Czym są homonimy – definicja, przykłady, rodzaje

Homonimy – na pewno każdy z nas spotyka się z nimi na co dzień, jednak bardzo często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że jest to ważna część języka. Mowa tu oczywiście o homonimach, które często spędzają sen z powiek uczniom, choć tak naprawdę nie są trudną częścią materiału do nauki. Co kryje się za tym, skomplikowanie brzmiącym, określeniem? Jakie są ich rodzaje? Jakie są typowe przykłady homonimów?

Definicja homonimu

Warto wiedzieć, że homonimy to nic innego jak wyrazy o identycznej pisowni lub wymowie, jednak tak naprawdę oznaczają coś zupełnie innego. Zgodnie z definicją słownikową, są to wyrazy, które posiadają identyczne brzmienie oraz pisownię, jednak znaczenie tych słów jest różne, tak samo jak różnorodne może być ich pochodzenie, mogą również być wyrażone różnymi częściami mowy. Ponadto istnieje również coś jak rym homonimiczny, o czym szerzej piszemy w artykule o rodzajach rymów.

Ciekawym przykładem może być słowo „bal”. Tak samo napiszemy o pniu drzewa, które zostało zrąbane i wykonuje się z niego przykładowo chaty w górach. Jednakże jeżeli idziemy na bardzo eleganckie przyjęcie, na które otrzymujemy specjalne zaproszenie i wymagane jest, aby goście ubrali się tak, jak na bardzo ważną uroczystość, powiemy, że otrzymaliśmy zaproszenie na bal.

Rodzaje homonimów

Homonimy można podzielić przede wszystkim na słowa o identycznej wymowie oraz pisowni. Doskonałym przykładem może być słowo „pokój”. Może określać miejsce w domu, w mieszkaniu lub też w innym budynku, a także znaczenie ugody, na przykład pokój na świecie, czyli czas bez wojen. Wśród rodzajów homonimów można wyróżnić homofony, mające taką samą wymowę, ale różną pisownię oraz homogramy (często określane jako homografy), które mają taką samą pisownię, ale różną wymowę.

Homofony – wyjaśnienie i przykłady

Homofony to takie homonimy mające taką samą wymowę, ale różną pisownię. Doskonałym przykładem homofonów mogą być słowa „może” oraz „morze”. Gdy powiemy, że jedziemy na wakacje na północ Polski i chcemy podczas naszego urlopu pływać statkiem, pojedziemy nad „morze”. Z kolei gdy wahamy się i nie jesteśmy czegoś pewni, powiemy wtedy „może jednak nie” lub „może zróbmy to inaczej”.

Homografy – wyjaśnienie i przykłady

Homografy są przeciwieństwem homofonów, mają taką samą pisownię, ale różną wymowę. Doskonałym przykładem może być słowo „cis”. Może jednocześnie oznaczać gatunek drzewa, gdy wymawiamy to słowo ze zmiękczonym „c” – mniej więcej jako „ćis”. Z kolei jednak gdy wymówimy je kładąc nacisk na pierwszą literę, czyli „c-is”, będzie to już określenie muzyczne, które w notacji muzycznej mogłoby być zapisane jako C#.

Warto zauważyć, że w języku polskim nie znajdziemy zbyt wielu homogramów. Ta część gramatyki jest znacznie częściej wykorzystywana między innymi w języku angielskim. Więcej o strukturze tekstów dowiesz się z naszego poradnika jak napisać rozprawkę.

Homonimia a polisemia – czym się różnią?

Tak samo jak homonimia, również polisemia oznacza wieloznaczność danego słowa lub też wyrażenia. Jednak wyrażenia polisemiczne mają jedno źródło i zachodzą w ramach pojedynczego leksemu. Niestety takie rozróżnienie bardzo często jest trudne.

Najprościej zrozumieć to na przykładzie – słowo „powód” w języku prawniczym oznacza osobę, która zakłada sprawę sądową pozwanemu. To samo słowo oznacza także przyczynę, a więc prawniczy „powód” jest jednocześnie powodem, czyli przyczyną, dla której strony spotykają się w sądzie. Kluczowe tutaj jest wspólne źródło obu tych słów. Inaczej mówiąc, wyraz polisemiczny to wyraz wieloznaczny, czyli mający kilka znaczeń powiązanych ze sobą.

Tabela przykładów

Homonimy	Wyrazy polisemiczne
cis (drzewo) – cis (dźwięk)	zamek (budowla) – zamek (w drzwiach)
bal (drewno) – bal (impreza)	język (narząd) – język (obcy)
państwo (kraj) – państwo (Kowalscy)	żuraw (ptak) – żuraw (dźwig)
buk (drzewo) – Bug (rzeka)	wyspa (na morzu) – wyspa (kuchenna)
morze (woda) – może (prawdopodobnie)	powód (prawny) – powód (przyczyna)

Zapraszamy również do zapoznania się z artykułem o rodzajach i gatunkach literackich, aby lepiej zrozumieć bogactwo polskiej literatury.