie Beskidów Zachodnich, na sporym obszarze 3400 ha. Jednakże babiogórski park jest jednym z dwóch, które za swe godło obrały przedstawicieli świata roślinnego. Symbolem jest występujący lokalnie, unikatowy nawet na skalę europejską, okrzyn jeleni. Park z Beskidu żywieckiego powołano do życia w roku 1954, w celu ochrony przyrody masywu Babiej Góry i okolicznych terenów.

Dzięki rozległym kompleksom leśnym w Beskidach Zachodnich, które nie uległy w ostatnich dekadach zbytniemu wyniszczeniu na terenie Babiogórskiego Parku Narodowego spotkamy kilka pięter górskiej roślinności, w tym: regiel dolny i górny z lasami bukowymi i świerkowymi, przejściowe piętro (bujniejszej niż w Tatrach) kosodrzewiny oraz niewielki obszar piętra alpejskiego. W bujnych lasach obok okrzyna jeleniego znajdują się skupiska czosnku niedźwiedziego, rzadkiej tocji karpackiej, rogownicy alpejskiej, turzyc i tojadów.

W związku z gęstością lasów stale znajdują się tu legowiska wilków, niedźwiedzi, tchórzy, kun leśnych, rysiów i lisów, a zbite poszycie leśne daje ochronę ogromnej ilości gryzoni (myszy, nornice, ryjówki, wiewiórki) i owadów. Jeśli chodzi świat ptaków, najciekawsze są najwyższe partie Babiej Góry. Obok kruka, który upodobał sobie ten masyw, gniazdują tam drapieżne: puchacze, sowy uszate oraz myszołowy, jastrzębie i krogulce. Najwyżej pojawiają się jednak dwa gatunki alpejskie – płochacz halny i siewierniak. Różnorodność w drzewostanie w niższych partiach przyciąga kilkanaście gatunków dzięciołów, co jest ewenementem, nawet jak na parki narodowe w Polsce.

Oprócz Głównego Szlaku Beskidzkiego, przez pasmo Babiej Góry przebiega jeszcze kilka ważniejszych szlaków turystycznych, a do tego mamy jeszcze ciekawe szlaki prowadzące na szczyt ze strony słowackiej Orawy. Przejścia szlakami będą wyjątkowym przeżyciem, bowiem Królowa Beskidów oprócz dwóch „oficjalnych” wierzchołków ma kilkanaście pomniejszych wierzchołków i grzbietów, o malowniczych przełęczach, nie wspominając. Co ciekawe, na terenie parku znajduje się Zawoja, uznawana za najdłuższą wieś w Polsce. Nazywana przez Słowaków „kapryśną panią” – Babia Góra potrafi oprócz pięknych widoków dostarczyć także i kłopotów – śnieżne wichury i zagrożenie lawinowe, mają tam częstokroć siłę nie mniejszą, niż te w Tatrach.

Białowieski Park Narodowy

Ten położony w północno-wschodniej części Polski, w województwie podlaskim Park Narodowy, którego symbolem jest największy ssak lądowy Europy – żubr, pod oficjalną nazwą funkcjonuje od roku 1947. Natomiast początki jego istnienia datuje się na rok 1921 – wówczas część obecnego obszaru Parku nazywana była „Rezerwatem”.

Białowieski Park Narodowy zajmuje powierzchnię 10 517,27 ha, w tym ok. 17 % polskiej części Puszczy Białowieskiej. Jego „zadaniem” jest m.in. ochrona najlepiej zachowanych fragmentów Puszczy Białowieskiej, gdzie mieści się ostatni, na niżu Europy, las naturalny, o charakterze pierwotnym.

W Parku tym występuje niezwykłe bogata różnorodność roślinna, do której należy zaliczyć m.in.: 809 gatunków roślin naczyniowych, ok. 3 tys. gatunków roślin zarodnikowych oraz grzybów, a także 283 gatunków porostów i ok. 200 gatunków mchów. Tereny te obfitują również w zwierzynę. Znajdziemy tutaj: ok. 8 tys. gatunków bezkręgowców, 120 gatunków ptaków lęgowych (np. dzięcioła trójpalczastego i białogrzbietego czy sóweczkę) i do tego 52 gatunki ssaków (w tym tego najbardziej kojarzonego z Puszczą Białowieską – żubra).

Warto przy tym zwrócić uwagę, iż jest to jedyny jedynym polskim obiektem przyrodniczym wpisanym na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO

Biebrzański Park Narodowy

Biebrzański Park Narodowy, który został utworzony w 1993 r., jest największym spośród wszystkich 23 Polskich Parków Narodowych – jego powierzchnia wynosi 59 223 ha, zaś otulina – 66 824 ha. Jest długi na ok. 100 km i szeroki – od 1,5 do ponad 20 km.

Ten Park Narodowy, leżący na terenie 5 powiatów, w obrębie 14 gmin, powstał dla ochrony największych w Europie Zachodniej i Środkowej, naturalnych kompleksów torfowisk niskich. Jest to z zresztą jeden z najlepiej zachowanych w Europie obszarów podmokłych nizinnych, bagiennych dolin rzecznych, co jest „zasługą” polskiej Amazonki – Biebrzy.

Co ciekawe, Dolina Biebrzy na prawie całej swej długości zachowała naturalny charakter, a dzięki temu również niezwykłe bogactwo flory i fauny. I tak, znajdziemy tutaj ok. 270 gatunków ptaków, w tym 180 lęgów odbywa nad Biebrzą. Bagna Biebrzańskie znane są wśród miłośników ptaków, a podziwiać można choćby rybitwy białoskrzydłe, orliki grubodziobe (około 20 par nad Biebrzą), dubelty, podróżniczki czy wodniczki.

Żyje tutaj również 48 gatunków ssaków, w tym ok. 700 łosi (Biebrzański Park Narodowy to ostoja łosi), 3 rodzin wilków oraz bobry i wydry. Ponadto 5 gatunków gadów i 12 gatunków płazów, w tym ropucha paskówka. Warto przy tym nadmienić, że Biebrzański Park Narodowy jest jednym z najbogatszych regionów Polski pod względem liczby gatunków motyli.

Bieszczadzki Park Narodowy

Bieszczadzki Park Narodowy, z obszarem liczącym 29 201,06 ha, leży w południowo-wschodniej Polsce, w Bieszczadach Zachodnich. Na terenie Parku znajduje się 826 gatunków roślin naczyniowych, 529 gatunków porostów, ok. 300 gatunków mchów, ponad 100 gatunków wątrobowców, ok. 65 gatunków śluzowców, a także ok. 1300 gatunków grzybów. Do tego Bieszczadzki Park Narodowy uznawany jest za unikatową w Polsce i jedną z najcenniejszych w Europie ostoi zwierząt.

Mamy tutaj duże i średnie drapieżniki oraz kopytne, w tym 58 gatunków ssaków, 192 gatunki ptaki, 7 gatunków gadów (w tym zaskroniec zwyczajny i żmija zygzakowata) i 12 płazów (m.in.: salamandra plamista, traszka karpacka, kumak górski, ropucha szara, żaba trawna), 14 gatunków ryb i 1 gatunek minoga. Do najpopularniejszych zwierząt Bieszczadzkiego Parku Narodowego z pewnością zaliczyć można niedźwiedzia brunatnego, wilka, rysia czy jelenia szlachetnego. Jeśli zaś chodzi o ptaki to dogodne warunki do życia znalazły tutaj m.in. orły przednie, orliki krzykliwe, trzmielojady oraz sów – puchacze, puszczyki, sóweczki i włochatki.

Bieszczadzki Park Narodowy jest chętnie odwiedzany przez turystów, który przybywa tutaj ok. 400 tysięcy rocznie. Teren ten można zwiedzać pieszo po szlakach turystycznych, szlakach poznawczych i spacerowych (129 km) czy też ścieżkach przyrodniczych (124 km) oraz konno (81 km), bryczką (32 km), a także na rowerze (po drogach publicznych), a w ziemie na nartach śladowych, ski-tourowych i rakietach śnieżnych (34 km).

Park Narodowy „Bory Tucholskie”

Park Narodowy „Bory Tucholskie”, który powstał w 1996 r., znajduje się w północno-zachodniej części Polski, w woj. pomorskim. Zajmuje on północno-zachodnią część kompleksu leśnego Bory Tucholskie – o powierzchni 4 613,04 ha.
Ten Park Narodowy tworzą zbiorowiska leśne oraz jeziora. Ponad 83% jego powierzchni stanowią lasy, w tym najczęściej są to bory świeże i suche z licznymi gatunkami porostów, oraz siedliska bagienne. Z kolei wody stanowią 11,5% powierzchni Parku – znajdziemy tutaj 21 jezior, w tym jeziora oligotroficzne, oraz Strugę Siedmiu Jezior – niewielką rzekę wypływającą z największego jeziora Parku Ostrowitego, która wpływa do Jeziora Charzykowskiego.

Jeśli chodzi o florę tego Parku, to znajdziemy tutaj śluzowce, grzyby, porosty oraz rośliny naczyniowe. Natomiast fauna reprezentowana jest przez kręgowce i bezkręgowce. Wśród najbardziej znanych ssaków tego regionu należy wskazać jelenia, dzika, ryjówkę aksamitną czy nocka łydkowłosego. Jeśli zaś chodzi o ptaki to na wyróżnienie zasługuje chociażby dzięcioł czarny, gągoł, łabędź krzykliwy, bielik oraz puchacz.

Park Narodowy „Bory Tucholskie” to miejsce niezwykle chętnie odwiedzane przez turystów o każdej porze roku. Każdy może znaleźć tutaj coś dla siebie, bowiem przez Park przebiegają trzy ścieżki dydaktyczne, pięć pieszych szlaków turystycznych, trzy szlaki rowerowe, a nawet jeden szlak konny.

Drawieński Park Narodowy

Drawieński Park Narodowy został utworzony w 1990 r. na malowniczym fragmencie Równiny Drawskiej, leżącej na Pojezierzu Pomorskim, w dolinie rzeki Drawy i jej dopływu – Płocicznej. Jego powierzchnia, wraz z śródleśnymi łąkami, torfowiskami i jeziorami, wynosi 11 535,66 ha, przy czym ścisłej ochronie podlega 1 391,62 ha. Znaczną część tego terenu stanowią lasy – ponad 80 proc. powierzchni całego Parku – w tym, buczyny, łęgi olszowe, olsy oraz płaty borów sosnowych, które „uzupełnione” są o torfowiska i ekosystemy wodne oraz łąkowe.

Na Drawieński Park Narodowy składają się: liczne gatunki roślin naczyniowych (900), prawie 150 gatunków drzew i krzewów, a także ok. 200 różnych zespołów roślinnych. Do najciekawszych botanicznych okazów należą stanowiska chamedafne północnej, lipiennika Loesela czy lilii złotogłów.

Mamy tutaj również niezwykłych przedstawicieli fauny – wyróżniających się w skali kraju, a nawet Europy Środkowej – jest to ichtiofauna, której niezwykłymi przedstawicielami są: minóg rzeczny i strumieniowy, łosoś, troć wędrowna i certa. Poza tym jest to również ostoja awifauny – ponad 160 gatunków ptaków. Można tutaj natrafić na bociana czarnego, tracza nurogęsiego, kanię czarną, kanię rudą, bielika, orlika krzykliwego czy jarząbka. Jeśli zaś chodzi o faunę to w Drawieńskim Parku Narodowym możemy spotkać ponad 40 gatunków ssaków, m.in. nietoperze, bobry i wydry.

Park ten można zwiedzać przez cały rok. Na turystów czekają wyznaczone szlaki piesze – o różnej trudności – oraz szalki rowerowe.

Gorczański Park Narodowy

Pod względem chronologii, Gorczański Park Narodowy, to jeden z ostatnich parków utworzonych na mocy rozporządzenia Rady Ministrów PRL. Jest to park dość rozległy, bo ma ok. 7100 ha powierzchni, z czego aż 6600 ha, to własność Skarbu Państwa. W związku z tym, iż gęstość zaludnienia, jak i intensywność gospodarki na terenach Gorców nie była nigdy zbyt duża, pomyślnie uniknięto komplikacji związanych w wykupem ziemi i z dawnymi serwitutami, czyli roszczeniami wspólnot wiejskich do prawa do wypasu i wyrębu w obszarach leśnych.

Gorczański Park miał to niebywałe szczęście, iż na jego terenach miejscowy ziemianin, Ludwik Wodzicki, jeszcze w okresie międzywojennym utworzył rezerwat przyrody, jednakże dopiero w 1981 roku parki narodowe w Polsce wzbogaciły się o nową jednostkę, co ustanowiło ścisłą prawną ochronę.

Park obejmuje największą cześć pasma Gorców, będących składową makroregionu Beskidów Zachodnich. Cechą charakterystyczną jest ciekawa forma geologiczna, tzw. „rozróg”, czyli rozejście się grzbietów masywu z punktu najwyższego, czego najlepszym przykładem jest najwyższy szczyt – Turbacz (1310 m n.p.m.), mimo, iż nie tak spektakularne jak Tatry, Beskidy Zachodnie przyciągały od XIX wieku polskich badaczy i turystów. Między innymi Wincenty Pol, geograf i poeta pokusił się o pierwszy naukowy opis przyszłego serca parku narodowego.

Do Gorców przyciąga bogaty świat zwierzęcy i roślinny. Obok – łatwo rozpoznawalnej i będącej jednocześnie symbolem parku – salamandry plamistej, i pokrewnej jej, traszki karpackiej, występują tu: jelenie karpackie, dziki, gronostaje, borsuki. Wśród większych ssaków natomiast: niedźwiedź brunatny, żbiki i rysie, a nawet wilki. W gorczańskich potokach dominują pstrągi potokowe i trocie. W związku z dość łagodnym charakterem dolin śródgórskich, obok orła przedniego i orlika krzykliwego – ptaków kojarzonych z górami wyższymi, spotkamy cietrzewie i głuszce, a także kilkunastu przedstawicieli z rodziny puszczykowatych. W trzech piętrach roślinności skupiły się lasy liściaste z przewagą dębów, lasy świerkowe regla górnego oraz tzw. buczyny karpackie, niegdyś ekstensywnie wyrębywane dal rodzącego się pod koniec XIX wieku przemysłu papierniczego, czy jako opał do zakładów przemysłowych.

Park gorczański, jak i inne parki narodowe w Polsce, ma na swym obszarze wytyczoną gęstą sieć 14 szlaków turystycznych (m. in. przebiegający przez park, Główny Szlak Beskidzki), o długości ok. 65 km oraz szlaków spacerowych, z łączną długością 38 km. W związku z niejaką monotonią masywów górskich, największą atrakcję stanowią polany gorczańskie. To na nich spotkać można wyżej wymienione gatunki gadów i ptaków, a na hale wróciły owce, kiedyś masowo wypasane tam przez Górali Zagórzańskich i Łąckich. Mimo, iż na terenie GPN są 4 schroniska PTTK, cisza i spokój na szlakach w niczym nie przypominają zmasowanego ruchu turystycznego z asfaltowych podejść do szczytów tatrzańskich.

Park Narodowy Gór Stołowych

Ten park Narodowy został utworzony w 1993 r., w wierzchowinowej i centralnej partii Gór Stołowych oraz w północno-zachodniej części Wzgórza Lewińskiego. Jego powierzchnia liczy 6 347,71 ha, przy czym ścisłej ochronie podlega 771 ha.

Na Park Narodowy Gór Stołowych składa się ekosystem leśny, łąkowy i torfowiskowy. Do ciekawszych okazów z zakresu flory z pewnością należą tutaj: lilia bulwkowata, skalnica zwodnicza, arnika górska, storczyca kulista, goryczuszka czeska, śnieżyca wiosenna czy storczyk bzowy. Jeśli zaś chodzi o zwierzynę to spotkać tutaj można jelenia szlachetnego, puchacza, sóweczkę, sokoła wędrownego, bociana czarnego, ale też żmiję zygzakowatą czy jaszczurkę zwinkę.

Part ten jest niezwykle atrakcyjnym miejscem dla turystów, na których czekają liczne szlaki piesze i rowerowe.

Kampinoski Park Narodowy

Na terenie Puszczy Kampinoskiej w pradolinie Wisły, w zachodniej części Kotliny Warszawskiej w 1959 r. powstał Kampinoski Park Narodowy, którego obecnie powierzchnia wynosi ok. 38 544,33 ha, w tym 72,40 ha zajmuje Ośrodek Hodowli Żubrów.

Ponad 70% powierzchni tego Parku stanowią lasy, a ich podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna. Co ciekawe, charakteryzuje się on urozmaicony krajobraz, w którym dominują wydmy i bagna z bogatą szatą roślinną. I tak, mamy tutaj ok. 150 zbiorowisk roślinnych, tworzonych przez ponad 1400 gatunków roślin naczyniowych i ok. 150 gatunków mszaków. Do niezwykle ciekawych okazów należy zaliczyć m.in.: kocanki piaskowe, szczotlichy siwe, zimoziółki północne czy wężymordy stepowe.

Jeśli zaś chodzi o faunę to Kampinoski Park Narodowy może pochwalić się ok. 4 000 gatunków bezkręgowców, blisko 30 gatunków ryb, 13 gatunkami płazów, 6 rodzinami gatunków gadów, ponad 200 gatunkami ptaków i ponad 50 gatunkami ssaków.

Park ten udostępnia dla turystów szlaki turystyczne piesze, rowerowe, a także umożliwia uprawianie jazdy konnej wierzchniej oraz narciarstwa biegowego.

Karkonoski Park Narodowy

Part ten został utworzony w 1959 r. z części rezerwatu ustanowionego po II wojnie światowej. W 2016 r. został powiększony o 371 ha i obecnie jego powierzchnia całkowita wynosi 5 951 ha. Znajduje się on w województwie dolnośląskim tuż przy granicy z Republiką Czeską. W jego skład wchodzą: Główny Grzbiet Karkonoszy – od zachodnich stoków Mumlawskiego Wierchu na zachodzie po Przełęcz Okraj na wschodzie – oraz enklawa Wodospadu Szklarki. Największą cześć Karkonoskiego Park Narodowego stanowią lasy – 4 397 ha, co stanowi ok. 70 % jego powierzchni.

Na obszarze tym występuje ponad tysiąc gatunków roślin (występuje roślinność endemiczna, np. skalnica bazaltowa, dzwonek karkonoski, gnidosz sudecki), jak również liczne gatunki zwierząt leśnych, w tym ok. 40 gatunków ssaków (m.in. jeleń, sarna europejska, lis rudy, wydra oraz 16 gatunków nietoperzy). Jednym z ciekawszych okazów żyjących w na tym terenie jest muflon śródziemnomorski – przesiedlony na początku XX wieku z Korsyki.

Podobnie jak inne parki narodowe w Polsce, park jest miejscem sprzyjającym turystom, na których czeka 112 km szlaków turystycznych pieszych, część z nich jest udostępniania dla rowerzystów, i szlaki narciarski.

Magurski Park Narodowy

Magurski Park Narodowy powstał w 1994 r. Jego powierzchnia wynosi 19 439 ha, w tym 89,7% znajduje się na terenie woj. Podkarpackiego, pozostałe 10,3% na terenie woj. Małopolskiego.

Magurski Park Narodowy chroni 71 gatunków roślin rzadkich. Poza tym mamy tutaj 188 gatunków mchów, 51 gatunków wątrobowców, 85 gatunków śluzowców oraz 461 gatunków grzybów wielkoowocnikowych. Na terenie tego Parku żyje ok. 60 gatunków ssaków, w tym: nietoperze, niedźwiedzie, wilki, borsuki, rysie, żbiki, lisy, wydry, kuny leśne, tchórze, gronostaje, łasice, jelenie, sarny czy zające. Faunę Magurskiego Parku Narodowego uzupełniają ptaki – 160 gatunków ptaków, w tym 117 lęgowych.

Parki narodowe w Polsce są przyjazne dla turystów, park Magurski również. Na turystów, na których czeka: 10 szlaków pieszych, 4 ścieżki przyrodnicze, szlaki rowerowe i konne, oraz pracownia edukacyjna w Ośrodku Edukacyjnym im. Jana Szafrańskiego w Krempnej i w terenie Parku.

Narwiański Park Narodowy

W roku 1996 r. został utworzony Narwiański Park Narodowy w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim na obszarze 6 810,23 ha. Jego symbolem jest błotniak stawowy.

Na obszarze tego Parku występują łąki, olsy, zarośla wierzbowe i mineralne wzniesienia, w tym 58 zbiorowisk roślinnych. Roślinność naczyniowa tego Parku liczy ok. 500 gatunków. Poza tym jest on siedliskiem bardzo wielu gatunków ptaków, w tym bielika i bojownika bataliona, ok. 34 gatunki ssaków, 21 gatunków ryb i 13 gatunków płazów.

Co ciekawe, Dolina Narwi od roku 2010 uznawana jest za ostoję ptaków IBA.

Ojcowski Park Narodowy

Wszystkie chyba parki narodowe w Polsce mają swoistą, zarezerwowaną tylko dla siebie cechę wyróżniającą, jakiś element przyrodniczy lub zespół zabytkowy. Jednakże Ojcowski Park Narodowy jest na tej liście instytucją szczególną. W Dolinie Prądnika odkryto bowiem ślady bytowania ludności (narzędzia, części broni myśliwskiej, przedmioty kultowe) ze starszej epoki kamienia. Niektóre znaleziska z Jaskini Ciemnej datowane są na 120-115 tysięcy lat p.n.e. Inne zespoły kulturowe odkryto także w jaskiniach Koziarni i Nietoperzowej.

Bez wątpienia, małopolscy włodarze tych terenów (m. in. właściciel Ojcowa i archeolog z połowy XIX wieku – Jan Zawisza), jak i środowisko naukowe z Krakowa, podejmowali słuszne działania w celu zabezpieczenia tych terenów. Wysiłki te sfinalizowano dopiero w roku 1956, gdy rozporządzeniem Rady Ministrów stworzono na 1600 ha powierzchni szósty park narodowy.

Parki narodowe w Polsce, zwłaszcza te ulokowane w regionach górskich, obfitują w miejsca gniazdowania nietoperzy, jednakże to park na Wyżynie Olkuskiej otrzymał w herbie tego interesującego ssaka. Rzecz jasna dzięki temu, iż wszelkie załomy skalne oraz liczne jaskinie pełne są nietoperzych populacji, któregoś z 17 występujących tam gatunków. Poza tym, zróżnicowana rzeźba terenu daje schronienie dzikowi, kunie leśnej, borsukom, a nawet piżmakom i gronostajom. Ze 120 gatunków ptaków warto nadmienić o: kilkunastu gatunkach dzięciołów, jastrzębiu, bocianie czarnym, sowach i dzikich gołębiach. Bliskość skał przeplatanych poszyciem traw (tzw. murawy kserotermiczne) sprzyja bytowaniu kilkunastu gatunków gadów, w tym; zaskrońca, padalca zwyczajnego, żmii zygzakowatej i gniewosza plamistego.

Parkowy ekosystem jest równie bogaty, jeśli chodzi o stronę roślinną. Rozwija się tam wiele gatunków prawnie chronionych i charakterystycznych dal roślinności alpejskiej, m. in.: kruszczyk błotny, róża alpejska, tojady, chabry. Na terenie parku występują naturalne, na szczęście niemalże nienaruszone działalnością człowieka zespoły roślinne (ok. 30) bogate w buczynę karpacką i lasy dębowo-lipowe. Jak żaden inny park w Polsce, ojcowski zespół przyrodniczy obfituje w grzyby i porosty. Do tej pory zlokalizowano ich aż 1400 gatunków.

Ojcowski Park Narodowy, pomimo niedługiego ciągu szlaków turystycznych (w sumie ok. 40 km) może się pochwalić tak pięknymi trasami jak: Szlak Orlich Gniazd, Szlak Warowni Jurajskich czy szlak z Doliny Sąspowskiej, obok Jaskini Ciemnej do końca Doliny Prądnika. Oprócz znanego chyba wszystkim Zamku na Pieskowej Skale, szlaki prowadzą turystę koło takich, wartych uwagi, zabytków jak: kaplica „Na Wodzie” koło Ojcowa czy będący efektem fortyfikacyjnej polityki Kazimierza Wielkiego zamek w Ojcowie. Do naszych czasów przetrwały także liczne młyny oraz urokliwe kościółki.

Pieniński Park Narodowy

Pieniński Park Narodowy to niezbyt rozległy, ale wyjątkowy park narodowy. Parki narodowe w Polsce od późnych lata 90-tych generują ogromny ruch turystyczny, zwłaszcza w sezonie letnim i weekendy majowe. Nie inaczej jest z parkiem w Pieninach – należy on do ścisłej czołówki, jeśli chodzi o liczbę turystów w zestawieniu z powierzchnią (liczba turystów na 1 ha parku). Do parku zaliczono najcenniejsze obszary tzw. Pienin Właściwych, tak więc turyści mogą poruszać się na szlakach zahaczających m. in.: Przełom Dunajca, masyw Czorsztyński oraz masyw Trzech Koron.

Park w Pieninach jest jednym z tych obszarów, które bardzo wcześnie (zanim powstał oficjalny park w 1932 roku) były brano pod uwagę, jeśli chodzi o ścisłą ochronę. Już w wieku XVII starostowie niedziccy i czorsztyńscy dążyli do zmniejszenia wyrębu i wygaszenia odstrzeliwania zwierzyny, doceniając tym samym walory przyrodnicze. Niestety, jeszcze do lat 20-tych w okresie międzywojennym prowadzono tam rabunkową gospodarkę leśną. Skarb Państwa II RP stanął wreszcie na wysokości zadania i zaczęto wykupywać grunty prywatne, by na obszarze 423 ha proklamować w czerwcu 1932 roku – pierwszy polski park narodowy. Także i władze peerelowskie wiedzione potrzeba ochrony tych unikalnych terenów powiększyły obszar parku, aż do 2231 ha. W chwili obecnej ma on już grubo powyżej 2300 ha.

Wraz ze słowackim odpowiednikiem, obszary parkowe zawierają takie unikaty na skalę europejską jak górskie reliktowe lasy sosnowe, a poza tym buczyny i lasy kolnowo-lipowe. Poza tym na wapieniach masywów znajdziemy murawy kserotermiczne oraz nawapienne murawy wysokogórskie. Botanicy zidentyfikowali około 3 tyś. gatunków grzybów i roślin. Park w Pieninach bogaty jest także w mchy (około 300 gatunków) oraz porosty (prawie 500 gatunków).

Parki narodowe w Polsce z zasady są bogate w faunę, jednakże na tak relatywnie niewielkim terenie bytuje aż 7.5 tyś. gatunków zwierząt. Z największych ssaków natknąć się można na kunę leśną, rysia, dzika, jelenia, a nawet wilka czy niedźwiedzia. Nad parkiem wznoszą się: sokoły wędrowne, pustułki, a w gęstszych lasach gnieżdżą się puchacze, sowy uszate i włochate oraz puszczyki. Na wapiennych zboczach gniazdują natomiast bardzo rzadko spotykane pomurniki. Czysty Dunajec zapewnia znakomite warunki do rozwoju pstrągom i głowacicy.

Szalki pienińskiego parku nie są szczególnie długie – to około 25 km, natomiast przyciągają co roku od 700 do 800 tyś. turystów. Mogą oni nie tylko przyjrzeć się przebogatej faunie i florze, lecz także zajrzeć do jednego z pawilonów wystawowych, które zarząd parku utrzymuje m. in. w Szczawnicy, Sromowcach Niżnych, Sromowcach Wyżnych, Czorsztynie i Krościenku.

Poleski Park Narodowy

Ten Park Narodowy położony jest w województwie lubelskim, w polskiej części Polesia. Został on założony w 1990 r. i obejmuje liczne bagna, torfowiska oraz jeziora krasowe, a także naturalne kompleksy leśne, znajdujące się na Równinie Łęczyńsko-Włodawskiej.

Roślinność tego Parku, którego powierzchnia wynosi 9 760,2864 ha, jest niezwykle bogata. Na tych terenach podmokłych i bagiennych występuje ponad tysiąc gatunków roślin naczyniowych, w tym 170 gatunków rzadkich – 75 podlega ochronie gatunkowej, a 17 znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin. Wśród przedstawicieli gatunków roślin flory północnej warto wskazać chociażby brzozę niską, wierzbę lapońską czy wierzbę borówkolistną.

Na obszarze Polskiego Parku Narodowego wyróżnia się 208 różnych zespołów roślinnych, w tym 30 to zespoły leśne i zaroślowe, a 178 to formacje nieleśne. Najbardziej charakterystycznymi zbiorowiskami roślinnymi dla tego parku są torfowiska. Jeśli zaś chodzi o lasy to mamy tutaj głównie brzeziny bagienne, bory sosnowe oraz olsy. Dopełnieniem całości krajobrazu jest równie bogata fauna, a na szczególną uwagę zasługują bardzo rzadkie motyle: przeplatka aurinia i maturna, a także myrmekofilne modraszki: nausitous, alkon i telejus.

W Poleskim Parku Narodowym wytyczono 114 km szlaków, w tym 4 piesze ścieżki przyrodnicze i 1 rowerową.

Roztoczański Park Narodowy

Roztoczański Park Narodowy znajduje się w środkowo-wschodniej części Polski, w województwie lubelskim. Obecnie jego powierzchnia wynosi 8 483 ha, z czego 95,5% to lasy. Na ekosystemy leśne składają drzewostany bukowe, jodłowe i grądowe, których „uzupełnieniem” są ekosystemy lądowe – łąki, kserotermy i ekosystemy wodne – rzeki i torfowiska.

Bogaty świat roślin Roztoczańskiego Parku Narodowego liczy ponad 1100 gatunków. Najbardziej charakterystycznymi elementami flory są rośliny górskie, takie jak chociażby: żywiec gruczołowaty, czosnek niedźwiedzi, paprotnica sudecka czy paprotnik Brauna. Na uwagę zasługują również rośliny stepowe (np. wiśnia karłowata, dzwonek syberyjski) oraz śródziemnomorskie (np. ożanka właściwa, ośmiał mniejszy).

Z kolei świat fauny liczy ponad 3630 gatunków, a tym 3300 bezkręgowców i ok. 340 kręgowców. Warto zwrócić uwagę na to, że zwierzęciem herbowym Roztoczańskiego Parku Narodowego jest konik polski.

W Parku tym mamy wyznaczone szlaki dla turystyki pieszej jak i rowerowej. Głównym centrum edukacji jest zaś Ośrodek Edukacyjno-Muzealny położony w zabytkowej części Zwierzyńca.

Słowiński Park Narodowy

Park ten został utworzony w 1967 r. w województwie pomorskim, na terenie dwóch powiatów: słupskiego i lęborskiego. Swym zasięgiem obejmuje 13 obszarów – pod ścisłą ochroną, z elementami unikatowej flory i fauny. Najważniejszym obiektem chronionym jest Mierzeja Łebska.

Na tym terenie najliczniejszą grupą zwierząt stanowią owady – ok. 49 gatunków. Poza tym mamy tutaj ok. 60 gatunków ryb i 3 gatunki (niezwykle rzadkich w świecie polskiej fauny) minogów, 450 gatunków ptaków (na uwagę zasługują m.in.: włochatka, puchacz, sowa błotna, nur rdzawoszyi i czarnoszyi, bernikle, łabędź krzykliwy) i ok. 60% spośród wszystkich stwierdzonych w Polsce gatunków ssaków (w tym. Bobry, wydry czy nietoperze).

Najważniejsze atrakcje: Ruchome Wydmy koło Łeby, Wydma Czołpińska, Wzgórze Rowokół. Latarnia Morska w Czołpinie, Skansen Wsi Słowińskiej w Klukach

Świętokrzyski Park Narodowy

Trzeba przyznać, iż latach 50-tych XX wieku państwo polskie bardzo intensywnie pracowało nad tym, by parki narodowe w Polsce powiększyły swój zasięg i by jak największą część zasobu krajobrazowego – tak intensywnie nadszarpniętego przecież przez lata wojennej zawieruchy – została objęta ustawową ochroną. Już w kilka lat po wojnie, bo w 1950 roku powołano Świętokrzyski Park Narodowy. Góry, które od czasów prehistorycznych stanowiły swoistą enklawę pod względem etnicznym i przyrodniczym z pewnością zasługiwały na to, by uzyskać trzeci (po Pienińskim i Białowieskim) park narodowy. Liczy on obecnie 7600 ha powierzchni, z czego aż – a jest to jedna z najwyższych wartości w Europie – 95% pokrywają lasy.

Być może park świętokrzyski nie może pochwalić się tak wysokimi górami, jak inne parki narodowe w Polsce, zwłaszcza te położone nieco dalej na południu Polski. Najwyższy szczyt Łysych Gór ma tylko 614 m n.p.m., a same pasma górskie są nieco powtarzalne, monotonne pod względem krajobrazowym. Niemniej główny element parku, czyli Góry Świętokrzyskie należą do ścisłej czołówki europejskiej pod względem wieku geologicznego – wypiętrzone po raz pierwszy były już ok. 500 mln lat temu. Dzięki temu obserwować możemy unikalne i charakterystyczne formy skalne: ostańce i gołoborza. Dodajmy tylko, iż ów obszar to gratka dla geologów, bowiem w jednym miejscu mają skały osadowe z wszystkich okresów geologicznych, od prekambru aż do czwartorzędu.

Dość łagodne, zalesione zbocza są domem dla kilkudziesięciu gatunków ssaków, w tym: jeleni, dzików, kun leśnych. Bardzo bogate życie toczy się w świecie owadów – jest ich na terenie parku aż 3 tyś. gatunków, w tym prawie 1 tyś. gatunków motyli. Do najbardziej cennych należą czerwończyk nieparek, przeplatka aurinia. Ekosystem Świętokrzyskiego Parku Narodowego zdominowały ściśle zadrzewione lasy bukowe, a także bory jodłowe. Dają one znakomite schronienie populacji jaszczurki zwinki i padalca zwyczajnego. Z roślin rzadkich zanotowano w parku, między innymi: śmiałka pogiętego, goryczkę wąskolistną czy podrzenia żebrowca.

Park w górach Świętokrzyskich to nie tylko unikalne formy skalne i niezaprzeczalna wartość przyrodnicza, lecz także walory turystyczne. Przykładowo, na samym Świętym Krzyżu, czyli na masywie Łysej Góry znajdziemy obok skalnego rumowiska (czyli gołoborza), relikty prasłowiańskiego miejsca kultowego. Znajduje się tu także, uznawane za najstarsze na ziemiach polskich, sanktuarium (wraz z bazyliką mniejszą) Relikwii Drzewa z Krzyża Świętego, w budynku dawnego opactwa benedyktyńskiego, założonego z nadania samego Bolesława Chrobrego w 1006 roku. Nota bene, budynki poklasztorne gościły wiele interesujących instytucji, w samym XIX wieku: specjalny dom poprawczy dla księży, którzy zboczyli ze ścieżki kapłaństwa oraz polskie więzienie państwowe o ciężkim rygorze.

Można powiedzieć, iż kolejne parki narodowe w Polsce brały za wzór park świętokrzyski, gdyż dożyły do stworzenia swych muzeów. w budynkach po-benedyktyńskich i po zlikwidowanym więzieniu stworzono ciekawe Muzeum Przyrodnicze ŚPN. Wspominamy tyle o Łysej Górze, bowiem między innymi przez nią prowadzi najdłuższy (105 km) szlak turystyczny w tym regionie Polski – czerwony Szlak Świętokrzyski im. E. Massalskiego.

Tatrzański Park Narodowy

Dzięki temu, że lokalny galicyjski sejm w roku 1868, pod naciskiem bardziej świadomych polskich ziemian i wykształconych mieszczan oraz turystów z Krakowa, uchwalił ustawę o ochronie fauny tatrzańskiej, mamy dziś Tatrzański Park Narodowy. W chwili obecnej ok. 85% powierzchni to własność TPN, co szczególnie ważne w perspektywie dawnych, ciągnących się jeszcze do lat 80-tych, sporów z okolicznymi góralskimi wsiami, m. in. o prawo do wypasu. Reszta, będąca w granicach parku (ok. 2200 ha), to swoista wspólnotowa własność „uprawnionych ośmiu wsi”, gdzie górale mogą prowadzić wypas i pozyskiwać drewno, ale w porozumieniu z władzami parku.

Jak doskonale zdaje sobie sprawę nawet ten, który rzadko wybiera się na szlaki krajobrazowe, parki narodowe w Polsce mają swego nieoficjalnego władcę, a jest nim TPN. Na jego obszarze leżą góry o charakterze alpejskim, o wyraźnej i zróżnicowanej piętrowości, z fenomenalnym wprost katalogiem fauny i flory. Zadecydowało to o dopisaniu obu (polskiego i nieco starszego, słowackiego) parków do listy Rezerwatów Biosfery UNESCO.

Spoglądając od dolnych warstw, znajdziemy tam lasy świerkowo-bukowe, a także jodłowe, potem przechodzące w wysokogórskie lasy świerkowe o charakterze reliktowym. Środkowe piętra zdominowane są przez odradzającą się (niegdyś wykarczowaną pod hale) kosodrzewinę. W najwyższych partiach znajdziemy roślinność alpejską, w tym ściśle chronione: goryczkę alpejską, goździka lodowcowego, sasankę alpejską. Z reliktowych gatunków roślinności alpejskiej warto wymienić wierzbę żyłkowaną, wiechlinę granitową i tatrzańską.

Podobnie jak w Pieninach, w najwyższych partiach siedliska zakłada przepięknie ubarwiony pomurnik, a na nieboskłonie dominuje rzecz jasna, orzeł przedni. Dla wprawnego oka, nawet na najbardziej uczęszczanych szlakach, najłatwiejsze do uchwycenia są kozice górskie oraz świstaki tatrzańskie, mające schronienia w reglach (piętrach) górnych. Okazjonalnie, co skrupulatnie odnotowują media, szlaki pieszych wędrówek krzyżują się z trasami niedźwiedzich wędrówek, a do niższych partii zaglądają także i wilki.

Turysta w parku tatrzańskim ma możność uprawiania różnorodnych form aktywności, od pieszych wędrówek na najlżejszych i najkrótszych szlakach, aż po szlaki o trudności alpejskiej. Taternictwo górskie to jednak nie wszystko, bowiem parki narodowe w Polsce, w tym tatrzański zapraszają do eksploracji jaskiń. Na terenie Tatr jest ich około 800, jednakże do zwiedzania jest przygotowane kilkadziesiąt jaskiń o długości ok. 60 km! Przeważająca większość zgrupowana jest w Dolinach; Kościeliskiej i Małej Łąki.

Park ma w swych granicach po 4 wyciągi krzesełkowe i orczykowe oraz jedną kolej linową. Rozbudowa tej ostatniej (a więc zwiększenie ruchu na masywie Kasprowego), z Kuźnic na Kasprowy, była od wczesnych lat dwutysięcznych kwestią sporu między organizacjami ekologicznymi, komitetem przyrodniczym PAN, a zarządcami kolejki, czyli PKL i Tatrzańskim Parkiem Narodowym.

Park Narodowy „Ujście Warty”

Jest to najmłodszy spośród 23 polskich parków narodowych – utworzony został w 2001 r. jego powierzchnia wynosi ok. 8 tys. ha., z czego ścisłej ochronie podlegają 682 ha.

Teren tego Parku rozciągnięty jest wzdłuż koryta Warty stąd charakterystyczna roślinność, typowa dla dolin dużych rzek nizinnych. I tak, znajdziemy tutaj: 26 gatunków mszaków, 94 gatunki porostów i ok. 570 gatunków roślin naczyniowych.

Poza tym, Park Narodowy „Ujście Warty” jest jednym z najcenniejszych miejsc w Polsce pod względem ornitologicznym. Mamy tutaj 280 gatunków ptaków, w tym 170 gatunków lęgowych (m.in. ohary, krakwy, ostrygojady, zauszniki, gęgawy czy czaple białe).

Środowisko fauny Parku Narodowego „Ujścia Wisły” warto „uzupełnić” o 43 gatunki ssaków (np. wydry, gronostaje, borsuki, dziki, sarny, norki amerykańskie, szopy pracze czy piżmaki), płazy (mamy tutaj 2 gatunki ropuch, 5 gatunków żab, kumaki nizinne, grzebiuszki ziemne, traszki: zwyczajną i grzebieniastą) i gady (zaskroniec zwyczajny, jaszczurka zwinka, padalec).

Dzięki niezwykłym walorom przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym Park ten jest idealnym miejscem do uprawiania różnych form ekoturystyki.

Wielkopolski Park Narodowy

Wielkopolski Park Narodowy został utworzony w 1957 r. nad rzeką Warta, na południe od Poznania, w trójkącie miast Luboń-Stęszew-Mosina. Obecnie zajmuję powierzchnię 7 584 ha.

Pod względem geobotanicznym Park ten leży w Krainie Wielkopolsko – Kujawskiej, gdzie występuje ok. 1120 gatunków roślin naczyniowych, 150 gatunków porostów, 148 gatunków mszaków, a także 500 gatunków glonów i 800 gatunków grzybów. Charakterystycznym elementem flory Wielkopolskiego Parku Narodowego są gatunki eurosyberyjskie, w tym sosna zwyczajna oraz liczne rośliny runa leśnego.

Jeśli zaś chodzi o jego zwierzynę to najbogatsza jest fauna bezkręgowców – mamy tutaj ponad 3 tys. gatunków owadów. Ponadto znajdziemy 5 gatunków gadów, ok. 220 gatunków ptaków lęgowych i przelotnych, oraz 40 gatunków ssaków, w tym ryjówki, nietoperze, kuny leśne, borsuki, lisy, jelenie, sarny i dziki.

Przez Wielkopolski Park Narodowy biegnie 5 szlaków turystyki pieszej – 85 km, 100 km szlaków rowerowych i 30 km szlaków konnych. Poza tym na turystów czeka Leśna Szkoła w Centrum Edukacji Ekologicznej.

Wigierski Park Narodowy

Wigierski Park Narodowy położony jest na Pojezierzu Suwalsko-Augustowskim, w północno-zachodniej części Puszczy Augustowskiej na ponad 150 km2. Został on utworzony w 1989 r. w celu ochrony dobrze wykształconego i urozmaiconego krajobraz pojezierny ostatniego zlodowacenia.

Cecha charakterystyczną tego Parku jest niezwykła różnorodność ekosystemów wodnych – mamy tutaj aż 42 jezior (w tym największe i najgłębsze jezioro Wigry) oraz liczne rzeki. Jednak większość obszaru Parku stanowią lasy – 62%, ekosystemy wodny zajmuje 19% powierzchni, 17% to łąki, pastwiska i grunty orne, a pozostałe 3% osiedla i drogi.

W Wigierskim Parku Narodowym znajdziemy ponad 100 zespołów roślinnych, ok. 1000 gatunków roślin naczyniowych, 290 gatunków mszaków, ok. 300 gatunków porostów, a także ok. 600 taksonów glonów. Do tego mamy tutaj ponad 2000 gatunków zwierząt, w tym 31 gatunków ryb, ponad 210 gatunków ptaków i ok. 50 gatunków ssaków.

Park ten jest niezwykle atrakcyjny pod względem turystycznym. Dla zwiedzających przygotowano ok. 250 km szlaków turystycznych: pieszych, rowerowych i narciarskich, oraz 6 ścieżek edukacyjnych. Z pewnością do największych atrakcji turystycznych Parku, oczywiście poza walorami przyrodniczymi, należą pokamedulski zespół klasztorny w Wigrach, rejsy statkiem po jeziorze Wigry, spływy kajakowe rzeką Czarna Hańcza oraz przejazdy Wigierską Kolejką Wąskotorową.

Woliński Park Narodowy

Woliński Park Narodowy, utworzony w 1960 roku, który obejmuje ochroną część największej polskiej wyspy–Wolin, w 1996 r. – po włączeniu wód morskich w jego granice – stał się pierwszym w Polsce parkiem morskim. Jego powierzchnia wynosi 10 937 ha, przy czym ekosystemy leśne zajmują 4 648 ha, ekosystemy wodne – 4 682 ha, a ekosystemy lądowe nieleśne 1 607 ha.

Na terenie Parku występowanie ponad 1300 gatunków roślin naczyniowych, a zbocza klifów porasta rokitnik zwyczajny. Piaszczyste dno Morza Bałtyckiego „wypełniają” makroglony: zielenice, krasnorosty i brunatnice, zaś tereny lądowe – lasy bukowe, bukowo-dębowe i sosnowe. W obszarze Wstecznej Delty Świny z kolei można natknąć się na: woskownicę europejską, kłoć wiechowatą, turówkę wonną czy też solniki.

Jeśli zaś chodzi o faunę to warto wspomnieć, że przez Woliński Park Narodowy przebiega główny szlak przelotu ptaków wzdłuż wybrzeża Bałtyku. I tak gniazda lęgowe mają tutaj m.in. bieliki (symbol tego Parku), wodniczki, bieguski zmienne i muchołówki małe.

Istotną częścią tego Parku jest turystyka, bowiem posiada on dobrze rozwiniętą infrastrukturę zagospodarowania turystycznego: szlaki turystyczne i ścieżki dydaktyczne, Centrum Edukacyjno-Muzealne z Muzeum Przyrodniczym w Międzyzdrojach, Zagrodę Pokazową Żubrów oraz 4 punkty widokowe.

Czym jest mapa

Mapa jest graficznym przedstawieniem powierzchni ziemi lub jej części (rodzaj modelu rzeczywistości). Wykonywana jest w skali zgodnie z zasadami odwzorowania kartograficznego. Nauka która zajmuje się mapami to kartografia, która można studiować na kilku polskich uczelniach np. na Politechnice Gdańskiej.

Cechy map

• kartometryczność – możliwość wykonywania pomiarów odległości lub powierzchni
• zastosowanie znaków umownych
• skala mapy
• zawiera składniki matematyczne np. skala i podziałka
• mapa jest uproszczonym modelem rzeczywistości
• umożliwia określenie położenia geograficznego

Rodzaje map

Rodzaje map można podzielić na różne sposoby. Podział map ze względu na skalę jest jedną z możliwości, ale nie jedyną, mapy można podzielić także ze względu na treść, przeznaczenie czy sposób wykonania.

Mapa topograficzna

Jedną z najczęściej spotykanych rodzajów map jest mapa topograficzna, jeżeli szukasz mapy turystycznej, to poza planami miast, będziesz właśnie korzystać z mapy topograficznej. Mapy topograficzne są uniwersalne, o treści ogólnogeograficznej, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów topograficznych. Jest to średnioskalowe opracowanie kartograficzne, które szczegółowo przedstawiają teren i przekazuje lokalizację i właściwości głównych obiektów przyrodniczych i społeczno-gospodarczych.

Na mapach topograficznych przedstawiana ukształtowanie terenu wraz z poszczególnymi powiązaniami elementów środowiska geograficznego np. rzeźbę terenu, osiedla, wody, drogi, granice administracyjne itd. Stanowią podstawę do przygotowania map turystycznych czy planów miasta. W przypadku specyficznych map, można na nich zamieścić wszystkie szczegóły odnośnie charakterystycznych punktów w okolicy. W ten sposób powstają przewodniki po pasmach górskich czy zabytkowych miastach. Mapa topograficzna jest zawsze wykonana w skali dobieranej odpowiednio do poziomu szczegółowości. Mapy topograficzne przedstawiające dany obszar najczęściej stanowią podstawę do sporządzania map tematycznych.

Mapy tematyczne

Są to rodzaje map o specjalnym przeznaczeniu. Przykładem mogą być mapy drogowe czy klimatyczne. Zostają sporządzone na potrzeby danych grup. Ogólnie, można je podzielić na mapy przyrodnicze oraz społeczno-gospodarcze. W ten sposób, mogą powstawać mapy leśne, rolnicze czy przemysłowe. Dzięki nim, poszczególne grupy zawodowe zyskują narzędzie przydatne do ich codziennej pracy.

Rodzaje map takich jak mapy tematyczne stanowią pewien odłam map ogólnogeograficznych. W tym przypadku jest to dokument, którego głównym zadaniem jest eksponowanie kilku lub jednego wybranego elementu środowiska przyrodniczego. Możliwe jest także w tym przypadku eksponowanie określonej dziedziny życia społeczno-gospodarczego. Warto pamiętać, iż wyróżnikiem map tematycznych, w porównaniu do map ogólnogeograficznych jest ich wąski zakres tematyczny. Treścią takich dokumentów bardzo często są między innymi wybrane elementy map ogólnogeograficznych.

Mapy przeglądowe

To bardzo popularna mapa, która przedstawia rozległe obszary. W tym przypadku tworząc tego typu dokument nie skupiamy się na wąskiej tematyce lub też obszarze, ale możemy ukazać przykładowo cały obszar globu. Ciekawostkę stanowi fakt, że tego typu dokumenty zazwyczaj wykonywane są w skali mniejszej niż 1:200 000. Możemy nanieść na nie zarówno całe państwa, jak i poszczególne kontynenty.

Mapy ogólnogeograficzne

Należy wiedzieć, że są to dokumenty, które zawierają wszystkie główne obiekty powierzchni znajdujące się na Ziemi. Zalicza się do tego między innymi wody, a także zabudowy, jak również roślinność. Do tego dochodzą dane takie jak przykładowo ukształtowanie terenu, które jest przedstawione z jednakowym względnym stopniem szczegółowości. W tym przypadku wszystkie elementy przestrzeni geograficznej są równoważne. Taka skala map ogólnogeograficznych mieści się w przedziale od 1:250 000 do 1:1 000 000.

Mapa hydrograficzna

Jak sama nazwa wskazuje, tego typu dokument przedstawia wszelkie warunki obiegu wody, bezpośrednio w powiązaniu ze środowiskiem przyrodniczym, a także jego zainwestowaniem i przekształceniem. Jest to dokument oczywiście stworzony w ujęciu syntetycznym, który jest adresowany przede wszystkim do grona osób takich jak urzędy administracji publicznej i innych instytucji państwowych, które na co dzień zajmują się gospodarką wodną, a także wielu planistów, czy też służb ratowniczych. Jest to rodzaj mapy tematycznej, której głównym elementem jest siec wodna.

Mapa sozologiczna

Bardzo często wykorzystywana przez wielu badaczy jest przede wszystkim mapa sozologiczna. Należy wiedzieć, że przedstawia stan środowiska przyrodniczego, a także przyczyny, jak również skutki prężnych przemian zachodzących w środowisku i formy jego ochrony. Mogą to być zmiany pozytywne lub negatywne, także te wynikające z działalności człowieka.

Mapa ortofotomapa

Jest to bardzo popularna w ostatnim czasie mapa, której główna treść przedstawiona jest za pomocą obrazu aerofotograficznego, czyli zdjęć z lotu ptaka lub satelity. To jest to co widać w google maps, jak się przełączy na satelitę.

Mapa fizyczna (orograficzna)

Mapa fizjograficzna stanowi dokument opisujący położenie gór, a także dolin i pozostałych cech fizycznych powierzchni Ziemi w dwóch wymiarach. Zazwyczaj jest to dokument, który dokładnie opisuje walory przyrodnicze wybranego terenu.

Mapa hipsometryczna

Określana jest często także jako mapa warstwobarwna czy też ogólnogeograficzna, gdzie przy pomocy poziomic i wielu różnorodnych barw opisywane jest odwzorowane ukształtowanie powierzchni lądu. Dokument przedstawia wybrane wysokości, jak również za pomocą użytych barw dokładnie obrazuje układ nizin, a także wyżyn i gór, na takiej mapie można też poszukać wulkanów, także tych aktywnych.

Mapa geologiczna

Doskonałym przykładem mapy tematycznej jest mapa geologiczna, która na uproszczonym podkładzie topograficznym, za pomocą wielu kolorów przedstawia treść geologiczną. Na tym dokumencie cechy skał, które budują skorupę ziemską, są oznaczone odpowiednimi kolorami.

Plan zagospodarowania terenu

Plan zagospodarowania teren też rodzaj mapy, jest to dokument określający proponowane kierunki zmian dotyczące danej lokalizacji, w zakresie jej zabudowy.

1. Erebus – Antarktyka

Najbardziej na południe położony aktywny wulkan. Odkryty w 1841 roku przez Jamsa Clarka Rossa, który nadał mu jego nazwę na cześć jednego ze swoich statków. Ostatnia jego erupcja miała miejsce w 2014 roku. Chociaż Erebus jest prawdopodobnie jednym z najbardziej niegościnnych i odległych miejsc, jest przedmiotem wielu badań. Nie jest niebezpieczny, bo nikomu tam nie zagraża, ale wydał mi się ciekawy. Erebus wyróżnia się licznymi lodowymi fumarolami – lodowymi “wieżami”, które tworzą się wokół gazów uciekających do atmosfery.

2. Wezuwiusz  – Włochy

Wezuwiusz położony jest zaledwie 9 km od Neapolu we Włoszech. Uważa się go za jednego z niebezpieczniejszych wulkanów właśnie ze względu na tę bliskość. W jego bliskiej okolicy mieszka około 3 milionów ludzi. Jest t najbardziej zaludniony region z aktywnością wulkaniczną na całym świecie. To właśnie spowodowało katastrofalną erupcję w 79 rne, która zakopała Pompeje pod popiołem i lawą. Ze względu na swoją aktywność uważa się, że podobna erupcja będzie tylko kwestią czasu.

3. Eyjafjallajokull – Islania

Mimo, że ten wulkan o trudnej nazwie znajduje się jakieś 150 kilometrów od Reykjaviku i nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla ludności której jest ok 300 000, to jego erupcja w 2010 roku spowodowała kryzys lotniczy. Ze względu na ilość pyłu w powietrzu europejskie loty były wstrzymane. W ciągu ostatnich 1100 lat do erupcji Eyjafjallajökull dochodziło czterokrotnie: w 920, 1612, 1821–1823 i w 2010 roku.

4. Mauna Loa – Hawaje

Mauna Loa to największy wulkan na ziemi. Wznosi się 4 km nad poziom morza, część podwodna mierzy 5 km, a  ze względu na jego wielką masę dno morskie jest tam obniżone o 8 km co łącznie daje 17 km wysokości i ma szacunkową objętość 75,000 km3. Mauna Loa pokrywa połowę wyspy Hawaje i sam w sobie stanowi około 85 procent powierzchni wszystkich pozostałych Wysp Hawajskich łącznie. Mauna Loa wybucha już  nieprzerwanie od 700 000 lat – ostatnio w 1984 roku, ale aktywność przejawia co trzy lata. Ze względu na sieć lawy płynącej wokół niej, stanowi wielkie zagrożenie dla okolicznych społeczności.

5. Taal  – Filipiny

Wulkan Taal jest jest wyspą na jeziorze, która jest de facto kraterem prehistorycznego wulkanu. Od 1572 roku zarejestrowane są 33 erupcje, a ilość ofiar szacuje się na 5000 – 6000 osób.  Wulkan leży w odległości około 50 kilometrów od Manili. Podczas erupcji w 1911 roku w której zginęło 1334 ludzi popioły bez problemu do niej dotarły. Począwszy od 1977 roku wulkan nie stwarza większych problemów, co nie oznacza że to się nie zmieni.

6. Galeras – Kolumbia

Galeras w kolumbii ma aż 4266 metrów wysokości nad poziomem morza i leży nieopodal miasta Pasto w którym mieszka około pół miliona ludzi. Pierwsza zanotowana erupcja miała miejsce w 1580 roku i co jakiś czas wybucha z ostatnią zanotowaną erupcją w 2014 roku. Co ciekawe w 1978 roku sądzono, że wulkan przeszedł w stan uśpienia, ale 10 lat później wybuchł ponownie, a w 1993 wybuchł podczas konferencji wulkanologicznej i zabił 6 naukowców.

7. Merapi – Indonezja

Wulkan Merapi znajduje się na wyspie java i jest najbardziej aktywnym wulkanem Indonezji. Leży około 28 kilometrów od miasta Yogyakarta, które zamieszkuje blisko 0,5 miliona ludzi, a w aglomeracji około 4 mln. Szacuje się że Merapi wyrzucił największą na świecie ilość materiału piroklastycznego, jest ciągłym zagrożeniem bo wybucha co kilka lat z ostatnia erupcją w 2018 roku. Największym wybuchem w ostatnich latach był ten z 2010 gdzie w zależności od źródła podaje się że śmierć poniosło 100-400 osób a ewakuować trzeba było od 100 000 do 35 000 ludzi. Mimo tych wszystkich zagrożeń na Merapi organizowane są wyprawy trekkingowe.

8. Santa Maria – Guatemala

Wulkan Santa Maria znajduje się 130 kilometrów od stolicy Gwatemali w której mieszka 1 milion ludzi, a w aglomeracji trzy miliony. Co więcej, w odległości zaledwie kilkunastu kilometrów znajduje się miasto – Quetzaltenango –  zamieszkałe przez przeszło 170000 mieszkańców. Krater wulkanu powstał w 1902 r. i zalicza się go do jednej z trzech największych erupcji(VEI-6) w XX wieku i jednej z 5 największych erupcji w ciągu ostatnich kilkuset lat. Ostatnia erupcja miała miejsce w 2016 r.

9. Sakurajima – Japonia

Sakurajima to najbardziej aktywny wulkan w Japonii, który stanowi zagrożenie dla pobliskiego miasta Kagoshimy. Po uśpieniu przez ponad wieku, wybuch Sakuraijamy w 1914 roku spowodował, że wulkan który do tej pory znajdował się na wyspie połączył się z lądem tworząc półwysep. Co więcej  wulkan ten od 1959 wybucha co roku, ale nie przeszkadza to ludziom trudnić się rolnictwem na jego zboczach(ze względu na żyzną glebę)Według naukowców erupcja podobna do tej 1914 może nastąpić w ciągu najbliższych 30 lat. Wtedy mieszkańców ostrzegły kilka dni wcześniej trzęsienia ziemi i ofiar było zaledwie 58 osób – jak będzie tym razem?

10. Nyiragongo – Kongo

Wulkan  Nyiragongo ma jedno z największych współczesnych jezior lawy w swoim głównym kraterze. Znajduje się w Parku Narodowym Virunga w Demokratycznej Republice Konga i odpowiada za około 40 procent wszystkich erupcji w Afryce. Od 1882 r. Wulkan wybuchł 34 razy, a jego jezioro lawy nieustannie wykazuje wahania poziomów. Ze względu na dużą aktywność lawy, stanowi znaczące zagrożenie dla okolicznych obszarów. Duże strumienie lawy tego konkretnego wulkanu poruszają się bardzo szybko bo aż 97 km/h(w przeciwieństwie do standardowej lawy która płynie ok 10km/h), ale to nie wszystko bo groźne są też toksyczne gazy wydobywające się z tego wulkanu. Dość poważna erupcja nastąpiła w 1977 w której zginęło 2 tys. osób, a w 2002 miasto Goma zostało znacznie uszkodzone w wyniku erupcji.

1. Termin Skandynawia

Nazwa Skandynawia pierwotnie odnosiła się do dawnego duńskiego, a obecnie szwedzkiego regionu Scania. Jako nazwa pewnej grupy kulturowej  termin zaczął funkcjonować dopiero w XVIII wieku. W 1839 roku Hans Christian Andersen napisał „Jestem Skandynawem” po wizycie w Szwecji. 

2. Unia Kalmarska

Wszystkie trzy kraje były kiedyś w unii personalnej tzw. unii kalmarskiej. Unia Kalmarska prowadziła została zawarta w 1397 r. i trwała do  1523 r. Dania, Norwegia i Szwecja zachowały odrębną tożsamość w sprawach krajowych, ale politykę zagraniczną i gospodarczą kierował jeden monarcha.

3. Skandynawia to miejsce wielu wynalazków

Szwecja: stopnie Celsjusza, współczesne pasy bezpieczeństwa, klucz nastawny(szwed), rozrusznik serca, zamek błyskawiczny, dynamit, lodówka, karton na mleko

Norwegia: spray, spinacz do papieru, granat, kontrast do RTG, nawozy mineralne, butelki zwrotne

Dania: google maps, insulina, bateria, bluetooth, głośnik

4. Sporo znanych marek pochodzi ze Skandynawii

Szwecja: H&M, Ikea, Spotify, Electrolux, Abloy, Skanska, Volvo, Absolut Vodka, Husqvarna, Oriflame, Saab, stena Line

Norwegia: Jøtul, Statoil, happy socks, Helly Hansen, przeglądarka Opera,

Dania: Lego, Arla Foods, Carlsberg, Ecco, Issuu, Jysk, Maersk, Velux, Lurpark

5. Najszczęśliwsze kraje na ziemi

Zgodnie z badaniem World Happiness Report 2019 wszystkie kraje skandynawskie znajdują się w pierwszej dziesiątce najszczęśliwszych krajów na ziemi. Dania zajęła drugie miejsce, norwegia trzecie, a Szwecja siódme.

6. Wysokie podatki

Szwecja, Dania i Norwegia mają jedne z najwyższych podatków na świecie. Jeżeli chodzi o podatek VAT jest to z grubsza  25% plasuje kraje skandynawskie w pierwszej szóstce w rankingu wysokości podatku od towarów i usług. Podatek dochodowy również jest wysoki, Dania zajmuje zaszczytne 6 miejsce, Szwecja 1 miejsce, tylko Norwegia jest nieco z tyłu zajmując miejsce 38.

7. Skandynawowie uwielbiają lukrecję

Lukrecja to roślina z której korzeni wyrabia się rodzaj specyficznej przyprawy, którą Szwedzi, Duńczycy i Norwegowie dodają do słodyczy. Charakterystyczne czarne cukierki, to właśnie cukierki z lukrecją, można kupić również czekoladę z jej dodatkiem. Smak jest specyficzny – słono-gorzki. Niektórzy go uwielbiają, a niektórzy nienawidzą.

8. Szwecja, Dania i Norwegia są monarchiami

Kraje skandynawskie są trzema z dwunastu krajów w Europie, które posiadają ustrój zwany monarchią konstytucyjną. Rola króla lub królowej  jest symboliczna. Monarcha reprezentuje kraj na arenie międzynarodowej, podczas gdy rzeczywiste podejmowanie decyzji politycznych leży w rękach wybranej władzy ustawodawczej i rządu kierowanego przez premiera.

9. Czy Skandynawowie rozumieją swoje języki nawzajem

Duński, szwedzki i norweski są bardzo podobne i powszechnie uważa się, że ludzie ze wszystkich trzech krajów potrafią czytać pozostałe języki. Zrozumienie języka mówionego może jednak przysporzyć większych trudności, szczególnie dla Szwedów i Norwegów, którzy mieli niewielki kontakt z językiem duńskim – Szwedzi mówią, że Duńczycy brzmią, jakby rozmawiali z ziemniakiem w ustach.

10. Używają sztućców do jedzenia kanapek

Smörgås w Szwecji, smørrebrød w Danii i  smørbrød w Norwegii to pojedyncza kanapka z ciemnego chleba z dodatkami na górze(czyli jak u nas), dodatków może być sporo. Być może właśnie dlatego Skandynawowie jedzą je nożem i widelcem(co za amatorszczyzna).

1. Król Portugalii nie zgodził się na wyprawę

Z powodu doniesień o jego czasami nieakceptowalnym zachowaniu z i oskarżeniach o nielegalny handel z Maurami, Magellan wypadł z łaski króla Portugalii Manuela I. Trzy razy król odrzucił propozycję Magellana dotyczącą znalezienia nowej drogi wodnej na Wyspy Korzenne. Wobec tego Magellan przeniósł się do Hiszpanii, gdzie się ożenił i gdzie udało mu się uzyskać akceptację wyprawy u hiszpańskiego króla.

2. Portugalia wysłała statki żeby schwytać Magellana

Historyczna wyprawa Magellana wyruszyła 20 września 1519 roku z Sanlucar de Barrameda w Hiszpanii. Król Portugalii Manuel I, który wcześniej próbował zakłócić przygotowania Magellana, nakazał portugalskiemu oddziałowi marynarki ścigać flotę Magellana w nadziei na schwytanie nawigatora, to się jednak nie udało.

3. Załoga więźniów

Mimo że próbował dostać się na Wyspy Korzenne w imieniu Hiszpanii, jego załoga licząca 270 obejmowała ludzi z innych krajów, takich jak Portugalia, Włochy, Anglia, Niemcy, Grecja i Francja. Duża liczba członków jego załogi składała się z byłych więźniów, ponieważ trudno było znaleźć wystarczającą liczbę ludzi, którzy chcieli służyć pod portugalskim kapitanem.

4. Trasa wyprawy

10 sierpnia 1519 r. Magellan wypłynął z 270 ludźmi i 5 statkami: Trinidad, San Antonio, Wiktorią, Con i Santiago. Z Hiszpanii flota popłynęła do Brazylii, a następnie skierowała się na południe, gdzie czekała przez 5 miesięcy na poprawę pogody. Po czym w ciągu 36 dni przepłynęła przez cieśninę Magellana. Dale udali się przez Pacyfik minęli małą wyspę Puka-Puka, zaraz potem wyspę Flint i zatrzymali się dopiero na wyspie Guam(6 marca 1521 roku). 28 marca wylądowali na filipinach, gdzie na wyspie Mactan Magellan poległ w boju. Był to koniec podróży dla Magellana ale nie dla jego  ludzi, którzy na statku Victoria minęli przylądek dobrej nadziei i 6 września 1522 dotarli do Hiszpanii.

5. Cieśnina Magellana

Po miesiącu od wypłynięcia z Hiszpanii Ferdynand Magellan dotarł do Ameryki Południowej i skierował się na południe szukając cieśniny, która pozwoli mu kontynuować wyprawę. Trwało to długo bo spędził aż 5 miesięcy w Puerto San Julián czekając aż uspokoją się wody. 21 października 1520 r. Magellan w końcu wszedł w cieśninę, której szukał i która obecnie nosi jego imię. Podróż przez cieśninę była trudna, a wielu żeglarzy nie ufało kapitanowi. Jeden ze statków zdezerterował i zawrócił do hiszpanii, a statek który został wysłany na zwiady rozbił się. W tym momencie tylko trzy z pięciu oryginalnych statków pozostały we flocie Magellana.

6. Bunt

Na 3 z pięciu statków wybuchł bunt. Magellan działał zdecydowanie. Zabił jednego z kapitanów odzyskując jego statek, drugiego zmusił do poddania się, trzeci skapitulował chwilę później.

7. Magellan wymyślił nazwę „Pacyfik”

Nazwa Ocean Spokojny / Pacyfik  została wymyślona przez Magellana. Po 38 dniach spędzonych na cieśninie (Magellana) flota ostatecznie pojawiła się na Oceanie Spokojnym w listopadzie 1520 roku. Magellan nazwał go Mar Pacifico, co po portugalsku oznacza “spokojne morze”, ponieważ jego wody wydawały się spokojne w porównaniu z trudnymi wodami cieśniny.

8. śmierć

Po dotarciu na Filipiny Magellana postanowił nawrócić tubylców na chrześcijaństwo, co częściowo się udało. Niestety rozłam religijny doprowadził do walk, a Magellan został poproszony przez konwertytów, żeby dołączył do walki. Ferdynand MAgellan zgodził się i dowodził jednym z ataków, sądził że jego europejska broń zapewni mu przewagę. Decyzję tę przypłacił życiem, bo nie przeżył tego ataku, ginąc od zatrutej strzały 27 kwietnia 1521 roku.

9. Zanim został kapitanem służył w armii

Magellan po raz pierwszy zasmakował życia morskiego, kiedy dołączył do portugalskiej marynarki wojennej, udając się do Indii w wieku 25 lat. Magellan walczył w wielu kluczowych konfliktach morskich. Brał udział w kilku bitwach.Uczestniczył w portugalskim podboju Malakki przez słynnego generała Afonso de Albuquerque.

10. Krater na marsie i dwa na księżycu noszą jego imię

Magellan był niewątpliwie jednym z największych europejskich żeglarzy swoich czasów, którego przełomowa podróż przyczyniła się ogromnie do Wieku Eksploracji. Wiele rzeczy nosi teraz jego imię, w tym dwie najbliższe galaktyki, które zaobserwowano podczas jego wyprawy; dwa kratery na Księżycu i jeden na Marsie; wagon kolejowy, który służył jako prezydencki wagon kolejowy w USA; i statek kosmiczny wystrzelony przez NASA w 1989 roku.