Eksperymenty psychologiczne – top 10

Historia psychologii pełna jest badań i eksperymentów psychologicznych, które pomogły zmienić sposób myślenia o ludzkich zachowaniach. Czasami wyniki tych eksperymentów były tak zaskakujące, zmieniły nasze postrzeganie niektórych tematów, a czasami były kontrowersyjne i przekraczały granice etyczne. Do najbardziej znanych eksperymentów psychologicznych należą eksperyment Milgrama, eksperyment Zimbardo, psy Pawłowa, klatka Skinnera, eksperyment Ascha czy też eksperyment z małym Albertem. Opisy tych i innych badań poniżej.

1. Eksperyment Milgrama

Eksperyment Milgrama z lat 60-tych badał posłuszeństwo wobec autorytetów. Badani w roli nauczyciela mieli wymierzać szok elektryczny za złe odpowiedzi innych badanych, którzy wylosowali rolę ucznia, a w rzeczywistości byli postawionymi aktorami. W sytuacji kiedy nauczyciele nie chcieli kontynuować, osoba w w laboratoryjnym fartuch nakazywał kontynuację. Więcej na temat eksperymentu milgrama.

2. Eksperyment Zimbardo / Eksperyment Stanfordzki

Słynny eksperyment Philipa Zimbardo z 71 roku nazywana również eksperymentem więziennym albo eksperymentem stanfordzkim badał psychologiczne aspekty życia w więzieniu. Zimbardo chciał sprawdzić tezę o zmianie zachowania zwykłych ludzi i ich skłonnościach do okrucieństwa, kiedy są anonimowi i mają możliwość traktowania innych przedmiotowo. Uczestników podzielono na dwie grupy: strażników i więźniów, a w piwnicach uniwersytetu zaaranżowano więzienie. Badanie miało początkowo trwać dwa tygodnie, ale Zimbardo musiał je wstrzymać po zaledwie sześciu dniach, ponieważ strażnicy znęcali się nad więźniami. Eksperyment nawiązuje do sytuacji w obozach koncentracyjnych podczas II wojny światowej, a także traktowaniu więźniów w Abu Ghraib podczas wojny w Iraku. Eksperyment Zimbardo stał się też tematem filmu “Eksperyment”.

3. Klatka Skinnera

Klatka Skinnera była urządzeniem przy użyciu którego  Burrhus Frederic Skinner badał procesy warunkowania. Urządzenie może mieć wiele wariantów, ale powinna mieć jakieś przełączniki/przyciski. W środku umieszcza się zwierzę np. szczura, które po naciśnięciu odpowiedniego przełącznika otrzymuje nagrodę(pokarm) lub karę(wstrząs elektryczny). Eksperyment sprawdza czy można nauczyć określonego zachowania poprzez odpowiednie warunkowanie.

4. Eksperyment Ascha

Eksperyment Ascha badał konformizm i sposób jak jednostki dostosowują się do społecznych norm. Badanie wykazało, że ludzie są zaskakująco podatni na współpracę z grupą, nawet jeśli wiedzą, że grupa się myli. W eksperymencie Salomona Ascha badani mieli wskazać, która z prezentowanych linii na taką samą długość jak linia wzorcowa. Zapytani osobno, podawali poprawną odpowiedź. Natomiast kiedy znali odpowiedzi innych(podstawionych), które były błędne, również wskazywali tę błędną odpowiedź. 

5. Psy Pawłowa

Iwan Pawłow nie był psychologiem, ale zauważył i zbadał coś co później zostało nazwane koncepcją warunkowania klasycznego. Psy, których układ trawienny badał zaczynały się ślinić w odruchu bezwarunkowym na widok jego asystenta, który je karmił. Pawłow zaczął używać dzwonka przy każdym karmieniu psów. Dzwonek był dla psów neutralny. Nie wywoływał żadnych reakcji, jednak po pewnym czasie na dźwięk dzwonka psy zaczynały się ślinić mimo że nie było jedzenia.

6. Eksperyment seligmana / wyuczona bezradność

Seligman w latach 60-tych przeprowadzał eksperymenty związane z warunkowaniem. W swoim badaniu poddawał psy szokami elektrycznymi. Psy przeniesione do klatki z której mogły z łatwością uciec nie robiły tego. Nie podejmowały prób uniknięcia porażenia prądem – to właśnie jest wyuczona bezradność. Grupa kontrola w postaci psów, która nie była wcześniej poddawana szokom elektrycznym, od razu przeskakiwała w bezpiecznie miejsce.

7. Eksperyment Robbers Cave

W 1954 roku turecki psycholog Muzafer Sherif przeprowadził eksperyment nad zachowaniem grup w sytuacjach konfliktowych. Zorganizował obóz dla nastolatków, których podzielił na dwie grupy które wzajemnie izolował w pierwszym etapie. Później organizował różnego rodzaju gry w których grupy musiały rywalizować, nagrodę mogła uzyskać tylko jedna z drużyn – tarcia i agresja narastały. W trzecim etapie Sherif stwarzał problemy, typu brak wody, do których rozwiązania potrzebna była współpraca obu grup. Jak się okazało, grupy potrafiły się zintegrować i współpracować, a tarcia ustały.

8. Eksperyment Harlowa

W latach 60-tych Harry Harlow przeprowadził serię eksperymentów na małpach badając naturę miłości i bliskości. Jego eksperymenty były nieetyczne, jednak odkryły podstawowe prawdy, które w znacznym stopniu wpłynęły na nasze rozumienie rozwoju dziecka. W jednej ze słynnych wersji eksperymentów Harlow oddzielił małpy od matek natychmiast po urodzeniu i umieszczane w środowisku, w którym miały dostęp albo do drucianej „matki oraz do matki pluszowej. Podczas gdy matka z drutu zapewniała jedzenie, matka z tkaniny zapewniają miękkość i wygodę. Harlow odkrył, niemowlęta chodzą do drucianej matki jeść, ale  zdecydowanie wolały towarzystwo miękkiej i przytulnej kukiełki. Badanie wykazało, że więzi macierzyńskie były czymś więcej niż tylko zapewnieniem pożywienia, a wygoda i bezpieczeństwo odgrywały główną rolę w tworzeniu więzi.

9. Rozproszona odpowiedzialność / efekt widza

Zjawisko efektu widza po raz pierwszy zidentyfikowali pod koniec lat 60 psycholodzy Bibb Latane i John Darley, po zamordowaniu Kitty Genovese w 1964 roku. Genovese została zamordowana w pobliżu swojego mieszkania, co podobno widziało 38 jej sąsiadów, ale nikt z nich nie zareagował. Latane i Darley postawili hipotezę, że było to spowodowane rozproszeniem odpowiedzialności, w którym ludzie rzadziej interweniują im większa jest grupa świadków. Badacze przeprowadzili eksperyment, w którym studenci byli pozostawieni samemu lub w grupach, autor symulował napad padaczkowy. Zauważono, że ci studenci, którzy byli sami z poszkodowanym, próbowali pomóc w 85% przypadków. Liczba ta zmniejszyła się do 62 procent, a następnie tylko 31 procent, gdy wzrosła liczba innych osób postronnych.

10. Eksperyment z Małym Albertem

Kolejny bardzo kontrowersyjny eksperyment psychologiczny odbył się na początku lat 20-tych i dotyczył warunkowania ludzi. John B. Watson badał, czy reakcje emocjonalne mogą być uwarunkowane u ludzi, na sposób psów Pawłowa. W eksperymencie brał udział 9 miesięczny Albert, któremu w pierwszym etapie pokazano białego szczura, królika, małpy, maski i płonących gazety. W drugim etapie pokazywano chłopcu szczura i w tym samym czasie uderzano młotkiem w metalowy pręt w celu wywołania u niego warunkowej reakcji emocjonalnego strachu na widok zwierzęcia. Po około 7 powtórzeniach u Alberta wytworzyła się warunkowa reakcja emocjonalna na białego szczura. Po pięciodniowej przerwie reakcja warunkowa na szczura, już bez uderzania w pręt przetrwała. Obecnie zarzuca się dość istotne błędy metodologiczne oraz przekroczenie zasad etycznych.