Rodzaje map: typy, przykłady, do czego są i jak wyglądają

Mapy towarzyszą ludzkości już od wielu wieków. Mapę należy traktować jako podstawowe źródło informacji geograficznej – bez nich nie mogło by dojść do wielu odkryć, ciężko byłoby się poruszać, prowadzić wojny czy budować miasta. Jakie rodzaje map są obecnie w użyciu i do czego można je wykorzystać? Jest ich sporo, część z nich zarezerwowana jest dla specjalnych branż (np. mapa geodezja do celów projektowych), z częścią można się spotkać w szkole (np. mapa historyczna), ale najprawdopodobniej najczęściej mamy do czynienia z mapami podróżując czy uprawiając turystykę pieszą. Poniżej przedstawiamy te najbardziej popularne rodzaje map geograficznych (być może najważniejsze rodzaje).

Czym jest mapa

Mapa jest graficznym przedstawieniem powierzchni ziemi lub jej części (rodzaj modelu rzeczywistości). Wykonywana jest w skali zgodnie z zasadami odwzorowania kartograficznego. Nauka która zajmuje się mapami to kartografia, która można studiować na kilku polskich uczelniach np. na Politechnice Gdańskiej.

Cechy map

• kartometryczność – możliwość wykonywania pomiarów odległości lub powierzchni
• zastosowanie znaków umownych
• skala mapy
• zawiera składniki matematyczne np. skala i podziałka
• mapa jest uproszczonym modelem rzeczywistości
• umożliwia określenie położenia geograficznego

Rodzaje map

Rodzaje map można podzielić na różne sposoby. Podział map ze względu na skalę jest jedną z możliwości, ale nie jedyną, mapy można podzielić także ze względu na treść, przeznaczenie czy sposób wykonania.

Mapa topograficzna

Jedną z najczęściej spotykanych rodzajów map jest mapa topograficzna, jeżeli szukasz mapy turystycznej, to poza planami miast, będziesz właśnie korzystać z mapy topograficznej. Mapy topograficzne są uniwersalne, o treści ogólnogeograficznej, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów topograficznych. Jest to średnioskalowe opracowanie kartograficzne, które szczegółowo przedstawiają teren i przekazuje lokalizację i właściwości głównych obiektów przyrodniczych i społeczno-gospodarczych.

Na mapach topograficznych przedstawiana ukształtowanie terenu wraz z poszczególnymi powiązaniami elementów środowiska geograficznego np. rzeźbę terenu, osiedla, wody, drogi, granice administracyjne itd. Stanowią podstawę do przygotowania map turystycznych czy planów miasta. W przypadku specyficznych map, można na nich zamieścić wszystkie szczegóły odnośnie charakterystycznych punktów w okolicy. W ten sposób powstają przewodniki po pasmach górskich czy zabytkowych miastach. Mapa topograficzna jest zawsze wykonana w skali dobieranej odpowiednio do poziomu szczegółowości. Mapy topograficzne przedstawiające dany obszar najczęściej stanowią podstawę do sporządzania map tematycznych.

Mapy tematyczne

Są to rodzaje map o specjalnym przeznaczeniu. Przykładem mogą być mapy drogowe czy klimatyczne. Zostają sporządzone na potrzeby danych grup. Ogólnie, można je podzielić na mapy przyrodnicze oraz społeczno-gospodarcze. W ten sposób, mogą powstawać mapy leśne, rolnicze czy przemysłowe. Dzięki nim, poszczególne grupy zawodowe zyskują narzędzie przydatne do ich codziennej pracy.

Rodzaje map takich jak mapy tematyczne stanowią pewien odłam map ogólnogeograficznych. W tym przypadku jest to dokument, którego głównym zadaniem jest eksponowanie kilku lub jednego wybranego elementu środowiska przyrodniczego. Możliwe jest także w tym przypadku eksponowanie określonej dziedziny życia społeczno-gospodarczego. Warto pamiętać, iż wyróżnikiem map tematycznych, w porównaniu do map ogólnogeograficznych jest ich wąski zakres tematyczny. Treścią takich dokumentów bardzo często są między innymi wybrane elementy map ogólnogeograficznych.

Mapy przeglądowe

To bardzo popularna mapa, która przedstawia rozległe obszary. W tym przypadku tworząc tego typu dokument nie skupiamy się na wąskiej tematyce lub też obszarze, ale możemy ukazać przykładowo cały obszar globu. Ciekawostkę stanowi fakt, że tego typu dokumenty zazwyczaj wykonywane są w skali mniejszej niż 1:200 000. Możemy nanieść na nie zarówno całe państwa, jak i poszczególne kontynenty.

Mapy ogólnogeograficzne

Należy wiedzieć, że są to dokumenty, które zawierają wszystkie główne obiekty powierzchni znajdujące się na Ziemi. Zalicza się do tego między innymi wody, a także zabudowy, jak również roślinność. Do tego dochodzą dane takie jak przykładowo ukształtowanie terenu, które jest przedstawione z jednakowym względnym stopniem szczegółowości. W tym przypadku wszystkie elementy przestrzeni geograficznej są równoważne. Taka skala map ogólnogeograficznych mieści się w przedziale od 1:250 000 do 1:1 000 000.

Mapa hydrograficzna

Jak sama nazwa wskazuje, tego typu dokument przedstawia wszelkie warunki obiegu wody, bezpośrednio w powiązaniu ze środowiskiem przyrodniczym, a także jego zainwestowaniem i przekształceniem. Jest to dokument oczywiście stworzony w ujęciu syntetycznym, który jest adresowany przede wszystkim do grona osób takich jak urzędy administracji publicznej i innych instytucji państwowych, które na co dzień zajmują się gospodarką wodną, a także wielu planistów, czy też służb ratowniczych. Jest to rodzaj mapy tematycznej, której głównym elementem jest siec wodna.

Mapa sozologiczna

Bardzo często wykorzystywana przez wielu badaczy jest przede wszystkim mapa sozologiczna. Należy wiedzieć, że przedstawia stan środowiska przyrodniczego, a także przyczyny, jak również skutki prężnych przemian zachodzących w środowisku i formy jego ochrony. Mogą to być zmiany pozytywne lub negatywne, także te wynikające z działalności człowieka.

Mapa ortofotomapa

Jest to bardzo popularna w ostatnim czasie mapa, której główna treść przedstawiona jest za pomocą obrazu aerofotograficznego, czyli zdjęć z lotu ptaka lub satelity. To jest to co widać w google maps, jak się przełączy na satelitę.

Mapa fizyczna (orograficzna)

Mapa fizjograficzna stanowi dokument opisujący położenie gór, a także dolin i pozostałych cech fizycznych powierzchni Ziemi w dwóch wymiarach. Zazwyczaj jest to dokument, który dokładnie opisuje walory przyrodnicze wybranego terenu.

Mapa hipsometryczna

Określana jest często także jako mapa warstwobarwna czy też ogólnogeograficzna, gdzie przy pomocy poziomic i wielu różnorodnych barw opisywane jest odwzorowane ukształtowanie powierzchni lądu. Dokument przedstawia wybrane wysokości, jak również za pomocą użytych barw dokładnie obrazuje układ nizin, a także wyżyn i gór, na takiej mapie można też poszukać wulkanów, także tych aktywnych.

Mapa geologiczna

Doskonałym przykładem mapy tematycznej jest mapa geologiczna, która na uproszczonym podkładzie topograficznym, za pomocą wielu kolorów przedstawia treść geologiczną. Na tym dokumencie cechy skał, które budują skorupę ziemską, są oznaczone odpowiednimi kolorami.

Plan zagospodarowania terenu

Plan zagospodarowania teren też rodzaj mapy, jest to dokument określający proponowane kierunki zmian dotyczące danej lokalizacji, w zakresie jej zabudowy.