Sławni matematycy: 30 najważniejszych postaci królowej nauk

Przez stulecia na Ziemi pojawiło się wielu ludzi, których współcześnie umieścilibyśmy w kategorii sławni matematycy. Te wybitne jednostki nieustannie rozwijali tę dziedzinę nauki. Niejednokrotnie były to osoby wybitne, specjalizujące się także w innych dziedzinach wiedzy.

Warto wiedzieć jak wygląda historia tej dziedziny. To znaczy czym zajmowali się i jakie elementy wprowadzili najważniejsi, znani do dzisiejszego dnia, sławni matematycy.

Stefan Banach

Żył w latach 1892-1945, był polskim matematykiem,  przedstawicielem Lwowskiej Szkoły Matematycznej . Szkołę tą stworzył razem z Steinhausem. Jego osiągnięcia stały się znane na całym świecie. Określa się go jednym z najwybitniejszych matematyków XX wieku.

Banach był autorem ponad sześćdziesięciu prac naukowych. Stworzył wiele nowatorskich rozwiązań, twierdzeń oraz matematycznych teorii. Był wykładowcą, ale też autorem podręczników (w tym dla szkół średnich).

Pierwsze prace tego matematyka dotyczyły szeregów Fouriera, równań Maxwella, funkcji pochodnych i mierzalnych, a także teorii miary. W pracy doktorskiej (w roku 1922) podał pierwszą niepodważalną definicję przestrzeni, nazwanych później jego imieniem. Stefan Banach stworzył też podstawy (ważnej w nowoczesnych zastosowaniach matematyki) analizy funkcjonalnej. Określił jej podstawowe twierdzenia i wprowadził najważniejsze pojęcia, co zaakceptowali matematycy z całego świata.

Leonhard Euler

Ten urodzony w Szwajcarii matematyk, ale też fizyk i astronom, żył w latach 1707-1783. Jego prace naukowe (opublikował ich ponad 900), wywarły bardzo duży wpływ na rozwój tych trzech nauk. Sformułował m.in. wiele twierdzeń i wprowadził liczne definicje współczesnej matematyki. Do dziś są uważane za jej „ortografię”.

Zachętą do rozwoju różnych dziedzin nowoczesnej matematyki były dla niego poznawane nauki przyrodnicze, a także mechanika i technika. Pierwszy światowy rozgłos przyniosło mu dzieło o mechanice (1736). Euler przyczynił się do rozwoju analizy matematycznej. Podał między innymi związek pomiędzy funkcjami trygonometrycznymi i funkcją wykładniczą (tożsamość Eulera). Wśród jego osiągnięć można wymienić też opracowanie własności funkcji logarytmicznej i ugruntowanie teorii równań różniczkowych zwyczajnych. Wprowadził też szeregi trygonometryczne.

Leonhard Euler rozpoczął też badania, które doprowadziły do powstania nowej dziedziny matematyki, to znaczy topologii.

Fibonacci

Włoski matematyk, znany jako Filius Bonacci lub Leonardo Pisano, żyjący w latach 1175-1250.

W swoich pracach opisywał on system pozycyjny liczb, wyłożył też podstawy arytmetyki, zajmował się także dzieleniem i rozkładem liczb na czynniki pierwsze. W jednym z ważniejszych jego dzieł pojawiły się takie słowa jak: liczby ujemne, zero, pozycyjny system zapisu liczby, równania liniowe i kwadratowe. Zajmował się także analizą techniczną, w obrębie której stworzył pojęcie tak zwanych poziomów Fibonacciego.

Wiele prac i teorii tego utalentowanego matematyka nie wpłynęło na rozwój matematyki. W okresie średniowiecza pozostały bowiem w dużej mierze nieznane (np. te dotyczące teorii liczb). Na polu matematyki jego nazwisko pojawiło się w XIX wieku, kiedy dla jego uczczenia pewnie ciąg liczb nazwano ciągiem Fibonacciego. Jest to specyficzny ciąg liczb naturalnych, w którym każdy kolejny wyraz stanowi sumę dwóch poprzednich.

Carl Friedrich Gauss

Żyjący w latach 1777-1855 niemiecki naukowiec z wielkim talentem matematycznym. Był też jednak fizykiem, astronomem oraz geodetą. Obok Archimedesa i Newtona jest uważany za jednego z największych matematyków w historii świata.

Jego osiągnięcia obejmują ważne odkrycia na temat teorii prawdopodobieństwa oraz wprowadzenie rozkładu normalnego. Rozkład ten pozwala oszacować częstość występowania jakiegoś zjawiska albo cechy. Gauss jest też twórcą geometrii nieeuklidesowej. Odkrył i opisał geometrię dowolnej powierzchni, bardzo ważne są jego twierdzenia dotyczące krzywizn (np. wyborne).

Uczony ten zajmował się też teorią liczb i odkrył na przykład prawo wzajemności reszt kwadratowych. Interesował się również rachunkiem różniczkowym i całkowym, a także statystyką. Na polu fizyki Gauss skonstruował pierwszy telegraf elektromagnetyczny oraz określił oś optyczną soczewki.

Gottfried Wilhelm Leibniz

Niemiec żyjący w latach 1646-1716. Jest uważany za jedną z najwybitniejszych oraz najbardziej wszechstronnych postaci w dziejach kultury umysłowej XVII wieku. Zajmował się filozofią, fizyką i matematyką, swój czas poświęcał też polityce i podróżom. Jednak wiele jego prac (w tym teoria filozoficzna) pozostała niedokończona.

Istotnym dokonaniem Leibinza było stworzenie rachunku różniczkowego i całkowego (niezależnie od Newtona). W 1693 roku zastosował szeregi potęgowe do rozwiązywania równań różniczkowych i przedstawił sposób przybliżonego całkowania graficznego. Jest on także autorem jednej z pierwszych maszyn liczących (dla czterech podstawowych działań). Wśród jego zainteresowań można też wymienić konstrukcję maszyn. Do fizyki wprowadził natomiast pojęcia momentu pędu i momentu siły.

Do dzisiaj korzysta się też z wynalezionego przez niego systemu katalogowania.

Pitagoras

Lata życia tego greckiego filozofa i matematyka datuje się od około 572 do 497 roku przed naszą erą. Nie pozostawił on po sobie żadnego spisanego dzieła, a jego poglądy znane są z przekazów jego uczniów. Pitagoras w Krotonie założył własną szkołę o charakterze religijno-naukowym: Pitagorejczyków. Zdobył w niej bardzo duży autorytet.

Jako matematyk Pitagoras stworzył podstawy tej dziedziny jako samodzielnej dyscypliny wiedzy. Zajmował się przede wszystkim geometrią i arytmetyką. Przypisuje się mu stworzenie dwóch twierdzeń. Pierwsze o sumie kątów trójkąta i drugie, które pozwala obliczyć długość przeciwprostokątnej w trójkącie prostokątnym jako sumy kwadratów dwóch przyprostokątnych (jest to tzw. „twierdzenie Pitagorasa”). W jego szkole ważne były też rozważania nad liczbami. Pitagorejczycy jako pierwsi opisali liczby parzyste i nieparzyste. Co ciekawe, Pitagoras łączył matematykę z filozofią. Uważał, że liczba jest zasadą bytu, a całym wszechświatem rządzi idealna harmonia.

Tales

Jest to jeden z najwybitniejszych starożytnych myślicieli. Żył na przełomie VII i VI wieku przed naszą erą. Był zaangażowany w działalność polityczną, naukowo zajmował się filozofią przyrody, matematyką oraz astronomią. W tej ostatniej przewidział zaćmienie Śłońca, ale także jako pierwszy opisał gwiazdozbiór Małej Niedźwiedzicy.

W historii Tales z Miletu zapisał się jednak przede wszystkim jako twórca podstawowych twierdzeń i pojęć geometrycznych. Wprowadził do geometrii takie określenia, jak: trójkąt równoramienny, kąty przeciwległe, kąt prosty. Udowodnił, że średnica dzieli koło na dwie równe części.

Stworzył też pięć twierdzeń geometrycznych, w tym nazywane tak do dzisiaj „twierdzenie Talesa”. Mówi ono o tym, że „jeżeli ramiona kąta przecięte są prostymi równoległymi, to odcinki wyznaczone przez te proste na jednym ramieniu kąta, są proporcjonalne do odpowiednich odcinków wyznaczonych przez te proste na drugim ramieniu kąta”. Nie wprowadził jednak na to twierdzenie dowodu.

Johannes Kepler

Żył w latach 1571-1630 i zasłynął jako niemiecki astronom oraz matematyk (których to przedmiotów nauczał), choć ukończył studia teologiczne. Przez kilkanaście lat był nadwornym astrologiem, matematykiem i astronomem na dworze czeskim.

Jego główne osiągnięcia dotyczą astrofizyki – jest jednym z jej najwybitniejszych przedstawicieli. Opierając się na teorii Kopernika, Kepler zrewolucjonizował wiedzę o kosmosie publikując m.in tablice ruchu planet. Zawierały one bardzo dokładne obliczenia. Przedstawił też trzy „prawa Keplera”, które opisują ruch planet wokół Słońca. Warto jednak wiedzieć, że jego podejście do wszechświata było też silnie nasycone teologią. 

Naukowiec ten skonstruował także specjalny teleskop, który był udoskonaloną wersją teleskopu Galileusza. Do matematyki (dokładniej do geometrii), wprowadził pojęcia wielkości nieskończenie małych i nieskończenie dużych. Wprowadził także przecinek do notacji ułamków dziesiętnych.

Blaise Pascal

Francuz, który urodził się w 1623, a zmarł w 1662 roku. W historii zapisał się jako filozof(autor zakładu Pascala), matematyk, fizyk oraz pisarz. Przez lata zajmował się badaniami na polu matematyki, geometrii i fizyki. Miał też jednak silne zainteresowania społeczno-filozoficzne. Pascal dochodził do takich metod badawczych, które stały się podstawą m.in. teorii prawdopodobieństwa (a przez to także nowoczesnych nauk społecznych). W 1653 roku odkrył podstawowe prawo hydrostatyki.

Już jako młody, utalentowany chłopak, Pascal znalazł dowód twierdzenia o sumie kątów w trójkącie. Do jego osiągnięć zalicza się teorię krzywych stożkowych i idee dające podstawy geometrii rzutowej. Podał on również ogólne kryterium podzielności liczb oraz przedstawił tzw. trójkąt Pascala. Trójkąt ten to sposób wyznaczania współczynników we wzorze na potęgę sumy. Matematyk ten jako pierwszy sformułował zasadę indukcji matematycznej. Jest też uważany za jednego z prekursorów rachunku różniczkowego i całkowego.

Pierre Laplace

Ten największy uczony końca XVIII i początku XIX wieki, żył we Francji w latach 1749-1827. Zajmował się matematyką, astronomią, geodezją i fizyką. W dziedzinie astronomii wykazał stabilność Układu Słonecznego i układu Ziemia-Księżyc. Określił też przyczynę długookresowych zmian orbit Księżyca. W fizyce zajmował się pomiarami rozszerzalności liniowej ciał i podał metodę obliczania prędkości dźwięku w powietrzu.

Natomiast matematyka zawdzięcza mu rozwinięcie teorii równań różniczkowych („przekształcenie Laplace’a”). Badał równania cząstkowe drugiego rzędu (podał jedną z metod, tzw. kaskadową). Przy obliczaniu całek oznaczonych zastosował zespolone granice całkowania, jak również zespolone podstawienia. Do jego zasług zalicza się również twierdzenie o rozwinięciu wyznacznika.

Laplace wprowadził też rachunek prawdopodobieństwa jako samodzielny dział matematyki. Był autorem bogatej w nowe idee pracy o teorii prawdopodobieństwa.

Archimedes

Żył w III wieku przed naszą erą w starożytnej Grecji, na terenie dzisiejszych Włoch. Uczył się m.in. w szkole Euklidesa w Aleksandrii. Uważa się go za najwybitniejszego matematyka starożytności i jednego z największych w dziejach.

Z racji tego że arytmetykę utrudniał nieporęczny system zapisu liczb (nie znano jeszcze algebry), Archimedes zajmował się głównie geometrią. To właśnie jej poświęcił osiem z dziesięciu zachowanych i przypisywanych mu prac matematycznych. Stworzył metodę wyznaczania środków ciężkości figur płaskich (trójkąta i trapezu). Jako pierwszy oszacował wartość liczby Pi. Starożytny uczony obliczał również powierzchnie i objętości figur i brył ograniczonych liniami krzywymi („metodą miareczkowania”). W metodzie tej posługiwał się pojęciem granicy (zdefiniowanym w XIX w.), co pozwala go uznać za prekursora rachunku nieskończonościowego.

Warto dodać, że zainteresowanie geometrią pozwoliło Archimedesowi na wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań praktycznych w dziedzinie techniki. Był na przykład wynalazcą katapulty i nowych pomysłów w budowie statków morskich.

Isaac Newton

Urodzony w 1643 w Anglii (zmarł w 1727 roku), jeden z najwybitniejszych uczonych w historii. W swojej działalności zajmował się fizyką, matematyką i astronomią.

Newton wiele lat poświęcił badaniom grawitacji i jej wpływu na orbity planet. Wykazał, że orbity planet i komet są krzywymi stożkowymi. Ten wybitny uczony rozwinął naukę o przestrzeni, czasie, masach i siłach. Podał trzy słynne prawa (zasady dynamiki Newtona) i zastosował je do rozwiązania wielu zagadnień. Sformułował też prawo powszechnej grawitacji. Wśród jego działań znalazło się także uzasadnienie trzech praw Keplera.

Jeszcze w czasach studiowania, Isaac Newton ogłosił twierdzenie o dwumianie. Następnie poświęcił się pracy nad matematyczną teorią, w efekcie której odkrył rachunek różniczkowy i całkowy. Później ćwierć wieku trwał jego spór z Leibnizem o autorstwo tego rachunku. Odkrycia matematyczne naukowca były znane współczesnym z jego listów oraz rękopisów. Opublikowano je dopiero po wielu latach.

Mikołaj Kopernik

Sławni matematycy często zajmowali się też różnymi innymi dziedzinami, tak było w przypadku Kopernika. Polak z Torunia, żyjący w latach 1473-1543. Jako typowy przedstawiciel swojej epoki, zajmował się wieloma dziedzinami nauki. Zasłynął jako astronom, matematyk, lekarz, prawnik i ekonomista. Stał się symbolem postępu i zmieniającej ludzki obraz świata rewolucyjnej myśli.

Szeroko znane są jego odkrycia i osiągnięcia jako astronoma. Jako XV-wieczny uczony zajmował się on też jednak m.in. matematyką. Napisał tylko jedną pracę czysto matematyczną („Trygonometria”). Jednak myśli dotyczące innych dziedzin matematyki: algebry, geometrii, zamieścił w swych głównych pracach astronomicznych. Wynikało to z tego, że wyniki obu tych gałęzi wiedzy wzajemnie się przeplatają. W geometrii Kopernik opublikował pewne twierdzenia, jednak zostały one odkryte już wcześniej przez Proklosa i Nasira ad-Dina Tusi’ego.

Mikołaj Kopernik nie był matematykiem w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Traktował ją bowiem jako narzędzie w działaniach przebudowy wyobrażeń o Wszechświecie. Jednak i tak przedstawił prace, które mają dla matematyków historyczną wartość.

Francois Viete

Francuski matematyk, z zawodu adwokat, który żył w latach 1540-1603. Był on radcą parlamentu w Bretanii, później pierwszym radcą królewskim na dworze Henryka IV. Pomimo braku formalnego wykształcenia w matematyce, przez całe życie zajmował się badaniami w tej właśnie dziedzinie. Swoje prace w tym temacie publikował na własny koszt. Starał się zainteresowań nimi europejskich uczonych.

Jego prace dotyczyły wielu dziedzin i wywarły dość duży wpływ na matematykę europejską. Viete nazywany jest ojcem algebry, ponieważ to właśnie on usystematyzował podstawowe pojęcia w zakresie tej dziedziny. Wprowadził np. litery na oznaczenie wielkości algebraicznych, a także podstawowe oznaczenia w równaniach (np. niewiadomej) i wzory równań. Są to tzw. wzory Vietea na sumę i iloczyn pierwiastków równania kwadratowego. Opracował także ogólne metody rozwiązywania równań drugiego, trzeciego i czwartego stopnia.

Viete uzyskał  nowe wyniki w trygonometrii. To właśnie dzięki nim goniometria stała się samodzielnym działem matematyki.

Kazimierz Kuratowski

Współtwórca polskiej szkoły matematycznej, żyjący w latach 1896-1980. Był profesorem Politechniki Lwowskiej (w okresie międzywojennym) oraz Uniwersytetu Warszawskiego. Przez kilkanaście lat pełnił funkcję dyrektora Instytutu Matematycznego PAN.

W trakcie swojej kariery napisał dwa wielokrotnie wznawiane i tłumaczone na języki obce podręczniki. Były to „Rachunek różniczkowy i całkowy” i „Wstęp do teorii mnogości i topologii”. Był bardzo aktywny naukowo. Publikował wiele prac. Ogłosił między innymi twierdzenie o selekcjach mierzalnych (uzyskane razem z Czesławem Ryll-Nardzewskim).

Dziełem jego życia była monografia Topologie. Ukończył ją już w 1950, ale nieustannie ją uzupełniał i udoskonalał w kolejnych wydaniach. Trwało to aż do nadania jej ostatecznego kształtu w wersji angielskiej (1966 i 1968). Kazimierz Kuratowski wprowadził aksjomatykę domknięć, która pozwoliła mu rozbudować teorie przestrzeni topologicznych.

Stanisław Zaremba

Urodził się w 1863 na Ukrainie, zmarł w 1942 w Krakowie. Stopień doktora matematyki uzyskał na uniwersytecie w Paryżu. Po studiach nauczał przedmiotu we francuskich liceach. W 1900 został profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim. Za problematyczny uznał – niższy niż we Francji – poziom polskiej matematyki. Pracę nad jej poprawą rozpoczął od redagowania podręczników.

Oprócz pracy dydaktycznej zajmował się także pracą badawczą. Jest on autorem ponad stu publikacji (naukowych, podręczników i monografii), głównie z dziedziny klasycznej analizy matematycznej. Dotyczyły one też jednak równań różniczkowych cząstkowych drugiego rzędu. Stanisław Zaremba był także organizatorem badań w zakresie nowoczesnej matematyki w Polsce, zajmował się także jej zastosowaniem

Był również jednym z założycieli i prezesem Polskiego Towarzystwa Matematycznego, a także wieloletnim redaktorem „Roczników…” tego towarzystwa.

Euklides

Lista sławni matematycy nie byłaby bez niego kompletna. Ten grecki matematyk, który żył na przełomie IV i III wieku przed naszą erą. O jego życiu nie zachowało się zbyt wiele wiadomości. Prawdopodobnie był uczniem w Akademii Platońskiej w Atenach.

Pamięć o nim jako o wielkim uczonym przetrwała przez jego główne dzieło „Elementy” (służące jako podręcznik), które miało bardzo duży wpływ na rozwój nauki. Usystematyzował w nim właściwą dla jego czasów wiedzę matematyczną. Zrobił to w postaci aksjomatycznego wykładu. Tym co wyróżniło „Elementy” było stworzone przez matematyka rozmieszczenie treści. Urzeczywistniło ono wzór nauki dedukcyjnej. Książkę uważa się za najlepszy tekst matematyki jaki kiedykolwiek został napisany. W trzynastu księgach Euklides zawarł tam między innymi wiedzę na temat geometrii płaskiej i geometrii przestrzennej oraz wykład o niewymiernościach. Wyłożył też arytmetykę pitagorejską (teorię liczb) –  w sposób ściśle naukowy (bez pitagorejskiej mistyki).

Stworzył też inne dzieła geometryczne. Jedno z nich to „Data”, które zawierało ćwiczenia do „Elementów”. Drugie zaś nazywało się „De divisionibus” i dotyczyło podziału figury na daną liczbę równych części.

Pierre de Fermat

Żył w latach 1601-1665 we Francji. Był matematykiem, z wykształcenia prawnikiem. Co ciekawe, był również poetą. Pracował jako prawnik, został też członkiem rady parlamentu, a później sądu najwyższego rozpatrującego sprawy kryminalne.

Fermat wiedzę matematyczną zgłębiał na uniwersytecie w Bordeaux. Wiele lat korespondował z czołowymi francuskimi matematykami. Sam zaś przyczynił się do rozwoju wielu gałęzi tej dziedziny nauki. Do dziś znane jest jedno z jego twierdzeń w zakresie teorii liczb. Wprowadził też pojęcie specyficznych liczb naturalnych, które nazwano „liczbami Fermata”. Zajmował się funkcjami: wyznaczył metodę określania ekstremum: minimum oraz maksimum. Prace matematyka przyczyniły się też do rozwoju rachunku prawdopodobieństwa. Wynalazł również metodę rozkładu liczby na czynniki pierwsze (algorytm Fermata). W geometrii określił m.in. metodę współrzędnych.

Pierre de Fermat zupełnie nie przykładał jednak wagi do jasności oraz porządku swoich wywodów, Nie planował wydawać swoich prac. Większość z nich opublikował dopiero jego syn Samuel, po śmierci ojca.

Alan Turing

Angielski naukowiec (1912-1954). W swojej działalności zajmował się przede wszystkim logiką matematyczną oraz matematyką obliczeniową. Jego najważniejsza praca nosi tytuł „O liczbach obliczalnych”. To w niej opracował teoretyczny model maszyn do wykonywania pojedynczych, zaprogramowanych operacji – algorytmów. Maszyna mogła wykonać tylko jeden algorytm, np. podzielić czy podnieść liczbę do kwadratu. Później opracował tak zwaną uniwersalną maszynę Turinga, która miała wykonywać dowolną operację. Udowodnił, że nawet ona nie jest w stanie zidentyfikować wszystkich nierozstrzygalnych stwierdzeń.

W czasie II wojny światowej zajmował się konstrukcją maszyn łamiących szyfry. Zaprojektował „bombę Turinga”, to znaczy urządzenie służące łamaniu kodu Enigmy (niemieckiej maszyny szyfrującej). Było to rozwiązanie bardzo skuteczne.

Alan Turing był też jednym z twórców informatyki. Po wojnie stworzył projekt jednego z pierwszych elektronicznych, programowanych komputerów. Wymyślił też tzw. test Turinga, czyli eksperyment, który był próbą formalnego zdefiniowania sztucznej inteligencji.

Rene Descartes

Znany jako Kartezjusz, czyli jeden z najbardziej rewolucyjnych umysłów XVII wieku, żyjący w latach 1596-1650. Francuz, który miał ogromny wpływ na rozwój filozofii i kultury nowożytnej. W pierwszej połowie swojego życia zajmował się jednak przede wszystkim matematyką i fizyką.

Matematyka zawdzięcza Kartezjuszowi stworzenie podstaw geometrii analitycznej. Pokazał, że związki między obiektami geometrycznymi da się wyrazić przez związki liczbowe. Uczony ten podał też pierwszą systematyzację krzywych dających się opisać równaniami algebraicznymi – w zależności od stopnia tych równań.

W kręgu jego zainteresowań znajdowały się też równania algebraiczne. Stworzył m.in. regułę znaków, czyli sposób znajdowania liczby dodatnich i ujemnych rozwiązań. Podał nową metodę rozwiązywania równań czwartego stopnia. To Kartezjusz wprowadził używany do dzisiaj sposób oznaczania parametrów i współczynników początkowymi literami alfabetu, a wielkości zmiennych i niewiadomych ostatnimi literami alfabetu.

Georg Cantor

Urodził się w Petersburgu w 1845 roku. Jako chłopiec przeprowadził się z rodziną do Niemiec, gdzie mieszkał aż do śmierci w 1918 roku. Studiował matematykę w Berlinie, tam też pełnił funkcję prezesa Stowarzyszenia Matematycznego. Już w 1872 roku został profesorem nadzwyczajnym.

Cantor w latach 1872-1913 pracował jako profesor uniwersytetu w Halle. Działał też jednak naukowo. Sformułował podstawy stworzonej przez siebie teorii mnogości (teorii zbiorów). W tym zakresie określił istnienie mających różne moce nieskończonych mnogości i sformułował pojęcie mocy mnogości. Cantor przeprowadził dowód, że zbiór liczb niewymiernych ma większą moc niż zbiór liczb wymiernych. Przedstawił również podstawy teorii mnogości punktowych. W kilkunastu ostatnich latach życia chorował i wtedy przedstawił już tylko kilka publikacji dotyczących podstaw matematyki i logiki matematycznej. Jego prace przyczyniły się do rozwoju topologii oraz teorii funkcji rzeczywistych.

Évariste Galois

Francuski matematyk (1811-1832), który brał także czynny udział w życiu politycznym kraju. Za rządów Ludwika Filipa I, za wystąpienia przeciw niemu był dwa razy więziony. Został zabity w pojedynku.

Był on twórcą nowoczesnej teorii równań algebraicznych i teorii grup. Jego największym osiągnięciem było znalezienie warunku koniecznego i dostatecznego, jaki spełniają równania danego stopnia rozwiązywalne przez pierwiastkowanie. Doszedł do tego tworząc zupełnie nową teorię (dziś nazywa się ją teorią Galois). Wprowadził wtedy wiele ważnych pojęć (grupa, ciało). Jego zainteresowania przejawiały się także w dziedzinie funkcji zespolonej, w szczególności funkcji eliptycznych.

Warto wiedzieć, że jego teorie na początku nie zostały należycie docenione. Dopiero po czasie wywarły duży wpływ na całą matematykę.

David Hilbert

Żył w latach 1862-1943 i był niemieckim matematykiem, choć jego zainteresowania były dość wszechstronne. Całe życie poświęcił badaniom naukowym, nauczał też jednak studentów. Swoją rozprawę doktorską obronił w 1885 – dotyczyła ona własności form algebraicznych.

Hilbert przysłużył się matematyce na wiele sposobów. Po pierwsze,

w jednej ze swoich prac przedstawił aksjomaty geometrii klasycznej. Jego ideą oraz celem była aksjomatyzacja całej matematyki. Wśród sfery jego działań były też teoria liczb i teoria równań całkowych. W dziale algebry przedstawił dowód hipotezy Gordana. To on jest również autorem rozwiązania problemu Waringa (o rozkładzie liczb naturalnych). Jednym z jego najważniejszych osiągnięć było stworzenie pojęcia tzw. „przestrzeni Hilberta”, jakie wykorzystuje się w analizie funkcjonalnej. David Hilbert w roku 1900 przedstawił 23 problemy, które stały się wyznacznikiem kierunków rozwoju współczesnej matematyki.

Albert Einstein

Jego życie przypadło na lata 1879-1955. Urodził się w Niemczech, a zmarł w Stanach Zjednoczonych. Jest to znany na całym świecie fizyk, który zasłynął jako twórca teorii względności. Jest on również jednym z twórców teorii kwantów i fizyki statystycznej. Określa się go często jako geniusza z dziedzin matematyki oraz fizyki. W 1921 roku otrzymał Nagrodę Nobla – za pracę nad efektem fotoelektrycznym.

W swoich pierwszych pracach wprowadził wyjaśnienie ruchów Browna, początek teorii fluktuacji, a także pojęcie kwantu światła. To ostatnie razem z prawem zjawiska fotoelektrycznego zewnętrznego i równoważności fotochemicznej). Oblicze fizyki Einstein zrewolucjonizował przedstawiając wyniki swoich badań nad szczególną teorią względności. Przedstawił zupełnie nowe poglądy na czas i przestrzeń, zerwał z pojęciem czasu absolutnego. Następnie zaczął pracę nad ogólną teorią względności, która znalazła swe zastosowanie w astrofizyce oraz kosmologii.

Aryabhata I

Przypuszczalnie urodził się w 475 roku w Patalipturze, żył za czasów panowania dynastii Guptów. Był to słynny matematyk indyjski Aryabhata, który miał pewne zasługi w oznaczaniu liczb. Zajmował się również astronomią (nauczał, że Ziemia kręci się wokół swej osi).

Za jego czasów w Indiach, obok cyfrowego zapisu liczb, stosowano także ich słowne oznaczenia. Zero określano np. „puste”, a jedność słowami: księżyc, ziemia  (to znaczy nazwami rzeczy, które występują na świecie pojedynczo). Aby ułatwić obliczenia, Aryabhata wprowadził oznaczenie liczb literami sanskryckimi. Był on również człowiekiem, który jako pierwszy w Indiach wskazał sposoby obliczania pierwiastków kwadratowych i sześciennych z liczb dodatnich. Są one podane w

w jego traktacie pisanym wierszem. Dzieło to zawiera także wzory na obliczanie pól i objętości, sposoby rozwiązywania układów równań liniowych oraz tablice sinusów kąta ostrego. Podał tam też przybliżoną  wartość liczby Pi.

Ada Lovelace

Brytyjka, żyjąca w latach 1815-1852). Zasłynęła z tego, że opisała mechaniczny komputer Charlesa Babbage’a, to znaczy tak zwaną maszynę analityczną. Ada była jedynym ślubnym dzieckiem poety Lorda Byrona i jego żony Annabelli Milbanke.

Już od dziecka uczyła się matematyki w domu. Razem z naukami przyrodniczymi uczyła się jej również prywatnie. W latach 1842-1843 zajęła się przetłumaczeniem dla Charles’a Babbage’a rozprawy włoskiego matematyka Louisa Menebreana dotyczącej maszyny analitycznej tego pierwszego. Do stworzonego tekstu dołączyła wiele uwag. Były one szczegółowym opisem metody obliczania liczb Bernoulliego przy pomocą maszyny. Wyraziła też przypuszczenia, że taka maszyna mogłaby tworzyć grafikę albo komponować muzykę. Stworzony przez Lovelace opis uznano za pierwszy program komputerowy.

Jest więc ona jedną z pierwszych kobiet w historii informatyki. W 1980 roku Ministerstwo Obrony Stanów Zjednoczonych zatwierdziło opis nowego języka programowania o nazwie „Ada”. Wizerunek kobiety znajduje się na hologramach autentyczności produktów Microsoftu.

Omar Khayyám

Znany też jako Omar Chajjam. Perski poeta, matematyk, astronom, ale też filozof, który żył w latach 1048-1131. Swoje prace naukowe, w tym traktaty matematyczne, pisał w języku arabskim i perskim. Przez wieki zachowała się tylko część jego dorobku. Europa poznała go w parafrazie E. Fitzgeralda.

Chajjam był jednym z reformatorów kalendarza muzułmańskiego, opracował także tablice astronomiczne. Jego prace z matematyki wyróżniały się tym, że starał się podawać teoretyczne podstawy rozważanych zagadnień. Zajmował się m.in. algebrą, gdzie stworzył czternaście klas równań sześciennych z jedną niewiadomą. Jego dużym osiągnięciem było podanie ogólnej metody rozwiązywania równań trzeciego stopnia.

Niektóre twierdzenia z geometrii – dotyczące tematyki prostych równoległych, były pierwszymi twierdzeniami geometrii nieeuklidesowych. Chajjama uznaje się także za (niezależnego od Chińczyków) odkrywcę tablicy matematycznej znanej teraz jako trójkąt Pascala.

Andrew Wiles

Matematyk angielski (1953-…), profesor na uniwersytetach Harvardu, później Princeton. W swojej działalności zajmuje się teorią liczb. Jest jednym z najsłynniejszych współczesnych matematyków. W roku 2000 brytyjska królowa nadała mu tytuł szlachecki.

W 1998 roku dostał specjalne wyróżnienie na Międzynarodowym Kongresie Matematycznym w Berlinie, później Nagrodę Wolfskehla. Tą ostatnią za swoje najważniejsze osiągnięcie czyli za to, że udowodnił Wielkie Twierdzenie Fermata (nazywane też „ostatnim twierdzeniem Fermata”). Było to prawo stworzone przez Pierre’a de Fermata w XVII wieku i dotyczyło liczb naturalnych. Przez kilka stuleci twierdzenie znajdowało się w sferze spekulacji. Było tak, gdyż żaden z naukowców nie był w stanie przedstawić takiego dowodu matematycznego, który potwierdzałby jego prawdziwość. Wiles dokonał tego w 1995 roku. Uważa się to za jedno z najważniejszych osiągnięć matematyki XX wieku.

Emmy Noether

Niemiecka matematyczka, żyjąca w latach 1882-1935. Jej droga naukowa nie była łatwa, ponieważ jako kobieta była dopuszczane do studiowania matematyki na uniwersytetach nieoficjalnie. Każdy z jej profesów musiał dać jej zgodę na uczęszczanie na jego zajęcia. W 1907 roku zdobyła doktorat.

Przez dziesięć lat była profesorem uniwersytetu w Getyndze. Większość jej prac ukazywała się w dokumentach podpisanych przez kolegów i studentów, znacznie rzadziej pod jej własnym nazwiskiem. Jednak jej dzieła naukowe przyczyniły się do powstania dziedziny zwanej algebrą abstrakcyjną. Doprowadziła do rozwoju teorii pierścienia (teorii ciał, ideałów), w główny temat matematyczny. W 1932 roku dostała nagrodę Ackermana-Teubnera za zaawansowanie w wiedzy matematycznej.

W fizyce udowodniła podstawowe twierdzenia: relacje pomiędzy symetriami w fizyce a zasadami zachowania. Ten wynik w teorii relatywności był chwalony przez Alberta Einsteina. Jej praca w zakresie teorii stałych doprowadziła też do sformułowania kilku koncepcji w teorii relatywności Einsteina.

Edward Witten

Urodzony w 1951 roku (w Baltimore, Stany Zjednoczone), fizyk i matematyk. Jego prace już wywarły i nadal wywierają duży wpływ na wiele dziedzin współczesnej fizyki, ale też matematyki. Łączy on bowiem zagadnienia fizyki ze swoją znakomitą znajomością matematyki.

Był profesorem fizyki na uniwersytecie w Princeton, a także w Institute for Advanced Study. Jest członkiem Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie. W 1990 roku otrzymał Medal Fieldsa (który jest w matematyce odpowiednikiem nagrody Nobla). Był pierwszym fizykiem, który taki medal otrzymał. Eksperci twierdzą, że połowę jego prac stanowią zastosowania matematyki w fizyce, a drugą połową jest czysta matematyka.

W swojej działalności naukowej zajmuje się topologią i fizyką matematyczną. Najszerzej znane są jego prace o supersymetrycznych teoriach pola (zadecydował o różnych aspektach kwantowych) i uogólnionej teorii superstrun. Interesuje się także pokrewnymi do tych teorii obszarami topologii oraz geometrii.